Wyrok z dnia 2014-10-01 sygn. C-436/13

—

w imieniu E. przez C. Marín Pedreño, solicitor, D. Williamsa, QC, oraz M. Grationa, barrister,

—

w imieniu B. przez N. Hansen, solicitor, H. Setrighta, QC, E. Devereaux oraz R. Genovę Alquacil, advocates,

—

w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez V. Kaye, działającą w charakterze pełnomocnika, oraz M. Graya, barrister,

—

w imieniu rządu niemieckiego przez T. Henzego oraz J. Kemper, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu hiszpańskiego przez M.J. Garcíę‑Valdecasas Dorrego, działającą w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez M. Wilderspina oraz A.M. Rouchaud‑Joët, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 8, 12 i 15 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz.U. L 338, s. 1).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu toczącego się pomiędzy E. (zwanym dalej „ojcem”) a B. (zwaną dalej „matką”) w przedmiocie jurysdykcji sądów Zjednoczonego Królestwa odnośnie do rozstrzygnięcia kwestii między innymi ustalenia miejsca zwykłego pobytu ich dziecka S. (zwanego dalej „S.”) i prawa ojca do osobistej styczności z dzieckiem.

3

Motyw 12 rozporządzenia nr 2201/2003 stanowi:

„Podstawy jurysdykcji w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej ustanowione w niniejszym rozporządzeniu ukształtowane są zgodnie z zasadą dobra dziecka, w szczególności według kryterium bliskości. Oznacza to, że jurysdykcja powinna należeć w pierwszej kolejności do sądów państw członkowskich zwykłego pobytu dziecka, z wyjątkiem niektórych przypadków zmiany miejsca pobytu dziecka lub w następstwie porozumienia zawartego między podmiotami odpowiedzialności rodzicielskiej”.

4

W ramach rozdziału II rozporządzenia nr 2201/2003, zatytułowanego „Jurysdykcja”, w sekcji 2, opatrzonej tytułem „Odpowiedzialność rodzicielska”, znajduje się art. 8, zatytułowany „Jurysdykcja ogólna”, który stanowi:

„1.   W sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej jurysdykcję mają sądy państwa członkowskiego, w którym w chwili wniesienia pozwu lub wniosku dziecko ma zwykły pobyt.

2.   Ustęp 1 ma zastosowanie z zastrzeżeniem przepisów art. 9, 10 i 12”.

5

Artykuł 9 rozporządzenia nr 2201/2003, zatytułowany „Utrzymanie jurysdykcji wynikającej z poprzedniego miejsca zwykłego pobytu dziecka”, stanowi:

„1.   W przypadku zgodnego z prawem przeprowadzenia się dziecka z jednego państwa członkowskiego do innego i uzyskania przez nie nowego zwykłego pobytu jurysdykcja sądów poprzedniego zwykłego pobytu dziecka zostaje utrzymana, w drodze wyjątku od art. 8, przez okres trzech miesięcy po przeprowadzce, w celu dokonania zmiany wydanego w tym państwie członkowskim orzeczenia dotyczącego prawa do osobistej styczności z dzieckiem wydanego w tym państwie członkowskim przed przeprowadzeniem się dziecka, jeżeli osoba uprawniona zgodnie z tym orzeczeniem do osobistej styczności z dzieckiem nadal zwykle przebywa w państwie członkowskim poprzedniego zwykłego pobytu dziecka.

2.   Ustęp 1 nie ma zastosowania, jeżeli osoba uprawniona do osobistej styczności w rozumieniu ust. 1 uznała jurysdykcję sądów państwa członkowskiego nowego zwykłego pobytu dziecka poprzez udział w postępowaniu przed tymi sądami, nie kwestionując ich jurysdykcji”.

6

Artykuł 12 rozporządzenia nr 2201/2003, zatytułowany „Pozostałe jurysdykcje”, stanowi w ust. 3:

„Sądy państwa członkowskiego mają również jurysdykcję w odniesieniu do odpowiedzialności rodzicielskiej […] jeżeli:

7

Artykuł 15 rozporządzenia nr 2201/2003, opatrzony tytułem „Przekazanie do sądu lepiej umiejscowionego dla osądzenia sprawy”, brzmi:

„1.   W drodze wyjątku sądy państwa członkowskiego, do których jurysdykcji należy rozpoznanie sprawy co do istoty, jeżeli uznają, że sąd innego państwa członkowskiego, z którym dziecko ma szczególny związek, mógłby lepiej osądzić sprawę lub jej określoną część, oraz jeśli jest to zgodne z dobrem dziecka:

2.   Ustęp 1 ma zastosowanie:

Przekazanie z urzędu lub na wniosek sądu innego państwa członkowskiego musi zostać zaakceptowane przez co najmniej jedną ze stron.

3.   Przyjmuje się, że dziecko ma szczególny związek z państwem członkowskim, w rozumieniu ust. 1, jeżeli:

4.   Sąd państwa członkowskiego, do którego jurysdykcji należy rozpoznanie sprawy co do istoty, określa termin, w którym wszczyna się postępowanie przed sądami innego państwa członkowskiego zgodnie z ust. 1.

Jeżeli postępowanie przed tymi sądami nie zostanie wszczęte przed upływem tego terminu, sąd rozpoznający sprawę ma nadal jurysdykcję zgodnie z art. 8–14.

5.   Sądy tego innego państwa członkowskiego, z uwagi na szczególne okoliczności sprawy, o ile jest to zgodne z dobrem dziecka, mogą uznać swoją jurysdykcję w ciągu sześciu tygodni po wszczęciu postępowania zgodnie z ust. 1 lit. a) lub b). W tym przypadku sąd, przed którym wcześniej wszczęto postępowanie, uznaje brak swej jurysdykcji. W przeciwnym razie sąd, przed którym wcześniej wszczęto postępowanie, ma nadal jurysdykcję zgodnie z art. 8–14.

6.   Sądy współpracują dla celów niniejszego artykułu, bezpośrednio lub za pośrednictwem organów centralnych wyznaczonych zgodnie z art. 53”.

8

W ramach rozdziału II rozporządzenia nr 2201/2003, zatytułowanego „Jurysdykcja”, w sekcji 3, opatrzonej tytułem „Przepisy wspólne”, znajduje się art. 16, zatytułowany „Wszczęcie postępowania przed sądem”, który stanowi:

„1.   Uznaje się, że postępowanie przed sądem zostało wszczęte:

9

W ramach rozdziału III rozporządzenia nr 2201/2003, zatytułowanego „Uznawanie i wykonywanie”, w sekcji 1, opatrzonej tytułem „Uznawanie”, znajduje się art. 21, zatytułowany „Uznawanie orzeczeń”, który w ust. 1 stanowi:

„Orzeczenie wydane w jednym państwie członkowskim jest uznawane w innych państwach członkowskich bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania”.

10

Znajdujący się w ramach tej samej sekcji 1 art. 26 tego rozporządzenia, zatytułowany „Wyłączenie kontroli merytorycznej”, stanowi:

„Orzeczenie nie może być w żadnym wypadku przedmiotem kontroli merytorycznej”.

11

W ramach sekcji 4 rozdziału III rozporządzenia nr 2201/2003, zatytułowanej „Wykonalność określonych orzeczeń dotyczących prawa do osobistej styczności z dzieckiem oraz określonych orzeczeń, w których zarządzono powrót dziecka”, znajduje się art. 41, który w ust. 1 stanowi:

„Prawo do osobistej styczności z dzieckiem, o którym mowa w art. 40 ust. 1 lit. a), przyznane w wykonalnym orzeczeniu wydanym w jednym państwie członkowskim jest uznawane i wykonalne w innym państwie członkowskim bez potrzeby stwierdzenia wykonalności oraz bez możliwości sprzeciwienia się uznaniu, jeżeli orzeczenie uzyskało zaświadczenie w państwie członkowskim pochodzenia zgodnie z ust. 2.

Nawet jeżeli prawo krajowe nie przewiduje wykonalności orzeczenia przyznającego prawo do osobistej styczności z mocy samego prawa, sąd państwa członkowskiego pochodzenia może stwierdzić wykonalność orzeczenia, niezależnie od wniesienia jakiegokolwiek środka zaskarżenia”.

12

W ramach sekcji 6 rozdziału III rozporządzenia nr 2201/2003, zatytułowanej „Pozostałe przepisy”, znajduje się art. 47, który w ust. 2 stanowi w odniesieniu do „postępowania w sprawie wykonania orzeczenia”:

„Każde orzeczenie wydane przez sąd innego państwa członkowskiego oraz którego wykonalność została stwierdzona zgodnie z przepisami sekcji 2 lub dla którego wydano zaświadczenie zgodnie z art. 41 ust. 1 lub z art. 42 ust. 1, podlega wykonaniu na tych samych warunkach, które stosuje się do orzeczeń wydanych w tym państwie członkowskim.

W szczególności orzeczenie, dla którego wydano zaświadczenie zgodnie z art. 41 ust. 1 lub z art. 42 ust. 1, nie może podlegać wykonaniu, jeżeli nie da się go pogodzić z późniejszym wykonalnym orzeczeniem”.

13

Według sądu odsyłającego art. 8 Children Act 1989 (ustawy o ochronie praw dzieci z 1989 r.) zezwala sądom Anglii i Walii na wydawanie orzeczeń w przedmiocie miejsca pobytu („residence order”) oraz prawa do osobistej styczności z dzieckiem („contact order”), a także w przedmiocie zakazu niektórych działań („prohibited steps order”) i w celu rozwiązywania szczególnych kwestii („specific issue order”), które to kwestie mogą obejmować rozstrzygnięcia w sprawie powrotu dziecka pod daną jurysdykcję, miejsca, w którym dziecko powinno podlegać obowiązkowi szkolnemu, lub też w sprawie tego, czy dziecko powinno zostać poddane określonemu leczeniu.

14

Zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. a) Family Law Act 1986 (ustawy – prawo rodzinne z 1986 r.):

„Sąd Anglii i Walii nie wyda orzeczenia na podstawie art. 1 ust. 1 lit. a) w odniesieniu do dziecka, chyba że:

15

Według sądu odsyłającego orzeczenie wydane na podstawie art. 1 ust. 1 lit. a) w rozumieniu tego przepisu stanowi orzeczenie wydane przez sąd Anglii i Walii zgodnie z art. 8 ustawy o ochronie praw dzieci z 1989 r.

16

Z postanowienia odsyłającego wynika, że posiadający obywatelstwo hiszpańskie ojciec i będąca obywatelką brytyjską matka (zwani dalej razem „rodzicami”) w chwili narodzin S. w dniu 27 maja 2005 r. zamieszkiwali od kilku lat w Hiszpanii, a S. był w tym państwie wychowywany aż do dnia 6 lutego 2010 r.

17

W tym to dniu, ponieważ rodzice rozstali się w listopadzie 2009 r., matka przeprowadziła się wraz z S. do Zjednoczonego Królestwa. W następstwie tej przeprowadzki rodzice bezskutecznie próbowali porozumieć się w kwestii podziału ich praw do opieki nad S., co doprowadziło do kilku postępowań sądowych w Hiszpanii i w Zjednoczonym Królestwie.

18

W dniu 21 lipca 2010 r. rodzice doszli do porozumienia (zwanego dalej „ugodą z dnia 21 lipca 2010 r.”) w kwestii przyznanego matce prawa do pieczy i przyznanego ojcu prawa do osobistej styczności z dzieckiem. Rodzice podpisali tę ugodę w obecności sekretarza Juzgado de Primera Instancia de Torrox (sądu pierwszej instancji w Torrox, Hiszpania). Ugoda z dnia 21 lipca 2010 r. została przedstawiona do zatwierdzenia przez ten sąd, który w dniu 20 października wydał postanowienie zatwierdzające postanowienia tej ugody (zwane dalej „orzeczeniem z dnia 20 października 2010 r.”).

19

W dniu 17 grudnia 2010 r. matka wszczęła postępowanie zgodnie z art. 8 Children Act 1989 przed Principal Registry of the High Court of Justice (England & Wales), Family Division (Zjednoczone Królestwo). Zażądała ona wydania orzeczeń w przedmiocie miejsca pobytu („residence order”), zmiany ustaleń w przedmiocie określonego w ugodzie z dnia 21 lipca 2010 r. i w orzeczeniu z dnia 20 października 2010 r. prawa do osobistej styczności z dzieckiem („contact order”) oraz orzeczenia w przedmiocie rozwiązania szczególnej kwestii („specific issue order”). Matka zażądała w szczególności ograniczenia przyznanego ojcu w ugodzie prawa do osobistej styczności z dzieckiem.

20

W dniu 31 stycznia 2011 r. ojciec wszczął postępowanie przed tym samym sądem, żądając wykonania orzeczenia z dnia 20 października 2010 r. zgodnie z art. 41 i 47 rozporządzenia nr 2201/2003.

21

W trakcie rozprawy w dniu 16 grudnia 2011 r. przed High Court matka potwierdziła, że zważywszy na ugodę z dnia 21 lipca 2010 r. i orzeczenie z dnia 20 października 2010 r., dokonała ona prorogacji jurysdykcji Juzgado de Primera Instancia de Torrox zgodnie z art. 12 ust. 3 tego rozporządzenia. Oświadczyła więc, że nie będzie sprzeciwiać się wykonaniu orzeczenia z dnia 20 października 2010 r., które zostało prawidłowo wykonane zgodnie z warunkami ugody z dnia 21 lipca 2010 r. Konkretne sposoby korzystania przez ojca z prawa do osobistej styczności z dzieckiem zostały między innymi wyszczególnione do dnia 6 stycznia 2013 r.

22

W dniu 20 grudnia 2011 r. matka zwróciła się do Juzgado de Primera Instancia de Torrox z wnioskiem na podstawie art. 15 rozporządzenia nr 2201/2003 o przekazanie sprawy sądom Anglii i Walii w oparciu o prorogację jurysdykcji. W dniu 29 lutego 2012 r. Juzgado de Primera Instancia de Torrox wydał postanowienie w przedmiocie wniosku matki (zwane dalej „postanowieniem z dnia 29 lutego 2012 r.”), zgodnie z którym „[s]koro [orzeczenie z dnia 20 października 2010 r.] wydane w tej sprawie stało się prawomocne, a postępowanie zostało zakończone i między stronami nie toczy się przed sądem żadne postępowanie z zakresu prawa rodzinnego, nie ma powodu, aby stwierdzić brak wnioskowanej jurysdykcji”.

23

W dniu 30 czerwca 2012 r. matka wytoczyła ponownie postępowanie przed High Court, żądając stwierdzenia, że sądy Anglii i Walii mają obecnie jurysdykcję w sprawach z zakresu odpowiedzialności rodzicielskiej dotyczących S. z tego względu, że miejsce zwykłego pobytu S. znajduje się w Zjednoczonym Królestwie w rozumieniu art. 8 rozporządzenia nr 2201/2003. Orzeczeniem z dnia 25 marca 2013 r. High Court stwierdził swą jurysdykcję.

24

W dniu 21 maja 2013 r. sąd odsyłający udzielił ojcu zezwolenia na wniesienie odwołania od orzeczenia High Court z dnia 25 marca 2013 r.

25

W oczekiwaniu na rozpoznanie sprawy w postępowaniu apelacyjnym High Court stoi na stanowisku, że nie jest w stanie zarządzić nowych szczegółowych sposobów wykonania prawa do osobistej styczności z dzieckiem, w przedmiocie czego między rodzicami toczy się spór. High Court, powziąwszy wątpliwości co do tego, czy posiada jurysdykcję w zakresie rozpoznania sprawy co do istoty, czy jedynie w zakresie wykonania ugody z dnia 21 lipca 2010 r. i orzeczenia z dnia 20 października 2010 r., nie dokonał żądnego rozstrzygnięcia odnośnie do okresu po 6 stycznia 2013 r.

26

W ramach tej apelacji ojciec podnosi zasadniczo, że High Court orzeczeniem z dnia 25 marca 2013 r. naruszył prawo, stwierdzając, iż sądy Anglii i Walii posiadają jurysdykcję w zakresie rozpoznania sprawy co do istoty. Jego zdaniem prorogacja jurysdykcji na podstawie art. 12 ust. 3 rozporządzenia nr 2201/2003 w dalszym ciągu wywołuje skutki po zakończeniu odnośnego postępowania, a tym samym stanowi podstawę jurysdykcji dla celów późniejszego wszczęcia jakiegokolwiek postępowania, jakie mogłoby okazać się konieczne do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności rodzicielskiej względem S. Ojciec uściśla również, że taka jurysdykcja, która w dalszym ciągu przysługuje sądowi, może zostać przekazana na mocy art. 15 rozporządzenia nr 2201/2003 poza toczące się postępowanie.

27

Matka utrzymuje, że prorogacja jurysdykcji sądów państwa członkowskiego na mocy art. 12 ust. 3 rozporządzenia nr 2201/2003 wywiera skutki prawne do momentu wydania prawomocnego orzeczenia w tym postępowaniu i że skutki te nie wykraczają poza ogłoszenie tego orzeczenia. Twierdzi ona ponadto, że art. 15 rozporządzenia nr 2201/2003 znajduje zastosowanie jedynie do szczególnych postępowań toczących się przed sądem państwa członkowskiego, a nie do jurysdykcji tego sądu w ogólności, a więc w braku toczącego się postępowania nie może nastąpić żadne przekazanie na podstawie tego przepisu.

28

Sąd odsyłający uściśla, że orzeczeniem z dnia 4 lipca 2013 r. Juzgado de Primera Instancia de Torrox stwierdził niewykonanie przez matkę postanowień ugody z dnia 21 lipca 2010 r. i nałożył na nią karę pieniężną w wysokości 16000 EUR oraz rozważył możliwość oddania pieczy nad S. ojcu.

29

W tych okolicznościach Court of Appeal (England & Wales) (Civil division) postanowił zawiesić postępowanie i skierować do Trybunału następujące pytania prejudycjalne:

30

Poprzez swoje pytanie pierwsze sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy jurysdykcja w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, prorogowana na podstawie art. 12 ust. 3 rozporządzenia nr 2201/2003 na rzecz sądu państwa członkowskiego, przed którym podmioty odpowiedzialności rodzicielskiej wszczęły postępowanie na podstawie wspólnego porozumienia, ustaje wraz z ogłoszeniem prawomocnego orzeczenia w ramach tego postępowania, czy też sądowi temu nadal przysługuje jurysdykcja po ogłoszeniu takiego orzeczenia.

31

Na wstępie należy odrzucić podniesione zarówno przez Komisję Europejską, jak i przez rząd hiszpański argumenty mające na celu podważenie istotności czy dopuszczalności pierwszego pytania. W swych uwagach na piśmie Komisja utrzymuje, że z postanowienia z dnia 29 lutego 2012 r. wynika, iż Juzgado de Primera Instancia de Torrox stwierdził brak swej jurysdykcji na podstawie art. 12 ust. 3 rozporządzenia nr 2201/2003, a orzeczenie to powinno zostać uznane przez sąd odsyłający na podstawie art. 21 tego rozporządzenia.

32

Rząd hiszpański uważa, że sprawa w postępowaniu głównym dotyczy kwestii uznania i wykonania orzeczenia z dnia 20 października 2010 r., jak również zakazu jego kontroli merytorycznej w rozumieniu art. 21, 26, 41 i 47 rozporządzenia nr 2201/2003, ponieważ wniosek matki o zmianę postanowień ugody z dnia 21 lipca 2010 r. oraz tego orzeczenia został złożony w okresie krótszym niż dwa miesiące po wydaniu wspomnianego orzeczenia.

33

Jednakże po pierwsze, jak wskazali podczas rozprawy rząd hiszpański oraz rodzice, a także jak zasadniczo twierdzi Komisja, nic nie pozwala uznać, że postanowienie z dnia 29 lutego 2012 r. obejmuje jakiekolwiek rozstrzygnięcie w kwestii jurysdykcji sądu hiszpańskiego w zakresie rozpoznania sprawy co do istoty, którą to jurysdykcję sąd odsyłający powinien uznać na podstawie art. 21 rozporządzenia nr 2201/2003.

34

Po drugie, jak podczas rozprawy podnosiły matka oraz Komisja, należy rozważyć, że sprawa w postępowaniu głównym oraz pytanie pierwsze nie dotyczą, w przeciwieństwie do tego, co twierdzi rząd hiszpański, kwestii uznania i wykonania orzeczenia z dnia 20 października 2010 r., jak również zakazu jego kontroli merytorycznej w rozumieniu art. 21, 26, 41 i 47 rozporządzenia nr 2201/2003, lecz tego, czy sądowi odsyłającemu przysługuje jurysdykcja w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej na podstawie art. 8 ust. 1 tego rozporządzenia.

35

W szczególności należy uściślić, że jakąkolwiek kwestię dotyczącą zasadności wniosku matki czy jego ewentualnie stanowiącego nadużycie charakteru, złożonego przed sądami Anglii i Walii w niecałe dwa miesiące po wydaniu orzeczenia w dniu 20 października 2010 r. i mającego na celu zmianę postanowień ugody z dnia 21 lipca 2010 r., a tym samym zastąpienie wspomnianego orzeczenia nowym orzeczeniem, powinien oceniać zgodnie z art. 8–15 rozporządzenia nr 2201/2003 sąd mający jurysdykcję w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej.

36

Ponadto, biorąc pod uwagę to, że w niniejszej sprawie bezsporne jest, iż w dniu ogłoszenia niniejszego wyroku nie zostało wydane odnośnie do S. żadne inne orzeczenie dotyczące odpowiedzialności rodzicielskiej przez żaden sąd, i że tym samym orzeczenie z dnia 20 października 2010 r. nie zostało zmienione ani zastąpione, należy stwierdzić, że orzeczenie to pozostaje w dniu ogłoszenia niniejszego wyroku w pełni wykonalne.

37

Co się tyczy wykładni art. 12 ust. 3 rozporządzenia nr 2201/2003, trzeba przypomnieć, że przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa Unii należy uwzględniać nie tylko jego brzmienie, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część on stanowi (wyrok Van Buggenhout i Van de Mierop, C‑251/12, EU:C:2013:566, pkt 26 i przytoczone tam orzecznictwo).

38

W tym względzie należy zauważyć, że ustalenie jurysdykcji sądu powinno nastąpić zgodnie z art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 2201/2003 „w chwili wniesienia pozwu” i zgodnie z art. 12 ust. 3 tego rozporządzenia „w chwili wszczęcia postępowania”. W tym zakresie art. 16 wspomnianego rozporządzenia uściśla, że uznaje się, iż postępowanie przed sądem zostało wszczęte zasadniczo „w chwili, w której pismo wszczynające postępowanie […] jest wniesione do sądu”.

39

Ponadto do celów prorogacji jurysdykcji art. 12 ust. 3 lit. b) rozporządzenia nr 2201/2003 wymaga w szczególności, by w chwili wszczęcia postępowania jurysdykcja sądów państwa członkowskiego innego niż państwo zwykłego pobytu dziecka została wyraźnie lub w inny jednoznaczny sposób uznana przez wszystkich uczestników postępowania.

40

A zatem z brzmienia art. 8 ust. 1 i art. 12 ust. 3 tego rozporządzenia wynika, że jurysdykcję sądu w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej należy zweryfikować i ustalić w każdym poszczególnym wypadku, gdy przed sądem wszczynane jest postępowanie, co oznacza, że nie utrzymuje się ona po zakończeniu zawisłego postępowania.

41

Jeśli chodzi o kontekst, w jaki wpisują się art. 8 ust. 1 i art. 12 ust. 3 rozporządzenia nr 2201/2003, motyw 12 tego rozporządzenia uściśla, że jurysdykcja powinna należeć w pierwszej kolejności do sądów państw członkowskich zwykłego pobytu dziecka. Zgodnie z tym motywem art. 8 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi, że w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej jurysdykcję mają co do zasady sądy państwa członkowskiego zwykłego pobytu dziecka.

42

Na podstawie motywu 12 i art. 8 ust. 2 rozporządzenia nr 2201/2003 odstępstwa od tej jurysdykcji ogólnej dopuszcza się jedynie w określonych wypadkach zmiany miejsca zamieszkania dziecka, przewidzianych między innymi w art. 9 tego rozporządzenia lub w następstwie ugody zawartej między podmiotami odpowiedzialności rodzicielskiej, o której mowa w art. 12 ust. 3 rzeczonego rozporządzenia.

43

Ponadto z art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 2201/2003 wynika, że w wypadku zmiany miejsca zwykłego pobytu dziecka jurysdykcja sądów państwa członkowskiego poprzedniego miejsca zwykłego pobytu dziecka zostaje utrzymana jedynie w celu dokonania zmiany wydanego przez te sądy orzeczenia przed przeprowadzeniem się dziecka, a w każdym razie nie dłużej niż przez okres trzech miesięcy po przeprowadzce.

44

Co się tyczy celów realizowanych przez rozporządzenie nr 2201/2003, należy zauważyć, że na podstawie jego motywu 12 podstawy jurysdykcji w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej ustanowione w tym rozporządzeniu ukształtowane są zgodnie z zasadą dobra dziecka, w szczególności według kryterium bliskości, oraz że jeden z określonych w art. 12 ust. 3 lit. b) tego rozporządzenia warunków wymaga, by prorogacja jurysdykcji stosownie do tego przepisu była zgodna z tą zasadą.

45

Z tego wynika, że jurysdykcję w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej należy ustalić przede wszystkim w świetle zasady dobra dziecka.

46

Tymczasem, jak słusznie podnieśli matka, rząd Zjednoczonego Królestwa oraz Komisja, o ile prorogację jurysdykcji uznaną przez podmioty odpowiedzialności rodzicielskiej małego dziecka w odniesieniu do konkretnego postępowania można uważać za zgodną z zasadą dobra tego dziecka, o tyle nie można uznać, by taka prorogacja jurysdykcji pozostawała we wszystkich wypadkach, po zakończeniu postępowania, w odniesieniu do którego została ustalona, i podczas całego dzieciństwa danej osoby zgodna z dobrem tej osoby.

47

Tym samym należy stwierdzić, że gdy przed sądem zostało wszczęte postępowanie zgodnie z art. 12 ust. 3 rozporządzenia nr 2201/2003, dobro dziecka może podlegać ochronie jedynie w drodze badania w każdym poszczególnym wypadku, czy prorogacja jurysdykcji jest zgodna z tym dobrem.

48

Ponadto ponieważ wspomniany art. 12 ust. 3 ma na celu umożliwienie podmiotom odpowiedzialności rodzicielskiej wszczęcia, na podstawie wspólnego porozumienia i po spełnieniu innych przesłanek, postępowania przed sądem w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, co do oceny których sąd ten nie posiada zasadniczo jurysdykcji, nie można zakładać, że takie porozumienie trwa w dalszym ciągu we wszystkich wypadkach, po zakończeniu wszczętego postępowania i w odniesieniu do innych spraw, jakie mogą się później pojawić.

49

W rezultacie należy stwierdzić, że prorogacja jurysdykcji na podstawie art. 12 ust. 3 rozporządzenia nr 2201/2003 jest ważna tylko w odniesieniu do konkretnego postępowania, wszczętego przed sądem, którego jurysdykcja została prorogowana, i że jurysdykcja ta wygasa na rzecz sądu, któremu na podstawie art. 8 ust. 1 tego rozporządzenia przysługuje jurysdykcja ogólna, wraz z ostatecznym zakończeniem postępowania leżącym u podstaw prorogacji jurysdykcji.

50

Biorąc powyższe pod uwagę, na pierwsze pytanie prejudycjalne należy odpowiedzieć w ten sposób, że jurysdykcja w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej, prorogowana zgodnie z art. 12 ust. 3 rozporządzenia nr 2201/2003 na rzecz sądu państwa członkowskiego, przed którym podmioty odpowiedzialności rodzicielskiej wszczęły postępowanie na podstawie wspólnego porozumienia, ustaje wraz z ogłoszeniem prawomocnego orzeczenia w ramach tego postępowania.

51

W świetle odpowiedzi udzielonej przez Trybunał na pytanie pierwsze nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na pytanie drugie, które zostało postawione na wypadek, gdyby jurysdykcja w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej, prorogowana na podstawie art. 12 ust. 3 rozporządzenia nr 2201/2003, utrzymywała się po ostatecznym zakończeniu postępowania leżącego u podstaw tej prorogacji jurysdykcji.

52

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym; do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:

Jurysdykcja w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, prorogowana zgodnie z art. 12 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 na rzecz sądu państwa członkowskiego, przed którym podmioty odpowiedzialności rodzicielskiej wszczęły postępowanie na podstawie wspólnego porozumienia, ustaje wraz z ogłoszeniem prawomocnego orzeczenia w ramach tego postępowania.

Podpisy