Wyrok z dnia 1990-09-26 sygn. I PR 168/90

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PR 168/90

Wyrok z dnia 26 września 1990 r.

W zakresie nie objętym żądaniem pozwu i wyrokiem zasądzającym świadczenie główne z odsetkami ustawowymi wierzyciel może dochodzić wyższych odsetek ustawowych również za okres poprzedzający wydanie prawomocnego wyroku.  

Przewodniczący: sędzia SN J. Kwaśniewski.

Sędziowie SN: A. Józefowicz (sprawozdawca), J. Łętowski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 6 września 1990 r. sprawy z powództwa Andrzeja K. przeciwko Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu w K. o zapłatę, na skutek rewizji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, z dnia 22 marca 1990 r.

oddalił rewizję.

Uzasadnienie 

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Wojewódzki - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku zasądził od Państwowego Gospodarstwa Rolnego w K. na rzecz Andrzeja K. kwotę 830.910 zł z 40% w stosunku miesięcznym za okres od dnia 6 do dnia 28 lutego 1990 r., z 18% w stosunku miesięcznym za okres od dnia 1 marca 1990 r. i za dalsze okresy do dnia zapłaty w wysokości ustawowej.

Sąd Wojewódzki ustalił, że w sprawie sygn. akt (...) Sąd Wojewódzki w Białymstoku wyrokiem z dnia 8 listopada 1989 r. zasądził od pozwanego PGR na rzecz powoda kwotę 1.502.340 zł wraz z odsetkami w wysokości 99% od dnia 8 września 1989 r. do dnia 31 października 1989 r. i 120% od dnia 1 listopada 1989 r. do dnia zapłaty. Powyższy wyrok jest prawomocny, a tym samym zachodzi powaga rzeczy osądzonej co do zasądzonego odszkodowania i odsetek. W związku z tym powód mógł żądać jedynie odsetek w wysokości zasądzonej. Pozwany wypłacając powodowi zasądzoną kwotę w dniu 5 lutego 1990 r. popadł w zwłokę. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, zasadne jest żądanie powoda zasądzenia dochodzonej pozwem kwoty wraz z należnymi odsetkami w wysokości ustalonej rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1989 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 1, poz. 1) i z dnia 23 stycznia 1990 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 25). Jako podstawę rozstrzygnięcia sprawy Sąd Wojewódzki wskazał art. 359 k.c. w związku z art. 300 k.p.

Powyższy wyrok zaskarżył pozwany PGR. W swej rewizji opartej na podstawie art. 368 pkt 1 k.p.c. zarzucił naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 359 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p. przez przyjęcie, że mimo powagi rzeczy osądzonej prawomocnym wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Białymstoku z dnia 8 listopada 1989 r. pozwany dłużnik obowiązany jest zapłacić wierzycielowi wyższe odsetki ustawowe od zasądzonych tym wyrokiem. Ponadto zarzucił naruszenie art. 4 k.c. w związku z art. 300 k.p. przez przyjęcie, że skutki reformy gospodarczej i likwidacji inflacji obciążają jedynie dłużnika bez ujemnych następstw dla wierzyciela. Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa lub przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu rewizji skarżący podniósł, że wyrok Sądu Wojewódzkiego w Białymstoku z dnia 8 listopada 1989 r. (...) uprawomocnił się na skutek oddalenia rewizji przez Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 26 stycznia 1990 r., a powód po zapłaceniu mu należności w 9 dni po uprawomocnieniu się wyroku, tj. w dniu 5 lutego 1990 r., wystąpił z pozwem z dnia 26 lutego 1990 r. o uzupełnienie mu odsetek za styczeń i luty 1990 r., co Sąd I instancji uwzględnił w zaskarżonym wyroku, uznając, że zwłoka dłużnika obala prawomocność wyroku i uzasadnia zasądzenie wyższych odsetek ustawowych, które weszły w życie w toku rewizji. Skarżący uważa, że jeśli uznać istnienie zwłoki za 10 dni, to odsetki powinny być liczone według przepisów wskazanych przez Sąd I instancji w wyroku, a nie według nowych przepisów.  

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W związku z treścią zarzutów rewizji wymaga rozważenia kwestia, czy w zaskarżonym wyroku Sąd Wojewódzki orzekł o roszczeniu, które zostało już prawomocnie rozstrzygnięte w wyroku z dnia 8 listopada 1989 r. W tej ostatniej sprawie Sąd Wojewódzki w Białymstoku zasądził od pozwanego PGR na rzecz powoda Andrzeja K. odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu świadczenia głównego w kwocie 1.502.340 zł z 99% od dnia 8 września 1989 r. do dnia 1 listopada 1989 r. i 120% od dnia 1 listopada 1989 r. w stosunku rocznym do dnia zapłaty. Określenie wysokości odsetek było zgodne z rozporządzeniami Rady Ministrów wydanymi na podstawie upoważnienia ustawowego z art. 359 § 3 k.c. Zapłata długu głównego nastąpiła w dniu 5 lutego 1990 r. wraz z odsetkami za czas od dnia 1 stycznia do dnia 5 lutego 1990 r. w sumie 177.804 zł. Tymczasem ustawodawca w związku z inflacją określił za styczeń i luty 1990 r. wyższe odsetki ustawowe, które zostały ogłoszone w Dz. U. z 1990 r. Nr 1, poz. 1 i Nr 4, poz. 25 ze znacznym opóźnieniem od daty wejścia w życie obu rozporządzeń Rady Ministrów. W sprawie niniejszej powód dochodzi różnicy odsetek ustawowych od świadczenia głównego za okres od dnia 1 stycznia do dnia 5 lutego 1990 r., które nie były dochodzone w poprzednio rozstrzygniętej sprawie, zakończonej prawomocnym wyrokiem z dnia 8 listopada 1989 r. Prawodawca więc przyznał wierzycielom odsetkowe uprawnienie w zakresie odsetek ustawowych, których powód dochodzi w niniejszej sprawie. Są one częścią należności powoda, stanowiącą różnicę między poprzednio obowiązującą i zasądzoną kwotą odsetek ustawowych, a zmienioną wysokością odsetek, czyli dodatkową częścią uprawnienia. Roszczenie o tę część odsetek ustawowych nie było objęte żądaniem pozwu i przedmiotem rozstrzygnięcia w poprzedniej sprawie. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że jeżeli powstanie roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie świadczenia pieniężnego, to uzyskuje ono niezależny byt od długu głównego. Może więc istnieć nawet po wygaśnięciu świadczenie głównego wskutek jego spełnienia (wyrok SN z dnia 19 stycznia 1990 r. IV CR 294/89 - nie publ.). Dopuszczalne zatem jest odrębne dochodzenie w pełnej wysokości należnych odsetek ustawowych. W swej uchwale z dnia 8 maja 1990 r. III CZP 20/90 (patrz poz. 6) Sąd Najwyższy uznał, że "po uprawomocnieniu się wyroku zasądzającego należność główną wraz z obowiązującymi w dacie orzekania ustawowymi odsetkami zwłoki dopuszczalne jest dochodzenie dalszych odsetek zwłoki, określonych w rozporządzeniach Rady Ministrów, wydanych po dacie prawomocnego osądzenia sprawy". W uzasadnieniu tej uchwały SN stwierdził, że wyrok nie uzyskuje powagi rzeczy osądzonej co do pominiętego przez sąd żądania lub jego części. W konsekwencji nie może być traktowane jako objęte powagą rzeczy osądzonej to, co nie stało się przedmiotem rozstrzygnięcia sądu.

W tym świetle okazuje się, że zarzut rewizyjny naruszenia prawa materialnego (art. 359 § 2 i art. 4 k.c. w związku z art. 300 k.p.) jest bezzasadny. Nastąpiło także naruszenie w sprawie prawomocności orzekania poprzednio zasądzającego niższe odsetki ustawowe (tj. art. 366 k.c.). Wyrok Sądu Wojewódzkiego zasądzający w niniejszej sprawie prawidłowo obliczone, uzupełniające odsetki ustawowe, zgodnie z powołanymi rozporządzeniami jest więc prawidłowy, mimo niejasnego uzasadnienia w tym przedmiocie. Dlatego należy uznać rewizję za nieuzasadnioną.

Z tych względów Sąd Najwyższy na zasadzie art. 387 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

OSNC 1991 r., Nr 1, poz.16