Postanowienie z dnia 1987-10-26 sygn. III CRN 343/87

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 343/87

Postanowienie z dnia 26 października 1987 r. 

Przy ustalaniu wartości podlegającego podziałowi majątku dorobkowego małżonków, w skład którego wchodzi stawowe gospodarstwo rybne, należy uwzględnić nie tylko równowartość stawów rybnych według cen określonych zarządzeniem Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 18 września 1982 r. w sprawie cen, warunków i trybu sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych (M. P. Nr 23, poz. 205 ze zm.), lecz także równowartość dalszych urządzeń, umożliwiających hodowlę i odłów ryb, tj. również wykopu grobli i budowli punktowych.  

Przewodniczący: sędzia SN S. Dmowski.

Sędziowie SN: C. Bieske (sprawozdawca), K. Kołakowski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z wniosku Jadwigi W. z udziałem Józefa W. o podział majątku wspólnego na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Legnicy z dnia 26 marca 1987 r.:

uchylił zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu Rejonowego w Legnicy z dnia 29 grudnia 1986 r. w części dotyczącej ustalenia wartości nieruchomości położonej w M. oraz wartości majątku wspólnego i jego części przyznanej dla uczestnika postępowania i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Legnicy do ponownego rozpoznania i orzeczenia o opłacie od rewizji nadzwyczajnej.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 29 grudnia 1986 r. Sąd Rejonowy w Legnicy ustalił, że majątek wspólny wnioskodawczyni Jadwigi W. i uczestnika Józefa W. przedstawia wartość 1.270.917 zł; że składa się: z nieruchomości o pow. 7,07 ha w M. o wartości 918.723 zł, z nieruchomości o pow. 0,42 ha w K. o wartości 82.194 zł, z samochodu marki "Warszawa" o wartości 90.000 zł, z telewizora "Libra" o wartości 10.000 zł, z pralki automatycznej o wartości 20.000 zł, z dwóch dywanów o wartości 40.000 zł, z dwóch kompletów mebli stołowych o wartości 80.000 zł, z gruzu ceglanego o wartości 10.000 zł i z czterech baraków o wartości 20.000 zł; ustalił, że uczestnik postępowania poniósł nakłady w kwocie 337.000 zł z majątku odrębnego na budowę budynku gospodarczego położonego na nieruchomości w M.; ustalił, że uczestnik postępowania osiągnął w latach 1984-1986 z tytułu hodowli ryb zysk w kwocie 560.000 zł; dokonał podziału majątku wspólnego przyznając na wyłączną własność część wymienionych składników wnioskodawczyni, a pozostałą część, w tym nieruchomość w M., uczestnikowi postępowania; zasądził od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni tytułem opłaty należnego jej udziału w majątku wspólnym 421.764 zł i orzekł o kosztach.

Sąd ten za podstawę faktyczną rozstrzygnięcia przyjął miedzy innymi ustalenie, że w 1974 r. uczestnicy nabyli nieruchomość rolną o powierzchni 7,07 ha położona w M., na której znajdują się stawy rybne o łącznej powierzchni zalewu około 5,40 ha, że stawy te są w złym stanie technicznym, wybudowane bowiem zostały na początku naszego wieku, że użytkowanie ich wynosiło przeszło 50 lat, że są one w całości wyeksploatowane, że w stawach tych uczestnik postępowania prowadzi mało intensywną hodowlę karpia. Na wartość nieruchomości w M. składa się wartość budynku, wybudowanego przez uczestnika postępowania, wynosząca 337.000 zł i wartość gruntu pod stawami oszacowanego, zgodnie z art. 1078 k.c. i przepisami dotyczącymi sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych, na kwotę 581.723 zł, wartość ta wynosi zatem 918.772 zł.

Postanowieniem z dnia 26 marca 1987 r. Sąd Wojewódzki w Legnicy oddalił rewizję wnioskodawczyni od powyższego postanowienia uznając, że wbrew wywodom rewizji Sąd I instancji prawidłowo i zgodnie z zebranym w sprawie materiałem ustalił skład i wartość majątku wspólnego, w szczególności wartość nieruchomości położonej w M., że określenie wartości tej nieruchomości przez biegłego Andrzeja D. na 2-3 miliony zł przy założeniu, że zużycie obiektów wynosi 50% i że obiekty te były używane przez 25 lat (akta), nie bierze pod uwagę, iż stawy te pochodzą z początku naszego wieku, a zatem ich użytkowanie wynosiło przeszło 50 lat, że więc były w całości zamortyzowane i że zasadne było określenie wartości tej nieruchomości według zasad stosowanych przy szacowaniu gospodarstw rolnych.

Postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Legnicy, na skutek podania wnioskodawczyni, zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości zarzucając temu postanowieniu rażące naruszenie art. 684 k.p.c. w związku z art. 567 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. i powołując podstawę zaskarżenia wymienioną w art. 417 § 1 k.p.c. wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Legnicy z dnia 29 grudnia 1986 r. sygn. akt (...) w części dotyczącej ustalenia wartości nieruchomości położonej w M. oraz wartości majątku wspólnego i jego części przyznanej dla uczestnika postępowania i o przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu w Legnicy do ponownego rozpoznania.

Wnioskodawczyni wniosła o uwzględnienie rewizji nadzwyczajnej. Uczestnik postępowania wniósł o oddalenie rewizji nadzwyczajnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Stosownie do dyspozycji art. 567 § 3 k.p.c. do postępowania o podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Z kolei według art. 688 k.p.c. do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności. Oszacowanie natomiast nieruchomości rolnej w celu ustalenia wartości udziałów współwłaścicieli stosownie do dyspozycji art. 216 § 5 k.c., przeprowadza się według przepisów dotyczących sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych.

Według § 2 ust. 1 zarządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 18 września 1982 r. w sprawie cen, warunków i trybu sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych (M.P. Nr 23, poz. 205 ze zm.) cenę nieruchomości ustala się według obowiązującej w dniu jej sprzedaży ceny żyta z uprawy kontraktacyjnej pomnożonej przez określone w załączniku do zarządzenia stawki szacunkowe 1 ha gruntów, natomiast według ust. 3 cenę między innymi cieków wodnych naturalnych i sztucznych zaliczonych do urządzeń melioracji wodnych szczegółowo ustala się w wysokości 50% ceny użytków zielonych w klasie VI.

Do urządzeń melioracji wodnych szczegółowych zalicza się według art. 91 ust. 4 pkt 2 prawa wodnego z dnia 24 października 1974 r. (Dz. U. Nr 38, poz. 230; zm.: Dz. U. z 1983 r. Nr 44, poz. 201 - art. 7) groble na obszarach nawadnianych, drenownie, deszczownie wraz z pompami przenośnymi, stawy rybne oraz inne podobne urządzenia.

Rozważyć zatem należy, czy stawy gospodarstwa będącego przedmiotem podziału były jedynie stawami rybnymi, tj. sztucznymi zbiornikami wody stojącej służącymi do hodowli ryb, czy też stanowiły stawowe gospodarstwo rybne, składające się ze sztucznych stawów i urządzeń umożliwiających hodowlę i odłów ryb.

Skoro przedmiotowe stawy stanowiły kompleks stawów w układzie zwartym z wykopami, groblami i budowlami punktowymi z możliwością regulacji przepływu wody pomiędzy stawami, nie było one jedynie sztucznymi zbiornikami wody stojącej, służącymi do hodowli ryb, lecz stanowiły stawowe gospodarstwo rybne. Trafnie zatem biegły Andrzej G. stwierdził, że wycena powinna obejmować również budowle stawowe (akta).

Z powyższego zatem wynika, że przy ustalaniu wartości podlegającego podziałowi majątku dorobkowego małżonków, w skład którego wchodzi stawowe gospodarstwo rybne, należy uwzględnić nie tylko równowartość stawów rybnych według cen określonych powołanym zarządzeniem Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 18 września 1982 r. w sprawie cen, warunków i trybu sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych (M. P. Nr 23, poz. 205 ze zm.), lecz także równowartość dalszych urządzeń, umożliwiających hodowlę i odłów ryb, tj. również wykopów, grobli i budowli punktowych, według cen z chwili dokonania podziału (patrz: wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawach o dział spadku obejmującego gospodarstwo rolne z dnia 15 grudnia 1969 r. III CZP 12/69 - OSNCP 1970 r., z. 3, poz. 39 i uchwała SN z dnia 27 września 1974 r. III CZP 58/74 - OSNCP 1975, z. 6, poz. 90).

Ustalenie zatem wartości nieruchomości o pow. 47,07 ha, stanowiącej majątek dorobkowy uczestników postępowania, na kwotę 918.723 zł, przy przyjęciu wartości budynku na kwotę 337.000 zł oraz wartości stawów jedynie na kwotę 581.723 zł, nastąpiło z rażącym naruszeniem powołanych przepisów oraz art. 684 k.p.c.

Trafnie również podnosi rewizja nadzwyczajna, że cena, za jaką strony nabyły omawianą nieruchomość w 1977 r. - na co powoływał się Sąd Wojewódzki - nie może mieć żadnego znaczenia dla ustalenia jej rzeczywistej wartości w chwili podziału majątku oraz, że wymieniony koszt ewentualnej przyszłej przebudowy urządzeń stawowych, wskutek czego nastąpiłby też odpowiedni wzrost wartości nieruchomości, nie może sam przez się uzasadniać całkowitego pominięcia przy jej oszacowaniu wartości urządzeń dotychczasowych, nadal służących prowadzeniu hodowli ryb, i to bez wyjaśnienia znaczenia tych urządzeń dla wysokości kosztu przewidywanej przebudowy.

Wykazane zatem zostało rażące naruszenie przytoczonych w rewizji nadzwyczajnej przepisów prawa, a zatem wykazana podstawa rewizji nadzwyczajnej wymieniona w art. 417 § 1 k.p.c.; rewizja nadzwyczajna podlega uwzględnieniu na podstawie art. 422 § 2 k.p.c., a wobec braku warunków do ostatecznego rozstrzygnięcia zaskarżone postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Legnicy z dnia 26 marca 1987 r. oraz poprzedzające je postanowienie Sądu Rejonowego w Legnicy z dnia 29 grudnia 1986 r. podlegają uchyleniu w części dotyczącej ustalenia wartości nieruchomości położonej w M. oraz wartości majątku wspólnego i jego części przyznanej uczestnikowi postępowania, a sprawa w powyższym zakresie przekazaniu Sądowi Rejonowemu w Legnicy do ponownego rozpoznania.

OSNC 1990 r., Nr 1, poz. 14