Uchwała z dnia 1987-02-25 sygn. III CZP 2/87

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 2/87

Uchwała z dnia 25 lutego 1987 r.

Przewodniczący: sędzia SN J. Szachułowicz (sprawozdawca). Sędziowie SN: Ł. Grygołajtys, M. Zakrzewska.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Centralnego Związku Spółdzielni Pracy w W. - Wojewódzkiego Związku Spółdzielni Pracy w T. - Zespołu Szkół Zawodowych w T. z udziałem: Skarbu Państwa - Urzędu Miejskiego w T., nieznanych z miejsca pobytu Itty Reizli W. i Israela W. - zastąpionych przez kuratora o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Tarnowie postanowieniem z dnia 18 listopada 1986 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy prawo własności nabyte przez Skarb Państwa bądź niepaństwową instytucję lub organizację na podstawie art. 34 ust. 1 lub 3 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87 ze zm.) pozostaje w mocy i może być stwierdzone przez sąd również po uchyleniu powyższego dekretu przepisem art. 100 pkt 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99)?"

podjął następującą uchwałę:

Prawo własności nabyte przez Skarb Państwa bądź niepaństwową instytucję lub organizację na podstawie art. 34 ust 1 lit. a lub ust. 3 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87 ze zm.) pozostaje w mocy i może być stwierdzone przez sąd również po uchyleniu powyższego dekretu przepisem art. 100 pkt 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r.o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99) w trybie art. 189 k.p.c.

Uzasadnienie

Stosownie do treści art. 33 i 34 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87 ze zm.) Państwo oraz instytucje i organizacje wymienione w art. 12 ust. 2 dekretu nabywały własność nieruchomości opuszczonych w rozumieniu art. 1 dekretu, jeśli upłynął 10-letni termin przewidziany w art. 34 ust. 1 lit. a, przy czym warunkiem tego nabycia dla niepaństwowych instytucji lub organizacji było posiadanie nieruchomości przez 8 lat, licząc wstecz od upływu 10-letniego terminu. Stwierdzenie nabycia własności nieruchomości opuszczonej następowało na drodze sądowej w trybie postępowania niespornego, obecnie nieprocesowego.

Uchwała Całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 1956 r. z uzupełnieniem wprowadzonym uchwałą Całej Izby Cywilnej z dnia 26 października 1956 r. I Co 9/56 (OSN 1957, z. 1, poz. 1) uznała, że nabycie własności w trybie art. 34 dekretu jest następstwem tzw. "przemilczenia", które polega na nabyciu własności ex lege na skutek tego, że uprawniony nie wykonuje swojego prawa przez czas określony w ustawie.

Sądowe stwierdzenie nabycia własności ma charakter orzeczenia deklaratoryjnego, podobnie jak przy nabyciu własności przez zasiedzenie.

Nabycie majątku opuszczonego następuje z upływem 10-letniego terminu, licząc od dnia 31 grudnia 1945 r. Jeśli zatem w czasie od dnia 31 grudnia 1945 r. do dnia 31 grudnia 1955 r. nie nastąpiło przerwanie biegu zasiedzenia, majątek opuszczony przechodził z mocy samego prawa na Skarb Państwa albo na inne osoby wymienione w art. 12 ust. 2 dekretu z dnia 31 grudnia 1955 r. Dekret o majątkach opuszczonych i poniemieckich został uchylony przez art. 100 pkt 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99) wprowadzonej w życie z dniem 1 sierpnia 1985 r. (art. 101 ustawy).

W czasie obowiązywania dekretu przed jego uchyleniem mogło nastąpić ex lege przejście prawa własności na osobę wymienioną w dekrecie, które nie zostało dotąd wykazane orzeczeniem sądowym. Okoliczność, że dekret został uchylony, nie ma wpływu na skuteczność nabycia prawa własności i możliwość stwierdzenia tego nabycia orzeczeniem sądowym, lecz jedynie na tryb zmierzający do wykazania tego nabycia. Uchylenie dekretu przekreśla możliwość uzyskania stwierdzenia nabycia własności w trybie w nim przewidzianym. Instytucja przemilczenia była uregulowana w dekrecie całościowo jako szczególny i wyjątkowy sposób nabycia własności i dlatego nie została przewidziana w szczegółowych przepisach kodeksu postępowania cywilnego, dotyczących postępowania nieprocesowego dla poszczególnych rodzajów spraw.

Ponieważ, jak to już zostało podkreślone, nabycie na podstawie art. 34 dekretu jest nabyciem z mocy samego prawa i w wypadku gdy ono nastąpiło pod rządem dekretu, zanim został on uchylony, stwierdzenie tego nabycia przez sąd jest obecnie możliwe, lecz nie na podstawie art. 33 uchylonego dekretu, ale na podstawie art. 189 k.p.c. w trybie postępowania procesowego.

Z przytoczonych względów udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1988 r., Nr 4, poz. 46