Uchwała z dnia 1987-02-13 sygn. III CZP 4/87

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 4/87

Uchwała z dnia 13 lutego 1987 r.

Przewodniczący: sędzia SN S. Dmowski (sprawozdawca). Sędziowie SN: K. Strzępek, Z. Świeboda.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Eugeniusza D. przeciwko Władysławowi G. o wydanie nieruchomości po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Olsztynie postanowieniem z dnia 28 listopada 1986 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy postanowienie oddalające wniosek o przywrócenie uchybionego terminu do dokonania czynności procesowej może być wydane na posiedzeniu niejawnym (art. 168 § 1 k.p.c.)?"

podjął następującą uchwałę:

Postanowienie oddalające wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej może być wydane tylko po przeprowadzeniu rozprawy.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Olsztynie postanowieniem wydanym na posiedzeniu niejawnym oddalił wniosek powoda o przywrócenie terminu do wniesienia rewizji powołując się na to, że nie podał on przyczyny uchybienia terminu i nie dokonał wpłaty wpisu od rewizji.

Sąd Wojewódzki w Olsztynie rozpoznający zażalenie na powyższe postanowienie przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. - do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne przytoczone w sentencji uchwały, wyrażając pogląd, że na posiedzeniu niejawnym może być wydane zarówno orzeczenie pozytywne, jak i negatywne w przedmiocie przywrócenia terminu, a wątpliwość spowodowana została zajęciem w literaturze prawniczej negatywnego stanowiska, w przedmiocie możliwości oddalenia wniosku o przywrócenie terminu na posiedzeniu niejawnym.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przepis art. 148 § 1 k.p.c. statuuje zasadę, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawy na rozprawie. W świetle powyższego przepisu, do czasu ostatniej nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, postanowienie zarówno pozytywne, jak i negatywne w przedmiocie przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej mogło zapaść jedynie po przeprowadzeniu rozprawy. Na posiedzeniu niejawnym sąd tylko odrzucał - z mocy wyraźnego przepisu art. 171 k.p.c. - wniosek o przywrócenie terminu spóźniony lub z ustawy niedopuszczalny. Na posiedzeniu niejawnym mógł też wstrzymać postępowanie lub wykonanie orzeczenia w razie zgłoszenia wniosku o przywrócenie terminu. Jeżeli nie zachodziły podstawy do odrzucenia wniosku, niezbędne było wyznaczenie rozprawy w celu jego merytorycznego rozpoznania, czyli uwzględnienia lub oddalenia (art. 148 § 1 k.p.c. i wniosek a contrario z art. 171 k.p.c.).

Problem dopuszczalności wydania postanowienia oddalającego wniosek o przywrócenie terminu powstał w wyniku nadania nowego brzmienia paragrafowi pierwszemu art. 168 k.p.c. ustawą z dnia 18 kwietnia 1985 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 20, poz. 86).

W świetle art. 168 § 1 k.p.c. w nowym brzmieniu, jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swej winy, sąd na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu; postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Z porównania dawnego i obecnego brzmienia przepisu wynika jednoznacznie, iż istota nowelizacji sprowadza się do możliwości wydania postanowienia na posiedzeniu niejawnym. Natomiast istota problemu wynikającego z nowelizacji sprowadza się do tego, czy na posiedzeniu niejawnym sąd może jedynie orzec o przywróceniu terminu, czy także oddalić wniosek.

Sąd Najwyższy rozstrzygając powyższy problem w postanowieniu z dnia 6 sierpnia 1986 r. II CZ 87/86 przyjął, iż w wyniku nowelizacji art. 168 § 1 k.p.c. sąd może na posiedzeniu niejawnym jedynie uwzględnić wniosek o przywrócenie terminu, i to wówczas, gdy strona nie tylko twierdzi, że uchybienie terminu nastąpiło bez jej winy, lecz udowodni okoliczności wskazujące brak winy dokumentami dołączonymi do wniosku, w razie wykazywania braku winy innymi dowodami, np. z zeznań świadków, niezbędne jest wyznaczenie rozprawy i tak samo niezbędne jest wyznaczenie rozprawy dla podjęcia postanowienia o oddalenie wniosku. Skład rozstrzygający powołał się na wykładnię gramatyczną znowelizowanego art. 168 § 1 k.p.c.

Skład Sądu Najwyższego rozpoznający zagadnienie przedstawione w sprawie niniejszej podziela w pełni stanowisko wyrażone w powołanym wyżej postanowieniu. Wykładnia gramatyczna art. 168 § 1 k.p.c. w żadnym wypadku nie uzasadnia poglądu, by sąd mógł oddalić wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej na posiedzeniu niejawnym. Przepis ten określając, kiedy sąd postanowi przywrócenie terminu, normuje jedynie wydawanie rozstrzygnięć pozytywnych. Tylko też do takich rozstrzygnięć może odnosić się postanowienie dodane nowelą z dnia 18 kwietnia 1986 r. - po średniku - "postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym". Gdyby chodziło o wprowadzenie możliwości wydawania na posiedzeniu niejawnym zarówno rozstrzygnięć pozytywnych, jak i negatywnych, czyli możliwość orzekania nie o przywróceniu terminu, lecz w przedmiocie przywrócenia terminu, to uczyniono by bądź przez odpowiednią zmianę art. 171 k.p.c. przewidującego wydawanie na posiedzeniu niejawnym postanowień o odrzuceniu wniosków o przywrócenie terminów spóźnionych lub z ustawy niedopuszczalnych, bądź też przez podanie w art. 168 k.p.c. § 3 w brzmieniu, iż postanowienie w przedmiocie przywrócenia terminu może być wydane na posiedzeniu niejawnym, lub też, że wniosek o przywrócenie terminu może być rozpoznany na posiedzeniu niejawnym.

Poza wykładnią gramatyczną i usytuowaniem postanowienia o możliwości rozstrzygnięcia wniosku na posiedzeniu niejawnym również wykładnia celowościowa przemawia za wnioskiem, iż postanowienie oddalające wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej może być wydane tylko po przeprowadzeniu rozprawy. Dla dalszego biegu sprawy i realizacji celu, jakiemu służy postępowanie sądowe, a jakim z reguły jest rozstrzygnięcie istniejącego między stronami stosunku spornego, lub merytoryczne załatwienie innej kwestii regulowanej prawem materialnym, różne są skutki postanowienia przywracającego termin do dokonania czynności procesowej i oddalającego wniosek o przywrócenie terminu. Przywrócenie terminu zawsze służy temu celowi, natomiast oddalenie wniosku może nawet zamykać drogę do realizacji tego celu. Dlatego przed wydaniem postanowienia o oddaleniu wniosku sąd powinien umożliwić stronie wypowiedzenie się na rozprawie co do przyczyn niezachowania terminu. Przeprowadzenie rozprawy i dokładne wyjaśnienie przyczyn niezachowania terminu (czy nastąpiło ono z winy strony) ma również na celu umożliwienie sądowi II instancji rozpoznania na posiedzeniu niejawnym zażalenia, w przypadku gdy postanowienie oddalające wniosek kończy postępowanie (np. postanowienie oddalające wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego czy też rewizji) i przysługuje na nie zażalenie

OSNC 1988 r., Nr 2-3, poz. 35