Uchwała z dnia 1986-11-06 sygn. III PZP 70/86

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III PZP 70/86

Uchwała z dnia 6 listopada 1986 r.

Przewodniczący: sędzia SN T. Kasiński (sprawozdawca). Sędziowie SN: W. Myga, S. Szymańska.

Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej PRL, S. Trautsolta, w sprawie z powództwa Janiny B. przeciwko Urzędowi Miasta i Gminy w K. o odszkodowanie po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie postanowieniem z dnia 3 czerwca 1986 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 § 1 k.p.c.:

"Czy w sprawie o odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy sąd władny jest do badania zasadności protokołu dotyczącego okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, wydanego w trybie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 grudnia 1974 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (jedn. tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 55, poz. 244), który jest dla pracownika korzystny?"

podjął uchwałę następującej treści:

W sprawie o odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem przy pracy sąd samodzielnie ocenia przesłanki roszczenia, w tym także fakt zaistnienia wypadku przy pracy, chociażby został on pozytywnie ustalony protokołem wydanym w trybie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 grudnia 1974 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (jedn. tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 55, poz. 244).

Uzasadnienie

Zgłaszając w trybie art. 391 § 1 k.p.c. pytanie prawne, czy w sprawie o odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy sąd władny jest badać zasadność protokołu wydanego w trybie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 grudnia 1974 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, Sąd Wojewódzki powziął swą wątpliwość, ponieważ ponowne badanie przyczyn i okoliczności wypadku mogłoby doprowadzić do ustalenia niekorzystnego dla pracownika "podważającego poczynione ustalenia, które były bezsporne", czemu - zdaniem Sądu Wojewódzkiego - może stać na przeszkodzie uregulowanie zawarte w § 16 powołanego rozporządzenia.

Według stanu faktycznego sprawy, będącej przedmiotem rozpoznania przez Sąd Wojewódzki, u powódki w dniu 6 lipca 1984 r. rozpoznano zawał tylnej ściany lewej komory serca z wytworzeniem blizny. Zdarzenie to uznane zostało przez stronę pozwaną (zakład pracy) za wypadek przy pracy spowodowany przyczyną zewnętrzną w postaci niewłaściwego zachowania się interesanta załatwianego przez powódkę. Stanowisko swe strona pozwana podtrzymała pomimo zastrzeżeń Oddziału ZUS zgłoszonych na podstawie § 16 ust. 4 rozporządzenia z dnia 5 grudnia 1974 r. Strona pozwana jednak nie przyznała powódce odszkodowania wobec nieustalenia przez komisję lekarską do spraw inwalidztwa i zatrudnienia ZUS uszczerbku na zdrowiu w związku z wypadkiem, gdyż zawał spowodowany był samoistną przyczyną, na którą powódka cierpiała przed wystąpieniem zawału.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kwestia uprawnień organu rozstrzygającego spór o odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy była już uprzednio rozważana przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 lutego 1977 r. III PRN 50/76 (OSNCP 1977, z. 10, poz. 193) z wyrażeniem zasady, iż w postępowaniu tym dokonuje się kontroli prawidłowości ustaleń komisji powypadkowej pod kątem zarówno ustaleń faktycznych protokołu powypadkowego, jak i zawartej w nim oceny prawnej. Okoliczności wymienionej sprawy, mianowicie nieuznanie zdarzenia za wypadek przy pracy przez komisję wypadkową, stwarzały aktualność problemu dopuszczalności uznania zdarzenia przez organ orzekający za wypadek przy pracy wbrew odmiennemu stanowisku komisji powypadkowej, jednakże nie można do takiej tylko sytuacji ograniczyć uprawnień organu orzekającego w sprawach ze stosunku pracy (obecnie sądu rejonowego lub wojewódzkiego).

Organy powołane do rozpatrywania sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy są uprawnione i obowiązane badać i samodzielnie oceniać całokształt okoliczności rzutujących na rozstrzygnięcie konkretnego sporu. Wyłączenie czy też ograniczenie właściwości tych organów jest dopuszczalne jedynie w zakresie określonym ustawą. Jedynym zaś wyjątkiem od zasady samodzielnego ustalania okoliczności faktycznych i ich prawnej oceny jest art. 11 k.p.c., na mocy którego sąd w postępowaniu cywilnym związany jest ustaleniami wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa. Przepis ten - jako wyjątkowy - nie może być interpretowany rozszerzająco, brak zaś jest innego przepisu, który statuowałby wiążący dla Sądu charakter zatwierdzonego i nie zakwestionowanego protokołu powypadkowego.

O dopuszczalności kwestionowania korzystnej dla pracownika oceny prawnej zawartej w protokole powypadkowym wypowiedział się Sąd Najwyższy we wcześniejszym orzeczeniu - wyroku z dnia 25 lipca 1973 r. III PRN 35/73 (OSPiKA 1973, z. 4, poz. 85), stwierdzając, że sąd powszechny nie jest związany błędnym zakwalifikowaniem przez komisję powypadkową zdarzenia jako wypadku przy pracy. Na tle ustawy wypadkowej z 1968 r. ukształtował się również w orzecznictwie sądów ubezpieczeń społecznych pogląd, że ustalenia dokonane przez zakładową komisję powypadkową nie wiążą sądów ubezpieczeń społecznych. Pogląd ten znalazł wyraz w wyroku b. Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 czerwca 1971 r. (OSPiKA 1973, z. 3, poz. 50). Trybunał wskazał, że w zakresie oceny prawnej wypadku sąd nie jest związany stanowiskiem komisji i jest władny dokonać samodzielnej oceny.

W świetle powyższych stwierdzeń chybiona jest również koncepcja niedopuszczalności kwestionowania protokołu powypadkowego wobec "bezsporności" dotychczasowych jego ustaleń w sytuacji, gdy zawał serca u powódki został już uznany przez zakład pracy za wypadek przy pracy. Brak mocy wiążącej protokołu powypadkowego uzasadnia kontrolę sądu w zakresie oceny prawnej zdarzenia jako wypadku przy pracy nawet bez zgłoszenia przez pozwany zakład zarzutów w tym przedmiocie - zgodnie z wynikającym z art. 3 § 2 k.p.c. obowiązkiem wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy i wyjaśnienia rzeczywistej treści stosunków faktycznych i prawnych. O bezsporności w znaczeniu procesowym (art. 228-230 k.p.c.) nie może być w tym przypadku mowy, skoro pozwany zakład w postępowaniu sądowym kwestionuje zaistnienie wypadku przy pracy.

W wyniku powyższych rozważań na przedstawione pytanie prawne należało udzielić odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

 OSNC 1987 r., Nr 11, poz. 172