Postanowienie z dnia 1984-05-20 sygn. III CRN 35/84

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 35/84

Postanowienie z dnia 20 maja 1984 r.

Przepisy dotyczące spadkobrania nie przewidują możliwości "zrzeczenia się spadku" czy udziału w nim na korzyść innej osoby, w tym także na korzyść innego spadkobiercy. Spadkobierca ustawowy może zrzec się dziedziczenia tylko w drodze umowy notarialnej zawartej z przyszłym spadkodawcą (art. 1048 k.c.).

Przewodniczący: sędzia SN H. Ciepła. Sędziowie SN: A. Gola (sprawozdawca), J. Szachułowicz.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym sprawy z wniosku Stanisława W. z udziałem Jadwigi Z. i Stefana W. o stwierdzenie nabycia spadku po Władysławie i Stefanii małżonkach W. na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od postanowienia Sądu Rejonowego w Mławie z dnia 11 lipca 1983 r.

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Mławie do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Stanisław W. we wniosku z dnia 17.VI.1983 r., skierowanym do Sądu Rejonowego w Mławie, wniósł o stwierdzenie nabycia spadku po rodzicach - Władysławie W., zmarłym w dniu 17.II.1945 r., i Stefanii W., zmarłej w dniu 30.XII.1979 r., na podstawie ustawowego porządku dziedziczenia, tj. na jego rzecz oraz jego dwojga rodzeństwa - siostry Jadwigi Z. i brata Stefana W. We wniosku podano m.in., że siostra i brat zrzekają się swoich udziałów i zgodnie wnoszą "o przydzielenie całego spadku wnioskodawcy".

Sąd Rejonowy w Mławie postanowieniem z dnia 11.VII.1983 r. stwierdził, że spadek po Władysławie W. nabyli: jego żona Stefania W. w 1/4 części i syn Stanisław W. w 3/4 częściach, spadek zaś po Stefanii W. nabył w całości jej syn Stanisław W.

Postanowienie to uprawomocniło się bez zaskarżenia w zwykłym trybie.

W rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości, zarzucając rażące naruszenie art. 931 § 1 k.c., art. 745 k.c. N., art. 232 k.c. KP w związku z art. LI przep. wprow. k.c. - w części obejmującej stwierdzenie nabycia spadku po Władysławie W. oraz art. 200 § 1 k.p.c. w związku z art. 628 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. oraz art. 931 § 1 k.c. - w części obejmującej stwierdzenie nabycia spadku po Stefanii W., wniósł o uchylenie powyższego postanowienia i orzeczenie, że spadek po Władysławie W. na podstawie ustawy nabyły jego dzieci: Stanisław W., Jadwiga W. - zamężna Z. i Stefan W. - każdy z nich po 1/3 części, a żonie spadkodawcy Stefanii W. przysługuje prawo dożywotniego użytkowania 1/4 części spadku, oraz że spadek po zmarłej Stefanii W. nabyły jej dzieci: Stanisław W., Jadwiga Z. i Stefan W. - każde z nich po 1/3 części.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W rewizji nadzwyczajnej podniesiono zasadnie, że przepisy prawa polskiego dotyczące spadkobrania nie przewidują możliwości "zrzeczenia się spadku" czy udziału w nim na korzyść innej osoby, w tym także na korzyść innego spadkobiercy. Spadkobierca ustawowy może zrzec się dziedziczenia tylko w drodze umowy notarialnej zawartej z przyszłym spadkodawcą (art. 1048 k.c.).

O zawarciu takiej umowy ani wnioskodawca, ani też uczestnicy nie wspominali. Oświadczenie Jadwigi Z. i Stefana W., że "proszą o stwierdzenie praw do spadku tylko na Stanisława W." - wnioskodawcę nie mogły też być - ze względu na to, iż złożono je po upływie terminu określonego w art. 1015 § 1 k.c. - potraktowane jako oświadczenia o odrzuceniu spadku. Ani wnioskodawca, ani też uczestnicy postępowania nie twierdzili, by takie oświadczenia zostały przez nich (uczestników) złożone wcześniej w terminie do tego przewidzianym. W tej sytuacji nie istniały podstawy do pominięcia Jadwigi Z. i Stefana W. jako spadkobierców uprawnionych do dziedziczenia po ich rodzicach.

Skarżący podniósł też trafnie, że stosownie do unormowania przyjętego w art. LI przep. wprow. k.c. do spraw spadkowych stosuje się prawo obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy (jeśli dalsze przepisy wprow. k.c. nie stanowią inaczej). Brak innych postanowień w omawianym zakresie nakładał na Sąd Rejonowy obowiązek orzeczenia o spadkobraniu po zmarłym w dniu 17.II.1945 r. Władysławie W. na podstawie właściwych przepisów, tj. stosownie do regulacji zawartych w art. 745 k.c. N. i art. 232 k.c. KP. Sąd Rejonowy - jak na to wskazuje brzmienie ust. 1 sentencji zaskarżonego postanowienia - nie miał powyższych zasad na uwadze, skoro Jadwigę Z. i Stefana W. pominął jako spadkobierców dziedziczących wraz z wnioskodawcą w równych częściach, a przy określaniu udziału przypadłego żonie zmarłego Stefanii W. przeoczył, że część przypadająca na małżonka przysługuje mu tylko do użytkowania dożywotniego.

Stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej w dniu 30.XII.1979 r. powinno nastąpić według regulacji zawartej w art. 931 § 1 k.c. przy uwzględnieniu tego, że spadkodawczyni prócz syna Stanisława W. pozostawiła dwoje dalszych dzieci, tj. Jadwigę Z. i Stefana W., powołanych z ustawy do spadku. Wszyscy troje dziedziczą spadek w częściach równych, oczywiście przy założeniu, że uczestnicy postępowania w przepisanym terminie spadku nie odrzucili.

Ponieważ zarzuty rewizji nadzwyczajnej były uzasadnione, Sąd Najwyższy na podstawie art. 422 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

OSNC 1984 r., Nr 10, poz. 184