Postanowienie z dnia 1983-10-21 sygn. IV CR 346/83

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CR 346/83

Postanowienie z dnia 21 października 1983 r.

Podział nieruchomości lokalowej na dalsze stanowiące odrębną własność lokale jest dopuszczalny i możliwy tylko przy dopełnieniu ustawowych przesłanek warunkujących ustanowienie odrębnych lokali (art. 135 k.c.). Jeżeli w wyniku zamierzonego przekształcenia dotychczasowej struktury prawnej budynku i działki gruntu, na której został on wzniesiony, mają nastąpić takie zmiany w strukturze technicznej budynku bądź innych urządzeniach (art. 136 § 1 k.c.), które mogą wywrzeć wpływ na sferę praw i obowiązków innych właścicieli wyodrębnionych lokali, to czynności powyższe nie mogą być skutecznie dokonane bez uczestnictwa właścicieli tych lokali (art. 510 k.p.c.).

Przewodniczący: sędzia SN W. Łysakowski. Sędziowie SN: M. Sychowicz, T. Żyznowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z wniosku Krystyny F. z udziałem Marii B., Julii M., Stefanii S., Heleny-Jadwigi S., Bogumiły F., Tadeusza P. i Bożeny P. o dział spadku po Julii R. na skutek rewizji uczestniczki postępowania Heleny-Jadwigi S. na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Tarnowie z dnia 24 czerwca 1983 r.

postanowił oddalić rewizję i zasądzić od uczestników postępowania Heleny-Jadwigi S. na rzecz wnioskodawczyni Krystyny F. kwotę 2.000 zł kosztów instancji rewizyjnej.

Uzasadnienie

Jak wynika z treści aktu notarialnego sporządzonego dnia 29.V.1963 r. w Państwowym Biurze Notarialnym w B. repert. A 2642/1963 r. spadkodawczyni Julia R. (zmarła w 1976 r.) była właścicielką nieruchomości lokalowej w domu jednopiętrowym murowanym, położonym w B. przy ul. Orackiej 67. Nieruchomość ta stanowiąca lokal nr 2 położony na piętrze tego budynku obejmuje: 4 pokoje, kuchnię, przedpokój, łazienkę i ustęp, o powierzchni 84,96 m², oraz odpowiedni udział w działce gruntu, na której został wzniesiony dom mieszkalny. Do tego lokalu przynależą dwie piwnice, oznaczone numerami 1 i 2. Lokal nr 1 w tym budynku stanowi własność osób trzecich Tadeusza i Bożeny P.

Cały lokal nr 2 - z wyjątkiem jednego pokoju - zajmuje uczestniczka postępowania Helena-Jadwiga S., zamieszkując tam według jej twierdzeń ze swoimi dwoma dorosłymi synami. Jeden pokój pozostawał w użytkowaniu pozostałych spadkobierców Julii R. w liczbie 5, tj.: Krystyny F., Marii B., Julii M., Stefanii S. i Bogumiły F., które dysponowały kluczem od tego pokoju. Wymienione uczestniczki, córki spadkodawczyni, nabyły z ustawy w równych - po 1/6 - częściach spadek po zmarłej Julii R.

We wniosku złożonym do Sądu Rejonowego w Bochni wnioskodawczyni Krystyna F. żądała podziału tego lokalu na dwa odrębne i przyznanie jej jednego z wydzielonych lokali, drugiego zaś uczestniczce Helenie-Jadwidze S. Wniosek taki i proponowany sposób podziału masy spadkowej zyskał poparcie pozostałych spadkobierczyń z wyjątkiem Heleny-Jadwigi S., która wnosiła o przyznanie jej na własność całego spadkowego lokalu.

Postanowieniem z dnia 27.V.1980 r., podjętym na podstawie art. 18 k.p.c., Sąd Rejonowy przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu w Tarnowie, podkreślając w uzasadnieniu tego postanowienia, że wnioskowany podział lokalu nr 2 jest - na podstawie opinii biegłego mgra inż. E.G. - od strony technicznej możliwy i dopuszczalny. Jednakże do rozstrzygnięcia pozostaje - w ocenie Sądu Rejonowego - zagadnienie prawne dopuszczalności podziału istniejącego odrębnego lokalu na dalsze dwa samodzielne lokale, a ponadto kwestia, czy oprócz współwłaścicieli dzielonego lokalu powinni brać udział w charakterze uczestników postępowania właściciele pozostałego lokalu nr 1, tj. Tadeusz i Bożena P.

Sąd Wojewódzki w trybie art. 510 § 2 k.p.c. wezwał małżonków Tadeusza i Bożenę P. do udziału w sprawie, uzupełnił postępowanie dowodowe i zaskarżonym postanowieniem w drodze działu spadku pozostałego po Julii R. przyznał na własność:

- wnioskodawczyni Krystynie F. odrębny lokal mieszkalny nr 2a, składający się z 2 pokoi, kuchni i przynależności oznaczonych nr 1, 2, 5a, 5b, 5c i 5d o łącznej powierzchni 45,78 m² oraz piwnicy nr 2 o pow. 19 m², przedstawionych na rysunku nr 2 (rzut pierwszego piętra i piwnic) przez biegłego mgra inż. E.G., stanowiącym załącznik do jego opinii z dnia 21.IV.1979 r. wraz z udziałem 243730/442000 we współwłasności działki o powierzchni 122 m² oraz pralni, strychu, murów zewnętrznych i ciągów wodno-kanalizacyjnych;

- uczestniczce postępowania Helenie-Jadwidze S. odrębny lokal mieszkalny nr 2b, składający się z jednego pokoju, kuchni i przynależności oznaczonych na powołanym rysunku biegłego nr 3, 4, 6, 7 i 8 o łącznej powierzchni 37,64 m ² oraz udział 198270/442000 we współwłasności działki o powierzchni 122 m² oraz pralni, strychu, murów zewnętrznych i ciągów wodno-kanalizacyjnych. Nakazał opróżnić i wydać przyznany na rzecz wnioskodawczyni lokal nr 2a i zasądził tytułem spłaty od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczek postępowania Stefanii S. i Marii B. po 76.716 zł, a na rzecz Bogumiły F. kwotę 29.172 zł. Uczestniczka postępowania Helena-Jadwiga S. obciążona została spłatą na rzecz Julii M. kwoty 76.716 zł i Bogumiły F. 47.544 zł. W dalszej części orzeczenie zawiera rozstrzygnięcie o opłatach sadowych i kosztach postępowania.

Wskutek nie budzącej wątpliwości technicznej możliwości wyodrębnienia lokali mieszkalnych Sąd orzekający wyraził zapatrywanie, że tego rodzaju podział pozostaje w zgodzie z przepisami art. 135-137 k.c. Utworzenie dwóch odrębnych lokali na piętrze w niczym nie obciąża lokalu stanowiącego własność małż. Tadeusza i Bożeny P., usytuowanego na parterze. Dlatego ich sprzeciw co do wnioskowanego podziału spadkowego lokalu mieszkalnego nie może decydować o treści orzeczenia.

Niezbędne prace adaptacyjne (które zobowiązała się przeprowadzić na swój koszt wnioskodawczyni) mogą być przeprowadzone bez naruszenia lokalu niżej położonego. Usytuowanie klatki schodowej prowadzącej na piętro i do piwnic jest tego rodzaju, że może być ona wspólnie i bezkolizyjnie użytkowana przez wszystkich właścicieli mieszkań. Krystyna F. zamieszkuje w mieszkaniu służbowym przyznanym jej mężowi, który przechodzi na emeryturę i musi zwolnić zajmowane mieszkanie. Małżonkowie F. nie posiadają innego lokalu prócz spadkowego, w którym będą zamieszkiwali. Za chybiony uznał Sąd orzekający zarzut Heleny-Jadwigi S. odnośnie do zasiedzenia tego lokalu, wymieniona uczestniczka bowiem nie była samoistną jego posiadaczką, a od czasu otwarcia spadku, tzn. od 1976 r., nie upłynął wymagany okres do nabycia w tej drodze własności spornego lokalu.

W złożonej przez uczestniczkę postępowania Helenę-Jadwigę S. rewizji skarżąca zarzucała niemożność i niedopuszczalność dokonanego podziału, wnosząc o przyznanie jej w całości spadkowego lokalu, który jest niezbędny dla niej i zamieszkujących wspólnie z nią synów z rodzinami.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Niezależnie od sposobu i możliwości powstania odrębnej własności lokalu, obowiązujący stan prawny przesądza o jego przeznaczeniu jako własności osobistej, a także pozwala przyjąć za uzasadniony pogląd, że ustanowienie tej formy własności lokalowej jest podziałem nieruchomości zarówno z punktu widzenia prawnego jak i ekonomicznego. Okoliczność, że właściciel takiego lokalu jest jednocześnie współwłaścicielem działki gruntu, na której dom został posadowiony, a także części domu i innych urządzeń służących do wspólnego użytku właścicielom odrębnych lokali, nie podważa tego stanowiska, jak zgodnie podkreśla się w judykaturze i doktrynie. Własność odrębnego lokalu wraz z udziałem we współwłasności nieruchomości i urządzeń oraz części domu, o których mowa w art. 136 k.c., tworzy jedno samoistne prawo podmiotowe. Właściciel może zatem w granicach określonych w art. 140 k.c. rozporządzać odrębnym lokalem w drodze przeniesienia jego własności na inne osoby, żadne szczególne przepisy bowiem nie wyłączają lub ograniczają możności takiego rozporządzenia. Właściciel może także przenieść na osobę trzecią udział w prawie własności takiego lokalu, który w tym wypadku stanie się przedmiotem współwłasności.

Swoiste cechy tej formy własności nieruchomości lokalowej ujawniają się wówczas, gdy w wyniku dokonanej czynności zbycia fizycznej części takiej nieruchomości lub jej podziału w drodze orzeczenia sądowego ma dojść do wydzielenia nowego lokalu (lokali). Podział taki będzie dopuszczalny i możliwy tylko wówczas, gdy nie naruszy on ustawowych przesłanek warunkujących ustanowienie własności odrębnych lokali (art. 135 k.c.). W wyniku tych czynności następują zmiany w samym kręgu dotychczasowych właścicieli odrębnych lokali. Jeżeli przekształcenie struktury prawnej i ewentualne zmiany technicznych elementów i innych urządzeń budynku wymienionych w art. 136 § 1 k.c. wpływają na sferę praw i obowiązków innych właścicieli odrębnych lokali, to czynności powyższe nie mogą być skutecznie dokonane bez uczestnictwa właścicieli tych lokali.

Dokonany podział spadkowej nieruchomości przez wyodrębnienie z niej kolejnego lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość nie jest sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy (art. 1035 w związku z art. 211 k.c.).

Ten sposób rozstrzygnięcia stanowi zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych wnioskodawczyni i skarżącej. Decydujące bowiem przy podziale spadku są potrzeby spadkobierców, a nie ich dorosłych dzieci i ich rodzin, co podkreśla skarżąca, eksponując potrzeby mieszkaniowe swoich dorosłych synów. I w tym jednak zakresie przedstawione na rozprawie rewizyjnej dokumenty z Urzędu Miejskiego w Bochni nie pozwalają przyjąć, że spadkowy lokal stanowi miejsce zamieszkania obu jej synów. Nie można także podzielić zarzutów rewidującej, jakoby po stronie wnioskodawczyni nie została spełniona przesłanka traktująca o przeznaczeniu lokalu do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych wnioskodawczyni i jej męża. Wnioskodawczyni i pozostałe - z wyjątkiem skarżącej - uczestniczki dotychczas korzystały z jednego pomieszczenia w spornej nieruchomości. Wnioskodawczyni wraz z mężem stale zamieszkuje w budynku Wiejskiego Ośrodka Zdrowia w D., który zamierzają opuścić po uzyskaniu przez jej męża (tam zatrudnionego) emerytury.

Jako utrwalony należy przytoczyć pogląd, że ustanowienie odrębnej własności lokalu nie jest uzależnione od faktycznego jej zamieszkania przez przyszłego właściciela. Decydujące - jak to wynika z samego brzmienia przepisu art. 135 § 1 k.c. - jest przeznaczenie lokalu, a nie aktualny sposób korzystania z niego przez właściciela. Wyrażony przez zainteresowaną zamiar zamieszkania w tym lokalu poparty jest jej dotychczasową sytuacją życiową i faktyczną możliwością jego wykonania. Zarzuty rewidującej w tym zakresie nie mogą być uznane za uzasadnione.

Powyższe należy odnieść także do zgłoszonego zarzutu nabycia własności spadkowej nieruchomości przez zasiedzenie. Omawiany lokal podlega ogólnym regułom o zasiedzeniu nieruchomości (art. 46 i art. 172 k.c.), a zatem w świetle bezspornych ustaleń zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia zasiedzenie nie nastąpiło.

Wobec braku uzasadnionych podstaw rewizyjnych skarga rewizyjna podlega oddaleniu wraz z zasądzeniem należnych wnioskodawczyni kosztów procesu za instancję rewizyjną (art. 387 oraz art. 98 § 2 i § 3 k.p.c.).

OSNC 1984 r., Nr 5, poz. 84