Wyrok z dnia 1982-09-10 sygn. III CRN 208/82

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 208/82

Wyrok z dnia 10 września 1982 r.

1. Nielegalny handel alkoholem jest działaniem niegodziwym w rozumieniu art. 412 k.c. zarówno wtedy, gdy obejmuje napoje alkoholowe pochodzące z zabronionego wyrobu, jak i wówczas, gdy polega na odsprzedaży napojów nabytych w sklepie monopolowym.
2. W świetle art. 412 k.c. przepadkowi ulega całe świadczenie dokonane w ramach czynności niegodziwej, a nie tylko sam zysk osoby, która takiej czynności dokonała.

Przewodniczący: sędzia SN J. Ignatowicz (sprawozdawca). Sędziowie SN: S. Dmowski, A. Gola.

Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej PRL E. Wiśniewskiej, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Prokuratora Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem, działającego na rzecz Skarbu Państwa - Urzędu Miasta i Gminy w Wysokiem Mazowieckiem przeciwko Mariannie G. o zapłatę na skutek rewizji nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego PRL od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Łomży z dnia 29 kwietnia 1982 r.

zaskarżony wyrok uchylił i oddalił rewizję pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Zambrowie z dnia 7 stycznia 1982 r.

Uzasadnienie

Prokurator Rejonowy w Wysokiem Mazowieckiem działając na rzecz Skarbu Państwa wystąpił z pozwem przeciwko Mariannie G. żądając zasądzenia kwoty 12.000 zł wraz z należnymi odsetkami na rzecz Skarbu Państwa. W uzasadnieniu pozwu podano, że prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zambrowie z dnia 25.VI.1981 r., pozwana została uznana winną nielegalnego handlu alkoholem w okresie od października 1980 r. do lutego 1981 r.

Sąd Rejonowy w Zambrowie wyrokiem z dnia 7.II.1982 r. zasądził od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Wydziału Finansowego Urzędu Gminy w Wysokiem Mazowieckiem dochodzoną w pozwie kwotę pieniężną.

Sąd Wojewódzki w Łomży, który sprawę rozpoznawał na skutek rewizji pozwanej, wyrokiem z dnia 29.IV.1982 r., zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego i powództwo oddalił. W motywach swego orzeczenia Sąd Wojewódzki wyraził pogląd, że w działaniu pozwanej polegającym na nielegalnym handlu alkoholem, mimo że jest to czynność sprzeczna z przepisami prawa, nie można dopatrzeć się celu niegodziwego, a zatem to co zostało świadczone w zamian za dokonanie przez pozwaną czynu przestępnego nie może podlegać przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 412 k.c.

Sąd Wojewódzki uznał także, że ustalenie wysokości kwoty, jaka podlega przepadkowi nie zostało oparte o wystarczający materiał dowodowy, a ponadto wyraził sugestię, że przepadkowi powinna ulec nie cała pobrana przez pozwaną należność za sprzedany alkohol, lecz tylko osiągnięty zysk.

Wyrok Sądu Wojewódzkiego został zaskarżony przez Prokuratora Generalnego PRL rewizją, wniesioną w dniu 5 lipca 1982 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna trafnie zarzuca, że pogląd Sądu Wojewódzkiego, iż w nielegalnym handlu alkoholem nabywanym w sklepach monopolowych brak jest elementu niegodziwości, jest odosobniony i oczywiście bezpodstawny. Sąd Wojewódzki powołał się wprawdzie na wytyczne Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1972 r., III CZP 57/71 (OSNCP 1973, poz. 37) ale wysnuł z nich nieprawidłowe wnioski. Sąd Wojewódzki powołał się mianowicie na zawarte w tych wytycznych stwierdzenie, że przepis art. 412 k.c., ma zastosowania do "handlu alkoholem, zwłaszcza pochodzącym z potajemnego wyrobu" i wyciągnął z tego sformułowania wniosek, że w świetle wytycznych do czynności niegodziwych należy handel alkoholem, ale tylko pochodzącym z nielegalnego wyrobu. Wbrew temu, sformułowanie to oznacza, że każdy nielegalny handel alkoholem jest działaniem niegodziwym w rozumieniu art. 412 k.c., z tym że stopień tej niegodziwości jest jeszcze większy, gdy handel obejmuje napoje alkoholowe nielegalnie produkowane. Jest to zresztą oczywiste, gdyż z potajemnym handlem alkoholem łączy się zawsze wysoki stopień społecznej szkodliwości, niezależnie od tego, z jakiego źródła alkohol w ten sposób sprzedawany pochodzi.

Nie jest także uzasadnione stanowisko Sądu Wojewódzkiego, że wysokość powództwa nie została należycie udowodniona. Wbrew temu Sąd Rejonowy, biorąc pod uwagę powołane przez Sąd Wojewódzki kwoty: 10.500 zł, jako wynikającą z postępowania dowodowego kwotę najniższą, oraz 14.000 zł, jako kwotę najwyższą, mógł, kierując się domniemaniami faktycznymi, uznać, że pozwana uzyskała ze sprzedaży alkoholu kwotę 12.000 zł. Sąd Rejonowy dysponował zresztą bardzo mocną podstawą owych domniemań, bo notatnikiem pozwanej, w którym były uwidocznione liczne transakcje kredytowe i wysokie wpłaty dokonywane przez poszczególnych klientów pozwanej.

Wbrew wreszcie sugestii Sądu Wojewódzkiego przepadkowi podlega - jak głosi art. 412 k.c. - "to, co zostało świadczone", a więc świadczenie w całości, a nie tylko sam zysk.

Z powyższych względów należało zaskarżony wyrok zmienić i rewizję pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego oddalić. Na przeszkodzie takiemu rozstrzygnięciu nie mogą stać powołane przez pozwaną w piśmie procesowym okoliczności, tj. jej trudna sytuacja finansowa i nieszczególne pożycie małżeńskie, okoliczności te bowiem nie niwelują wyjątkowej społecznej szkodliwości czynu pozwanej.

OSNC 1983 r., Nr 5-6, poz. 82