Uchwała z dnia 1982-02-23 sygn. III CZP 3/82

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 3/82

Uchwała z dnia 23 lutego 1982 r. 

Przewodniczący: sędzia SN J. Pietrzykowski (sprawozdawca). Sędziowie SN: R. Czarnecki, Ł. Grygołajtys.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Aleksandry Z. z udziałem Adama Z. o wydanie zarządzenia tymczasowego po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Łodzi postanowieniem z dnia 14 grudnia 1981 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Jakie przesłanki są wymagane przy wydaniu zarządzenia tymczasowego w trybie art. 730 § 3 k.p.c. w odniesieniu do zasądzonych alimentów?"

podjął następującą uchwałę:

Do zarządzenia tymczasowego, które w myśl art. 730 § 3 k.p.c. może być wydane po uzyskaniu przez wierzyciela orzeczenia podlegającego wykonaniu, wymaganie uprawdopodobnienia, że brak zabezpieczenia pozbawiłby wierzyciela zaspokojenia (art. 730 § 1 k.p.c.), oraz ograniczenie czasowe dotyczące przyszłych powtarzających się świadczeń (art. 730 § 2 k.p.c.) mają zastosowanie także wtedy, gdy zarządzenie tymczasowe ma na celu zabezpieczenie zasądzonych przyszłych świadczeń alimentacyjnych.

Uzasadnienie

W wyroku z dnia 24.IV.1981 r. orzekającym rozwód małżeństwa Adama Z. i Krystyny Z. Sąd Rejonowy w Łodzi zasądził od Adama Z. na rzecz córki stron Aleksandry Z. alimenty w kwocie 2.500 zł miesięcznie, płatne do rąk jej matki.

W odrębnej sprawie Krystyna Z. jako przedstawicielka ustawowa małoletniej Aleksandry wniosła o wydanie zarządzenia tymczasowego w celu zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych po wydaniu wyżej wymienionego wyroku, podlegającego wykonaniu, przez zajęcie odpowiedniej części wynagrodzenia dłużnika za pracę, przysługującej dłużnikowi wierzytelności oraz ruchomości szczegółowo wymienionych we wniosku.

Sąd Rejonowy w Łodzi postanowieniem z dnia 15.IX.1981 r. oddalił wniosek, a Sąd Wojewódzki w Łodzi przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne przytoczone wyżej w sentencji uchwały. Wątpliwości Sądu Wojewódzkiego w związku ze stosowaniem przepisu art. 730 § 3 k.p.c. sprowadzają się do tego, czy przy zabezpieczeniu w tym trybie zasądzonych alimentów konieczne jest wykazanie wiarygodności oraz niebezpieczeństwa braku zaspokojenia w razie niewydania zarządzenia tymczasowego, a ponadto czy w tej sytuacji ma zastosowanie ograniczenie czasowe przewidziane w art. 730 § 2 k.p.c., czy też stosowanie przepisów zamieszczonych w art. 730 § 1 i § 2 k.p.c. jest wyłączone ze względu na treść art. 753 § 1 i § 3 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Dopuszczalność wydania - także po uzyskaniu przez wierzyciela orzeczenia podlegającego wykonaniu - zarządzenia tymczasowego, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenia, których termin spełnienia jeszcze nie nastąpił, przewidziana jest w przepisie oznaczonym jako paragraf trzeci artykułu 730 k.p.c. Takie usytuowanie przytoczonego przepisu przemawia za tym, że do przewidzianego w nim szczególnego wypadku zabezpieczenia roszczenia już zasądzonego mają zastosowanie ogólne dyspozycje o zabezpieczeniu zamieszczone w dwóch paragrafach poprzedzających, chyba że co innego wynika ze swoistości zabezpieczenia roszczenia już zasądzonego. Poza podstawowym argumentem wyprowadzonym z usytuowania omawianego przepisu należy dodać, że nie ma jakichkolwiek racji prawnych, które by mogły przemawiać za odmiennymi zasadami zabezpieczenia roszczeń dochodzonych i roszczeń już zasądzonych.

Według dyspozycji art. 730 § 1 k.p.c. zabezpieczenie dochodzonego roszczenia zostało uzależnione od istnienia dwóch przesłanek, mianowicie wiarygodności roszczenia oraz wykazania, że brak zabezpieczenia mógłby wierzyciela pozbawić zaspokojenia. Pierwsza z tych przesłanek nie jest adekwatna do szczególnego wypadku zabezpieczenia przewidzianego w art. 730 § 3 k.p.c., okoliczność bowiem, że roszczenie już zostało prawomocnie zasądzone, usuwa potrzebę rozważania jego wiarygodności. Natomiast druga z wymienionych przesłanek, jak również ograniczenie czasowe, przewidziane w art. 730 § 2 k.p.c. w odniesieniu do przyszłych powtarzających się świadczeń, mają - jak to wyżej wyjaśniono - zastosowanie również do zabezpieczenia, o którym mowa w art. 730 § 3 k.p.c.

Zabezpieczenie w sprawach o alimenty zostało w art. 753 k.p.c. unormowane w sposób szczególny, odmienny od przewidzianego w art. 730 § 1 k.p.c., różnica zaś sprowadza się między innymi do tego, że po pierwsze w tych sprawach nie wymaga się uprawdopodobnienia, iż brak zabezpieczenia pozbawiłby wierzyciela zaspokojenia, po drugie zaś, że nie ma w tych sprawach zastosowania ograniczenie czasowe przewidziane w art. 730 § 2 k.p.c. To szczególne unormowanie ma jednak zastosowanie tylko "w sprawach o alimenty", inaczej mówiąc w sprawach o zasądzenie alimentów. Za takim rozumieniem przepisów art. 753 § 1 i 3 k.p.c. przemawia dodatkowo przewidziana w § 1 tego artykułu możliwość zabezpieczenia przez zobowiązanie dłużnika do uiszczenia wierzycielowi w powtarzających się terminach pewnej sumy pieniężnej. Jest zaś oczywiste, że taka możliwość może mieć zastosowanie w sprawach o alimenty, tj. w sprawie, w której uprawniony dochodzi zasądzenia należnych mu alimentów, jest zaś zupełnie nieadekwatna w sytuacji, gdy alimenty już zostały prawomocnie zasądzone. Za takim rozumieniem omawianych przepisów przemawia także przewidziana w nich możliwość zabezpieczenia z urzędu, adekwatna w sprawie rozpoznawanej, a nie już rozstrzygniętej.

Przepisy art. 753 k.p.c. nie zawierają żadnych szczególnych unormowań w zakresie zabezpieczenia alimentów już prawomocnie zasądzonych. Skoro więc brak w tym zakresie unormowania szczególnego, zastosowanie będą mieć unormowania ogólne przewidziane w art. 730 § 3 k.p.c z uwzględnieniem wymagań paragrafów poprzedzających.

Za takim stanowiskiem przemawiają argumenty wyprowadzone nie tylko z wykładni literalnej i systemowej, lecz także z wykładni celowościowej. Należy bowiem mieć na uwadze istotne różnice, gdy chodzi o zabezpieczenie alimentów dochodzonych i o zabezpieczenie alimentów już zasądzonych. W pierwszym wypadku chodzi o wynikające dla dłużnika dolegliwości z dokonanego zabezpieczenia natury przejściowej, w drugim zaś wypadku, gdy wierzyciel dysponuje już tytułem wykonawczym z prawomocnego wyroku, chodziłoby o dolegliwości natury stałej, gdyż określony wyrokiem obowiązek spełniania świadczeń alimentacyjnych może trwać przez okres długi, nieraz wieloletni. Gdyby wyłączyć w tym drugim wypadku wymaganie wykazania, że brak zabezpieczenia pozbawiłby wierzyciela zaspokojenia, to - jak trafnie zauważył Sąd Wojewódzki - dłużnik alimentacyjny mógłby być nękany dolegliwościami wynikającymi z zabezpieczenia przez cały czas trwania obowiązku alimentacyjnego, i to także wtedy, gdy jego stan majątkowy jest ustabilizowany i nie stwarza jakiegokolwiek zagrożenia dla wierzyciela w zakresie terminowego i pełnego zaspokajania przysługujących mu alimentów, już prawomocnie zasądzonych.

Podobnie miałaby się sprawa w wypadku niestosowania ograniczenia czasowego, o którym mowa w art. 730 § 2 k.p.c. Wyłączenie tego ograniczenia oznaczałoby, że zakres zabezpieczenia mógłby objąć kwotowo bardzo wysokie sumy, teoretycznie stanowiące wielokrotność zasądzonych alimentów przez cały przypuszczalny okres trwania obowiązku alimentacyjnego. Ponieważ zabezpieczenie przewidziane w art. 730 § 3 k.p.c. z natury rzeczy nie dotyczyłoby pobieranego przez dłużnika wynagrodzenia za pracę, to bowiem podlega zajęciu już z chwilą wszczęcia egzekucji (art. 1081 k.p.c.), zabezpieczenie takie obejmowałoby inne pozycje majątkowe dłużnika, i to przez czas bliżej nie określony, konsekwencją zaś tego byłoby trwałe ograniczenie dłużnika w dysponowaniu przysługującymi mu prawami majątkowymi objętymi zabezpieczeniem.

Wynik dokonanej przez Sąd Najwyższy wykładni wyżej wymienionych przepisów uwzględnia usprawiedliwione interesy zarówno wierzyciela, któremu przepisy o egzekucji alimentów zapewniają szczególną ochronę, jak i dłużnika.

Dlatego też z przytoczonych wyżej względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 391 k.p.c., rozstrzygnął przedstawione przez Sąd Wojewódzki zagadnienie prawne jak w sentencji uchwały.

OSNC 1982 r., Nr 7, poz. 100