Postanowienie z dnia 1981-09-03 sygn. III CRN 171/81

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 171/81

Postanowienie z dnia 3 września 1981 r.

Stosując kryteria rozgraniczenia przewidziane w art. 153 k.c., sąd nie może stanu prawnego korygować poprzez ustalenie granicy według ostatniego stanu posiadania, a tego ostatniego poprzez uwzględnienie "wszelkich okoliczności".

Przewodniczący: sędzia SN J. Pietrzykowski. Sędziowie SN: A. Gola (sprawozdawca), J. Ignatowicz.

Sąd Najwyższy z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej, K. Wojnarowicz, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym sprawy z wniosku Stanisława W. z udziałem Józefa J. o rozgraniczenie na skutek rewizji nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego PRL od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 17 lutego 1981 r.,

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie Sądu Rejonowego w Zgierzu z dnia 20 września 1980 r. i sprawę przekazać temu ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o obowiązku uiszczenia wpisu od rewizji nadzwyczajnej.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Zgierzu postanowieniem z dnia 20.IX.1980 r. dokonał rozgraniczenia nieruchomości Józefa J. i Stanisława W. położonych we wsi C. w obrębie działek nr 197 i 198 według linii oznaczonej na mapie sporządzonej przez inż. W.G. kolorem czerwonym, łączącej punkty F, G, H, L, Ł, czyniąc tę mapę integralną częścią orzeczenia. W uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy stwierdził, że taki sposób rozgraniczenia nieruchomości będzie "najbardziej ekonomiczny" i pozwoli ich właścicielom na zrealizowanie zamierzeń budowlanych.

Postanowieniem z dnia 17.II.1981 r. Sąd Wojewódzki w Łodzi oddalił rewizję wnioskodawcy Józefa J. Sąd Wojewódzki wyraził zapatrywanie, że skoro Sąd Rejonowy uznał za niemożliwe rozgraniczenie według stanu prawnego, to powinien był dokonać rozgraniczenia według stanu ostatniego spokojnego użytkowania. Z ważnych przyczyn jednak mógł Sąd Rejonowy skorygować przebieg linii granicznej, co zresztą spowodowało jedynie zmianę w posiadaniu o 19 m². W ten sposób też ulepszona została linia graniczna.

W rewizji nadzwyczajnej Prokurator Generalny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zarzucając rażące naruszenie przepisów prawa, w szczególności art. 3 § 1, art. 13, art. 231 § 1, art. 381 § 1 k.p.c. w związku z art. 153 k.c., domagał się uchylenia postanowienia Sądu Wojewódzkiego wraz z poprzedzającym je postanowieniem Sądu Rejonowego i przekazania sprawy temu ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarżący zarzucił trafnie, że art. 153 k.c. przewiduje trzy kryteria rozgraniczenia. Pierwszym kryterium jest stan prawny. Rozgraniczeniu według tego kryterium służą plany i dokumenty. Znaki i ślady graniczne oraz punkty dowiązania mają przy tym znaczenie pomocnicze.

Stan prawny może być konsekwencją zasiedzenia. Sąd, dokonując rozgraniczenia, powinien w sposób możliwie wyczerpujący wyjaśnić istnienie przesłanek uzasadniających rozgraniczenie według tego kryterium.

Uczestnik postępowania Józef J. w piśmie przygotowawczym powoływał się na zasiedzenie, a będąc przesłuchiwany na rozprawie w dniu 26.IX.1980 r., powoływał się na istnienie granicy, "która była zawsze tak jak obecnie". W tej sytuacji Sąd Rejonowy powinien był zasadność tego twierdzenia wyjaśnić i rozważyć, czy istotnie wskutek zasiedzenia nie powstał nowy stan prawny, który podlegałby uwzględnieniu przy rozgraniczeniu przylegających do siebie nieruchomości. Było to konieczne również dlatego, że biegły inż. W. G. w opinii z dnia 25.I.1979 r. wskazał na możliwość rozgraniczenia według stanu prawnego uwidocznionego na mapie ewidencyjnej z roku 1958.

Jeżeli stanu prawnego nie można stwierdzić, sąd zobowiązany jest ustalić granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Chodzi przy tym o ustabilizowany stan posiadania przedmiotu rozgraniczenia, który jednak trwa zbyt krótko, by można było mówić o nabyciu własności w drodze zasiedzenia. Sąd Rejonowy, jak to trafnie podniesiono w rewizji nadzwyczajnej, dostrzegając istnienie przesłanek do rozgraniczenia nieruchomości według długotrwałego stanu posiadania (przesłanka druga), mimo to dokonał rozgraniczenia według przesłanki trzeciej, tj. z uwzględnieniem "wszelkich okoliczności", powołując przy tym względy ekonomiczne i zamierzenia budowlane właścicieli graniczących z sobą nieruchomości. Sąd Wojewódzki z kolei uznał, że Sąd Rejonowy dokonał jedynie dopuszczalnej korekty linii granicznej, nie bacząc na to, że możliwość rozgraniczenia według kryterium pierwszego wyłącza rozgraniczenie według dwu dalszych kryteriów, a istnienie podstaw do rozgraniczenia według kryterium drugiego wyłączało rozgraniczenie według kryterium trzeciego. Korektę, którą Sąd Wojewódzki uznał za dopuszczalną, oceniać należało jako przypadek zastosowania do rozgraniczenia kryterium trzeciego, mimo istnienia przesłanek do rozgraniczenia według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Stosując kryteria rozgraniczenia przewidziane w art. 153 k.c., sąd nie może stanu prawnego korygować poprzez ustalenie granicy według ostatniego stanu posiadania, a tego ostatniego poprzez uwzględnienie "wszelkich okoliczności".

Skoro sądy nie miały powyższych zasad na uwadze, należało orzec jak w sentencji (art. 422 § 2 k.p.c.).

Ubocznie należało zwrócić uwagę na dwie kwestie. Wniosek o rozgraniczenie nie pochodzi od Urzędu Gminy w O. Z wnioskiem o rozgraniczenie do tzw. władzy mierniczej (por. art. 3 dekretu z dnia 13 września 1946 r. o rozgraniczeniu nieruchomości - Dz. U. Nr 53, poz. 298 z późn. zm.) wystąpił Stanisław W. i wniosek ten wpłynął w dniu 8.III.1977 r. do Urzędu Gminy w O. Ponieważ przed mierniczym dokonującym czynności ustalenia granic nie doszło do ugody, Urząd Gminy w O. przekazał sprawę - stosownie do art. 7 ust. 3 dekretu - do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Zgierzu. Stanisław W., a nie Urząd Gminy w O. należy zatem uważać za wnioskodawcę w niniejszej sprawie.

Sąd Rejonowy powołał się w swoim postanowieniu na mapę sporządzoną przez inż. W. G. i mapę tę uczynił integralną częścią tego orzeczenia. Do akt dołączono mapę sytuacyjną inż. W. G. sporządzoną w dniu 29.X.1979 r. Ponieważ Sąd Rejonowy nie wskazał żadnych bliższych danych dotyczących mapy, nie wiadomo, czy tę mapę należy uważać za integralną część postanowienia. Według tej mapy proponowana linia graniczna oznaczona kolorem czerwonym (przyjęta przez sądy) zdaje się przebiegać obok ściany szczytowej stodoły K.W., pozostawiając część stodoły po stronie nieruchomości należącej do J.J. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy należy przeto dołączyć do akt plan sytuacyjny obrazujący istniejące zabudowania na gruncie, a w razie powołania się w postanowieniu o rozgraniczeniu na mapę należy ją bliżej określić. Sąd Rejonowy powinien też mieć na uwadze, że w sytuacji, gdy mapa stanowi integralną część postanowienia, odpisy postanowienia podlegają doręczeniu wraz z mapą.

OSNC 1982 r., Nr 4, poz. 51