Uchwała z dnia 1981-11-20 sygn. III CZP 48/81

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 48/81

Uchwała z dnia 20 listopada 1981 r.

Przewodniczący: sędzia SN J. Ignatowicz. Sędziowie SN: W. Kuryłowicz (sprawozdawca), F. Wesely.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Krystyny D. przeciwko Eugeniuszowi K. o wykonanie zapisu po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez sąd Wojewódzki w Opolu postanowieniem z dnia 22 września 1981 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy obciążony zapisem części budynku mieszkalnego właściciel tego budynku może być zobowiązany do złożenia oświadczenia woli, w następstwie którego doszłoby do przeniesienia na rzecz zapisobiercy własności jednego z wyodrębnionych lokali?"

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

Zapis dotyczący nieruchomości może polegać także na zobowiązaniu spadkobiercy do ustanowienia na rzecz zapisobiercy odrębnej własności lokalu z zachowaniem warunków określonych w obowiązujących przepisach, jak również do przeniesienia udziału we własności tej nieruchomości.

Uzasadnienie

Prawo do spadku po Andrzeju E., zmarłym dnia 23.XII.1963 r., odziedziczył na podstawie własnoręcznego testamentu spadkodawcy jego syn, Eugeniusz E. [stwierdzenie nabycia spadku z dnia 25.III.1964 r., sygn. akt Ns (...) Sądu Powiatowego w Krapkowicach]. Testamentem tym spadkodawca zobowiązał Eugeniusza E. do przeniesienia na rzecz swej córki, a siostry spadkobiercy, Krystyny z E. D., "części nieruchomości położonej po lewej stronie od sieni na własność", tj. do przeniesienia prawa własności określonej części stanowiącego całość spadku domu mieszkalnego, położonego w Z., ul. Chrobrego 6 (nieruchomość miejska).

Na tej podstawie Krystyna D., powołując się na odmowę spadkobiercy wykonania zapisu, wystąpiła w pozwie z dnia 9.IX.1980 r. o zobowiązanie pozwanego, Eugeniusza E., do "złożenia oświadczenia woli" o przeniesieniu na rzecz powódki - w wykonaniu zapisu testamentowego - prawa własności bliżej w pozwie określonej części nieruchomości oraz o nakazanie pozwanemu wydania tej części powódce. To ostatnie żądanie powódka cofnęła, pozostaje bowiem "w posiadaniu nieruchomości będącej przedmiotem zapisu od chwili otwarcia spadku".

Wyrokiem z dnia 12.II.1981 r. Sąd Rejonowy w Strzelcach Op. uwzględnił powództwo na podstawie art. 970 k.c., w szczególności wobec możliwości ustanowienia, ze względu na konstrukcję budynku, odrębnej własności spornego lokalu mieszkalnego ("na parterze po lewej stronie od sieni, z prawem korzystania z tej sieni oraz podwórza") stosownie do art. 135 k.c. i wskutek niezasadności w danym przypadku zarzutu przedawnienia roszczenia, o którym mowa w art. 981 k.c. i art. 118 k.c., skoro bieg przedawnienia, gdy powódka jest w posiadaniu przedmiotu zapisu od otwarcia spadku, w ogóle się nie rozpoczął. Rozpoznając rewizję pozwanego, Sąd Wojewódzki przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. do rozstrzygnięcia przytoczone w uchwale zagadnienie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Treścią zapisu spadkodawcy jest zgodnie z art. 968 k.c. zobowiązanie spadkobiercy do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. Przedmiotem zapisu może być zatem obowiązek przeniesienia prawa własności rzeczy, ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego, wykonania określonego działania i in. Przedmiotem tym może być także zobowiązanie spadkobiercy do ustanowienia na rzecz zapisobiercy - przez zawarcie stosownej umowy (art. 137 k.c.) - odrębnej własności określonego lokalu mieszkalnego, jeżeli lokal ten, przy zachowaniu wymogów przewidzianych w art. 135 k.c., może stanowić odrębną nieruchomość. W rozważanym przypadku dotyczyłoby to zawarcia umowy między spadkobiercą, jako właścicielem całego domu mieszkalnego, a zapisobierczynią co do używanego przez nią lokalu mieszkalnego, jeżeli taka jest treść zapisu, jako zgodna z wolą spadkodawcy (por. art. 948 k.c.). Wykonanie tak określonego zapisu przez zawarcie umowy o ustanowienie odrębnej własności lokali mieszkalnych (między spadkobiercą a zapisobiercą), czyniącej zadość wymogom art. 137 k.c., będzie więc tylko wtedy możliwe, gdy mające stanowić odrębną własność lokale mieszkalne będą odpowiadać wymaganiom art. 135-136 k.c. w związku z przepisami § 1 - § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 czerwca 1974 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów prawa lokalowego (Dz. U. Nr 26, poz. 152; zmiana: Dz. U. z 1980 r. Nr 15, poz. 52).

Gdyby jednak okazało się to w świetle obowiązujących w tym zakresie przepisów niemożliwe i z tej przyczyny zapis nie mógłby być zrealizowany, treść zapisu, uwzględniając rzeczywistą wolę spadkodawcy (art. 948 k.c.), mogłaby stanowić zobowiązanie spadkodawcy do przeniesienia na rzecz zapisobiercy określonego udziału w prawie własności spadkowej nieruchomości. Wielkość tego udziału byłaby określona stosunkiem wartości zapisu do wartości nieruchomości spadkowej.

Odmowa spadkobiercy wykonania zapisu tak określonego (przez zobowiązanie do ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub przeniesienia udziału w prawie własności spadkowej nieruchomości) uzasadnia powództwo zapisobiercy z art. 64 k.c. o wydanie orzeczenia zastępującego brakujące oświadczenie woli spadkobiercy, odmawiające zawarcia w wykonaniu zapisu właściwej umowy (przewidzianej w art. 137 lub art. 155 k.c.). Zapis stanowi podstawę tego powództwa.

Z przytoczonych względów należało udzielić odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

 OSNC 1982 r., Nr 4, poz. 49