Uchwała z dnia 1981-02-19 sygn. III CZP 2/81

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 2/81

Uchwała z dnia 19 lutego 1981 r.

Przewodniczący: sędzia SN J. Pietrzykowski. Sędziowie SN: W. Bryl (sprawozdawca), H. Dąbrowski.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Wiesławy J. o stwierdzenie nabycia spadku po Piotrze K. po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Toruniu postanowieniem z dnia 19 grudnia 1980 r. sygn. akt I Cr 368/80 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy osoba bliska najemcy w rozumieniu art. 691 k.c. ma interes prawny w wystąpieniu z wnioskiem o stwierdzenie spadku po wynajmującym (art. 1025 § 1 k.c.)?"

podjął następującą uchwałę:

Osoba bliska najemcy dochodząca ustalenia, że wstąpiła w stosunek najmu po tym najemcy na podstawie art. 691 k.c., jest uprawniona do wystąpienia o stwierdzenie nabycia spadku po wynajmującym.

Uzasadnienie

Wiesława J. uważała się za osobę bliską najemcy Janiny Ireny C. w rozumieniu art. 691 k.c. i wystąpiła z pozwem o ustalenie, że wstąpiła w stosunek najmu lokalu zajmowanego przez tegoż najemcę, który zmarł dnia 28.III.1980 r.

Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 18.VI.1980 r. nr I C 517/80 zawiesił postępowanie na podstawie art. 177 § 1 k.p.c. wobec niewskazania przez Wiesławę J. strony pozwanej. Wiesława J. z kolei wystąpiła z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po Piotrze K., który był wynajmującym.

Sąd Rejonowy w Toruniu postanowieniem z dnia 19.VIII.1980 r. stwierdził, że spadek po Piotrze K. nabyli na podstawie ustawy: Bronisława K., Piotr Zbigniew K. i Jerzy K., każde z nich po 1/3 części. Wymienione postanowienie zaskarżyli uczestnicy postępowania.

Sąd Wojewódzki jako rewizyjny, rozpoznając rewizję uczestników postępowania, powziął wątpliwość prawną, którą ujął w wyżej wskazane pytanie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z przepisów k.p.c. wynika, że w niektórych postępowaniach nieprocesowych - podobnie jak w postępowaniu procesowym - o uprawnieniu do zgłoszenia wniosku decyduje interes prawny. Stanowi on merytoryczną przesłankę skuteczności wniosku. Do tych postępowań nieprocesowych, w których interes prawny decyduje o uprawnieniu do zgłoszenia wniosku, należy m.in. postępowanie o uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu oraz o uchylenie tych postanowień (art. 527, 535 i 541 k.p.c), postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia (art. 609 § 1 k.p.c.), postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku (art. 1025 k.c.), postępowanie o uchylenie lub zmianę postanowienia stwierdzającego nabycie spadku (art. 679 § 2 k.p.c.) i postępowanie w sprawie zwolnienia wykonawcy testamentu (art. 691 k.p.c.).

We wszystkich tych postępowaniach wniosek o wszczęcie postępowania zgłosić może każdy zainteresowany (art. 527 k.p.c.), osoba zainteresowana (art. 691 k.p.c.) albo mająca interes w zgłoszeniu wniosku (art. 1025 k.c.).

Zainteresowanym zaś według przepisów k.p.c., regulujących postępowanie nieprocesowe, jest osoba, której praw dotyczy wynik postępowania. Chodzi tutaj oczywiście o interes prawny. Jeżeli wnioskodawca nie ma interesu prawnego we wszczęciu postępowania, nie może być tym samym uznany za zainteresowanego - ani za osobę zainteresowaną, ani tez za osobę mającą interes w rozumieniu przepisów k.p.c. Interes prawny decyduje o uprawnieniu do wszczęcia postępowania. Interes prawny w postępowaniu nieprocesowym nie wynika z reguły, tak jak w procesie, z naruszenia lub zagrożenia sfery prawnej wnioskodawcy, lecz z pewnych zdarzeń prawnych, takich jak zaginięcie lub śmierć osoby itp. Zdarzenia te wywołują konieczność uregulowania pewnych wiążących się z nimi stosunków prawnych i rodzą obiektywną potrzebę wszczęcia postępowania nie tylko u osób wprost zainteresowanych w uregulowaniu tych stosunków, ale często również i u innych osób, które trudno wyliczyć w ustawie. Mając te momenty na uwadze, należy przyjąć, że interes prawny stanowiący merytoryczną przesłankę czynności wszczynającej określone postępowanie, występuje również i wtedy, gdy obiektywną potrzebę wytoczenia postępowania odczuwa większa, bliżej nie oznaczona i trudna do dokładnego wyliczenia w ustawie liczba przedmiotów. Wówczas bowiem, gdy krąg osób, które mogą mieć interes prawny we wszczęciu postępowania, jest znany, ustawodawca nie ma potrzeby posługiwania się pojęciem interesu prawnego w celu oznaczenia uprawnienia do wszczęcia postępowania i stania się jego uczestnikiem.

Wychodząc z wyżej przytoczonych założeń, zarówno nauka, jak i orzecznictwo przyjęły, że interes w zgłoszeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku mają spadkobiercy, a spośród osób nie roszczących sobie prawa do spadku wierzyciele spadkodawcy, osoby uprawnione do zachowku, także wierzyciele spadkobierców.

W świetle wyżej przytoczonych rozważań należy dalej przyjąć, że również osobę bliską najemcy, która chce wstąpić w prawa najemcy po jego śmierci na mocy art. 691 k.c., należy uznać za osobę mającą interes prawny w zgłoszeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym najemcy, aby po uzyskaniu tego stwierdzenia mogła nie tylko wystąpić z pozwem przeciwko spadkobiercom zmarłego, ale również wykazać wobec nich swe uprawnienia do wstąpienia w stosunek najmu.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy udzielił na przedstawione zagadnienie prawne odpowiedzi wskazanej w sentencji uchwały.

OSNC 1981 r., Nr 8, poz. 144