Wyrok z dnia 1992-03-06 sygn. SA/Wr 139/92

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Tezy

1. Celami społecznie użytecznymi, o jakich mowa w art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych /Dz.U. nr 3 poz. 12 ze zm./, są cele służące ogółowi społeczeństwa.

2. Przepisy ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych /Dz.U. nr 55 poz. 234/, jak i przepisy ustawy z dnia 8 października 1982 r. o związkach zawodowych /Dz.U. 1985 nr 54 poz. 277/ nie stwarzają podstawy do określenia związków zawodowych jako organizacji realizujących cele społecznie użyteczne w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych /Dz.U. nr 3 poz. 12/ w brzmieniu obowiązującym w 1990 r.

Sentencja

oddala skargę.

Uzasadnienie

Decyzją z 30.10.1991 r. Urząd Skarbowy w J. na podstawie art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych /Dz.U. nr 27 poz. 111/, określił wysokość nie wykonanego przez Powszechną Spółdzielnię Spożywców "Społem" w J. Zobowiązania z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych za 1990 r. w kwocie 64.697.200 zł i odsetek od tej należności w kwocie 34.768.300 zł. Przesłankę określenia powyższej zaległości podatkowej stanowiła okoliczność pomniejszenia przez skarżącą Spółdzielnię podstawy opodatkowania o kwotę 162.000.000 zł, przekazaną w formie darowizny Związkowi Zawodowemu Pracowników "Społem" przy Powszechnej Spółdzielni Spożywców w J.

Decyzję tę utrzymała w mocy Izba Skarbowa w L. decyzją z 13.12.1991 r.

Skarżąca Spółdzielnia w postępowaniu przed organami podatkowymi I i II instancji wyrażała pogląd, że darowizna na rzecz związku zawodowego podlega odliczeniu od dochodu, gdyż związek zawodowy jest organizacją o celach społecznie użytecznych w rozumieniu art. 16 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych /Dz.U. nr 3 poz. 12 ze zm./. Późniejsza zmiana tego przepisu dokonana art. 5 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania /Dz.U. nr 9 poz. 30/ nie ma mocy wstecznej i nie może obejmować darowizn dokonanych w 1990 r.

Natomiast organy podatkowe opierały swoje rozstrzygnięcia na stanowisku wyrażonym w piśmie Ministerstwa Finansów z dnia 8 lipca 1989 r., według którego przez darowizny na cele społecznie użyteczne należy rozumieć wydatki świadczone nie na rzecz jednej osoby lub grupy osób, lecz na cele służące ogółowi społeczeństwa, w tym na rzecz organizacji społecznej: związki zawodowe nie są organizacją społeczną, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W skardze do NSA PSS "Społem" zarzuciła, że według przepisów Konstytucji RP i ustawy o związkach zawodowych, związki te są organizacją społeczną, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w brzmieniu obowiązującym w 1990 r. i z tego względu darowizna na rzecz tej organizacji podlega odliczeniu od dochodu.

Związek zawodowy jako organizacja niezależna i samorządna decyduje samodzielnie o sposobie wykorzystania posiadanych środków zgodnie z przepisami statutowymi i Zarząd Spółdzielni nie mógł udzielać związkom w tym zakresie żadnych wskazówek.

W odpowiedzi na skargę Izba Skarbowa wyjaśnia, że darowizny na rzecz związku zawodowego nie można uznać za darowiznę na cele społecznie użyteczne. Zgodnie z ustawą z dnia 8 października 1982 r. o związkach zawodowych /Dz.U. nr 32 poz. 216/ organizacja, na rzecz której dokonano darowizny, obejmują jedynie pracowników skarżącej Spółdzielni, a zatem nie jest ona organizacją społeczną obejmującą szerokie rzesze społeczeństwa.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Według art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych /Dz.U. nr 3 poz. 12 ze zm./ w brzmieniu obowiązującym w 1990 r. podstawę obliczenia podatku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, stanowi dochód osiągnięty w roku podatkowym po odliczeniu od niego darowizn na cele społecznie użyteczne, w tym również na rzecz organizacji społecznych i fundacji - do wysokości nie przekraczającej 10 procent dochodu.

Przesłanką zwolnienia części dochodu w rozumieniu tego przepisu stanowiła darowizna na cele społecznie użyteczne. Darowizna ta mogła być bezpośrednio przeznaczona na powyższe cele, bądź też przekazana organizacjom społecznym i fundacjom, do których zadań statusowych należało wykonywanie zadań o charakterze społecznie użytecznym.

Błędny jest zatem pogląd skarżącej Spółdzielni, że dostatecznym warunkiem zwolnienia od podatku dochodowego darowizn stanowiło przekazanie w tej formie części dochodu organizacji społecznej.

Pojęcia celów społecznie użytecznych należy do tzw. pojęć niedookreślonych, których treść pojmowana może być w znaczeniu niejednoznacznym, węższym lub szerszym i w konsekwencji tego ewentualnie rozbieżności w takiej interpretacji między podatnikiem a organami podatkowymi nie zawsze mogą prowadzić do obciążenia podatnika konsekwencjami takich rozbieżności.

Nie oznacza to jednak, by pojęcie niedookreślone celów społecznie użytecznych mogło być stosowane w sposób dowolny.

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na gramatyczne brzmienie art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych stanowiący o odliczeniu od podstawy opodatkowania darowizn społecznie użytecznych, w tym na rzecz organizacji społecznych i fundacji.

Wyszczególnienie w tym przepisie obok organizacji społecznych także fundacji, którym w ramach celów społecznie użytecznych mogły być przekazywane darowizny, pozwala na odwołanie się przy wyjaśnieniu pojęcia celów społecznie użytecznych do art. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach /Dz.U. nr 21 poz. 97 ze zm./.

W przepisie użyto takiego samego określenia celów społecznie i gospodarczo użytecznych, które wyjaśniono jako: ochronę zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświatę i wychowanie, kulturę i sztukę, opiekę i pomoc społeczną, ochronę środowiska i zabytków.

Powyższa analogia w pojęciu celów społecznie użytecznych, a także odwołanie się w art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych do fundacji pozwala na przyjęcie poglądu, że celami społecznie użytecznymi, o jakich mowa w tym przepisie, są cele, które służą ogółowi społeczeństwa, a w wypadku przekazywania darowizny określonej organizacji społecznej, zadania realizowane przez tę organizację winny polegać na spełnieniu zadań w sferze ochrony zdrowia społeczeństwa, nauki, oświaty, wychowania, kultury, sztuki, opieki i pomocy społecznej oraz ochrony środowiska i zabytków.

Tymczasem Związek Zawodowy Pracowników PSS "Społem" w J. zrzesza wyłącznie pracowników skarżącej Spółdzielni, a jego podstawowym zadaniem jest reprezentacja i obrona interesów zawodowych tych pracowników głównie wobec zakładu pracy, co wynika z obowiązującego w 1990 r. art. 35 i nast. ustawy z dnia 8 października 1982 r. o związkach zawodowych /Dz.U. 1985 nr 54 poz. 277 ze zm./. Wprawdzie według art. 35 ust. 1 pkt 6 tej ustawy, do zakresu działania zakładowej organizacji związkowej należy również zajmowanie się sprawami bytowymi i socjalno-kulturalnymi emerytów i rencistów, to jednak nie sposób tak określonego zadania identyfikować z celami sformułowanymi w powołanym art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Podobnie zresztą określają rolę i zadania związków zawodowych obecnie obowiązujące przepisy art. 4-6 i art. 26 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych /Dz.U. nr 55 poz. 234/, które również nie stwarzają podstawy do określenia związków zawodowych jako organizacji realizującej cele społecznie użyteczne w powyższym rozumieniu.

W konsekwencji powyższego przyjąć należy, że darowizna kwoty 162 mln zł przez PSS "Społem" w I. na rzecz Związku Zawodowego Pracowników tej Spółdzielni nie stanowi darowizny na cele społecznie użyteczne w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych /Dz.U. nr 3 poz. 12 ze zm./ i kwota tej darowizny nie podlega na mocy tego przepisu odliczeniu od dochodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych za 1990 r. W tym stanie rzeczy skargę należało oddalić na zasadzie art. 207 par. 5 Kpa.