Postanowienie z dnia 1995-11-29 sygn. I SA 1697/94

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Tezy

Naczelny Sąd Administracyjny nie może orzekać o uchyleniu decyzji zezwalającej na nabycie nieruchomości w sytuacji, gdy na podstawie art. 3 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców /Dz.U. 1933 nr 24 poz. 202 ze zm./ decyzja ta utraciła moc prawną przed wydaniem orzeczenia przez ten Sąd.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny umorzył na podstawie art. 355 par. 1 Kpc w związku z art. 211 Kpa i art. 68 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368/ postępowanie sądowe w sprawie ze skargi Marii R. i Władysława R. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 22 czerwca 1994 r. w przedmiocie zezwolenia na nabycie przez "P.M." sp. z o.o. w P. udziału w nieruchomości.

Uzasadnienie

"P.M." spółka z o.o. w P. wystąpiła z wnioskiem z dnia 11 kwietnia 1994 r. do Ministra Spraw Wewnętrznych o wydanie zezwolenia na nabycie 7/12 części nieruchomości położonej przy ul. K. nr 20 i S.R. nr 63 w P., stanowiącej działkę nr 27 o powierzchni 287 m2, zabudowanej domem wielomieszkaniowym, uregulowanej w księdze wieczystej Kw nr 92698. W uzasadnieniu wniosku spółka podała, że na podstawie przedwstępnej umowy sprzedaży z dnia 22 marca 1994 r. Andrzej R., działający w imieniu własnym, w imieniu Anny i Juliusza R. oraz Katarzyny R.-K., a także Lech R. zobowiązali się sprzedać swoje udziały w opisanej wyżej nieruchomości, a spółka zobowiązała się udziały te kupić. Warunkiem zawarcia przyrzeczonej umowy jest uzyskanie zezwolenia. We wniosku zamieszczono też informację o spółce i motywy skłaniające ją do nabycia części opisanej nieruchomości.

Przeciwko uwzględnieniu wniosku wystąpił Władysław R.; do niego oraz do jego matki Marii R. należą pozostałe udziały w tej nieruchomości /5/12 udziałów/, przy czym Maria R. zajmuje w kamienicy na tej nieruchomości lokal mieszkalny, a Władysław R. piwnicę i parter, gdzie prowadzi salon odzieży.

Minister Spraw Wewnętrznych decyzją z dnia 22 czerwca 1994 r. nr (...), wydaną na podstawie art. 1 ust. 1 i art. 3 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców /Dz.U. 1933 nr 24 poz. 202 ze zm./, zezwolił spółce "P.M." na nabycie opisanej wyżej nieruchomości w odniesieniu do 7/12 jej części. W decyzji tej została jednocześnie ustalona "suma minimalna nabycia nieruchomości na kwotę 5 684 693 300 zł". Powołując się na art. 107 par. 4 Kpa, odstąpiono od uzasadnienia decyzji, ponieważ uwzględnia ona w całości żądanie strony.

Pismem z tej samej daty co decyzja Dyrektor Departamentu Administracyjnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych poinformował Władysława R., iż nie jest on stroną postępowania w tej sprawie, skoro spółka "P.M." nie wystąpiła z wnioskiem o wydanie zezwolenia na nabycie jego udziału w nieruchomości. Stosownie zaś do art. 198 Kc każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli. Tym bardziej zgody takiej nie musi uzyskiwać organ państwowy, reglamentujący nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców.

W odpowiedzi na powyższe pismo Maria R. i Władysław R. w piśmie z dnia 29 sierpnia 1994 r., adresowanym do Dyrektora Departamentu Administracyjnego MSW, wysunęli argumenty przemawiające za tym, iż mają przymiot strony w postępowaniu dotyczącym zezwolenia na sprzedaż części udziałów w omawianej nieruchomości. W szczególności powołali się na art. 1036 Kc, który stanowi, że spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić swoim udziałem w przedmiocie należącym do spadku. W razie braku zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców rozporządzenie jest bezskuteczne w stosunku do tego spadkobiercy o tyle, o ile narusza uprawnienia przysługujące spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku. Przy spadkobraniu omawianego mienia wystąpiły zaliczalne przysporzenia ze strony spadkodawcy na rzecz spadkobierców, a nie doszło do działu spadku, w którym nastąpiłoby zaliczenie tych przysporzeń i ustalenie faktycznych udziałów poszczególnych spadkobierców w nieruchomości. Do czasu rozliczenia każdy ze spadkobierców niepodzielnej wspólności spadkowej ma swój udział we wszystkich częściach przedmiotu należącego do spadku. Z tych względów Maria R. i Władysław R. domagali się przyznania im prawa strony, a jeżeli w sprawie wydano decyzję, wnosili o potraktowanie pisma jako skargi na decyzję udzielającą zezwolenia na kupno części udziałów spadkowych w nieruchomości, z wnioskiem o uchylenie tej decyzji. W tej części pisma autorzy zarzucili zarówno naruszenie art. 28 Kpa, jak i niewyjaśnienie okoliczności faktycznych sprawy. Wskazali także, iż kamienica na spornej nieruchomości ma charakter zabytkowy. Jej wartość mógłby ustalić tylko rzeczoznawca z dziedziny zabytków, a taki dowód nie został przeprowadzony.

Pismami z dnia 17 i 24 października 1994 r. Maria R. i Władysław R. wnosili o doręczenie im decyzji Ministra z dnia 22 czerwca 1994 r.

W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzucili, że przy rozstrzyganiu sprawy Ministerstwo nie uzyskało stanowiska właściwego ministra co do zezwolenia na sprzedaż obiektu zabytkowego. Swój interes prawny dodatkowo uzasadnili tym, że chcą się bronić przed dopuszczeniem do sytuacji, w której zainteresowany nabywca nabywa udział w nieruchomości przekraczający 50 procent, dający mu decydujący głos w jej zarządzaniu, co - jak wynika z dotychczasowych kontaktów - nie układałoby się zgodnie. Ponadto skarżący powołali się na naruszenie art. 7 i 9 Kpa przez to, że organ nie uprzedził nabywcy o wszystkich konsekwencjach prawnych dokonania zamierzonej transakcji bez ich zgody.

W odpowiedzi na skargę Minister wnosi o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko, że skarżący nie mają przymiotu strony w tym postępowaniu, w którym stronami są tylko cudzoziemiec i zbywca nieruchomości. Takie też stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 września 1991 r. I SA 767/91. Wydanie zezwolenia stwarza cudzoziemcowi jedynie możliwość nabycia nieruchomości. Nie zobowiązuje ono natomiast stron do zawarcia umowy przenoszącej jej własność.

Z wnioskiem o uchylenie zaskarżonej decyzji zwróciła się również zainteresowana spółka "P.M.", podając, że po wydaniu decyzji wyszły na jaw nowe okoliczności, nie znane wcześniej organowi i spółce /art. 145 par. 1 pkt 5 Kpa/. Okazało się bowiem, że skarżący nie wyrażają zgody na zbycie spółce udziałów przysługujących innym współwłaścicielom. Pominięcie w postępowaniu administracyjnym stanowiska skarżących, którym ewidentnie przysługują prawa przewidziane w art. 206 i 207 Kc, może stworzyć sytuację, w której albo nie dojdzie do nabycia udziałów, albo też wykorzystanie nabytych praw będzie uniemożliwione bądź nader utrudnione przez skarżących. Organ powinien był wysłuchać i rozważyć, jakie były racje skarżących przemawiające za odmową wydania zezwolenia, aby decyzja spełniała wymagania art. 7, 77 par. 1 i art. 80 Kpa. Strona występująca o zezwolenie powinna mieć możliwość zapoznania się z tymi zarzutami, ustosunkowania się do nich i podjęcia stosownych działań. Z tych względów, jak również w świetle art. 200, 206 i 207 Kc w związku z art. 28 Kpa, spółka opowiada się za przyznaniem skarżącym uprawnień strony w postępowaniu administracyjnym, będącym przedmiotem oceny Sądu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zaskarżona decyzja, zezwalająca spółce "P.M." w P. na nabycie części opisanej wyżej nieruchomości, została wydana w dniu 22 czerwca 1994 r. Zezwolenie to, udzielone na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców /Dz.U. 1933 nr 24 poz. 202 ze zm./, z mocy art. 3 tej ustawy w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych /Dz.U. nr 41 poz. 325 - art. 46/ jest ważne na okres jednego roku. Przepis ten jednocześnie stanowi, że "Przedłużenie tego okresu nie jest dopuszczalne. Jeżeli akt nabycia w tym czasie nie zostanie sporządzony, zezwolenie traci moc swoją".

Okres jednego roku liczony od daty wydania decyzji upłynął w dniu 23 czerwca 1995 r. /art. 112 Kc/. W dniu rozpoznawania niniejszej sprawy przez sąd administracyjny /29 listopada 1995 r./ zezwolenie to utraciło już moc. Wniosek skargi, która została wniesiona w okresie ważności zezwolenia, zmierzał do uchylenia zaskarżonej decyzji.

Naczelny Sąd Administracyjny nie może orzekać o uchyleniu zaskarżonej decyzji w sytuacji, gdy na podstawie cytowanego wyżej art. 3 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. decyzja ta utraciła moc prawną przed wydaniem orzeczenia przez ten Sąd.

Przepis art. 207 par. 2 Kpa daje podstawę do orzekania o uchylaniu tylko takich aktów administracyjnych, które do chwili wydania wyroku nie utraciły mocy prawnej. Brak bowiem byłoby jakiegokolwiek uzasadnienia dla uchylenia aktu administracyjnego, który z mocy samego prawa bądź na skutek właściwych działań prawnych został wyeliminowany z obrotu prawnego.

Mając to na względzie, Sąd uznał, iż wydanie wyroku w sprawie stało się zbędne, i umorzył postępowanie sądowe na podstawie art. 355 par. 1 Kpc w związku z art. 211 Kpa i art. 68 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368/.177