Uchwała z dnia 1979-06-30 sygn. III CZP 33/79

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 33/79

Uchwała z dnia 30 czerwca 1979 r.

Przewodniczący: Sędzia SN J. Ignatowicz (sprawozdawca). Sędziowie SN: J. Niejadlik, K. Godlewska.

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Zbigniewa W. przeciwko Wojskowemu Stołecznemu Zarządowi Kwaterunkowo-Budowlanemu obecnie Szefostwu Służby Zakwaterowania i Budownictwa Garnizonu Stołecznego i Garnizonowej Administracji Mieszkań nr 2 w W. o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Warszawie postanowieniem z dnia 22 marca 1979 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

"Czy przepis art. 691 k.c. uprawniający osoby bliskie najemcy mieszkania, które stale z nim zamieszkiwały aż do chwili jego śmierci, do wystąpienia o ustalenie, że wstępują one w stosunek najmu odnosi się również do mieszkań w budynkach znajdujących się w zarządzie organów kwaterunkowych wojska, objętych obecnie ustawą z dnia 20 maja 1976 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych (Dz. U. Nr 19, poz. 121)?"

uchwalił:

Przepis art. 691 k.c., przewidujący na wypadek śmierci najemcy wstąpienie w stosunek najmu osób mu bliskich wspólnie z nim zamieszkałych, nie ma zastosowania do osobnych kwater stałych w rozumieniu ustawy z dnia 20 maja 1976 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych (Dz. U. Nr 19, poz. 121) także wtedy, gdy na podstawie art. 16 ust. 1 tej ustawy kwatera w szczególnie uzasadnionym wypadku została przydzielona osobie, która nie posiadała prawa do osobnej kwatery stałej.

Uzasadnienie

Zbigniew W. wytoczył powództwo przeciwko Wojskowemu Stołecznemu Zarządowi Kwaterunkowo-Budowlanemu i Garnizonowej Administracji Mieszkań nr 2 w W. o ustalenie, że po śmierci jego babki, Katarzyny W., wstąpił on na podstawie art. 691 k.c. w stosunek najmu lokalu nr 7 w domu przy ul. Sandomierskiej 18 w W.

Wyrokiem z dnia 13.XI.1978 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy powództwo oddalił. Sąd ten dokonał następujących ustaleń faktycznych:

Ojciec powoda Stanisław W. otrzymał na początku lat pięćdziesiątych jako pułkownik WP nakaz przydziału osobnej kwatery stałej, stanowiącej lokal nr 8 w wymienionej wyżej nieruchomości przy ul. Sandomierskiej 18. Kwaterę tę o powierzchni 86 m kw. otrzymał na potrzeby swoje i swojej rodziny złożonej poza nim - z żony, syna (powoda w sprawie niniejszej), trzech córek i wnuczki. W roku 1954 sąsiednia kwatera nr 7, będąca niewielką kawalerką, została przez wojskowe organy kwaterunkowe przydzielona rodzicom ojca powoda ze względu na trudną jego sytuację mieszkaniową. Po pewnym czasie zmarł dziadek powoda, tak że kwaterę nr 7 zajmowała jego babka Katarzyna W. W ostatnich latach przed jej śmiercią zajmował się nią powód jako wnuk i w związku z tym u niej zamieszkał, a w dniu 2.II.1977 r. nawet się u niej zameldował. Babka powoda zmarła w dniu 20.II.1978 r.

Mając powyższe ustalenie faktyczne na uwadze, Sąd Wojewódzki uznał, że wprawdzie powód zamieszkiwał na stałe ze swą babką, ale w lokalu stanowiącym lokal służbowy, w związku z czym z chwilą jej śmierci lokal ten powinien zostać oddany do dyspozycji tej jednostki, w której gestii znajduje się przydział mieszkań służbowych. Powództwo nie może więc być uwzględnione.

Rozpoznając rewizję powoda od wymienionego na wstępie wyroku, Sąd Wojewódzki w Warszawie powziął wątpliwość, czy przepis art. 691 k.c. odnosi się do mieszkań stanowiących wojskowe kwatery stałe, i w związku z tym przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. do rozstrzygnięcia tej treści pytanie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sytuacja prawna lokali przeznaczonych na mieszkania dla żołnierzy WP jest unormowana w ustawie z dnia 20 maja 1976 r. o zakwaterowaniu sił zbrojnych (Dz. U. Nr 19, poz. 121). Ustawa ta lokale takie określa jako osobne kwatery stałe i w sposób kompleksowy normuje całokształt zagadnień związanych z przydzieleniem tych kwater i z korzystaniem z nich. Jest to więc uregulowanie szczególne w stosunku do unormowania zawartego w ogólnych przepisach o najmie lokali mieszkalnych, mieszczących się w prawie lokalowych i w kodeksie cywilnym.

W szczególny sposób zostało w wymienionej ustawie unormowane także zagadnienie, które stanowi przedmiot pytania Sądu Wojewódzkiego. W świetle przepisów tej ustawy zasadą mianowicie jest, że prawo do osobnej kwatery stałej przysługuje żołnierzowi zawodowemu (art. 12 ustawy), przy czym od zasady tej dwa wyjątki przewiduje art. 16 i 17 ustawy. Z kolei w myśl art. 12 ustawy w razie śmierci żołnierza zawodowego o prawo do zajmowanej przez niego osobnej kwatery stałej nabywają wspólnie zamieszkali z żołnierzem członkowie rodziny uprawnieni do wojskowej renty rodzinnej; prawo to przysługuje im przez czas posiadania uprawnień do tej renty.

Jak z powyższego stanu prawnego wynika, powołane przepisy określają, kto w razie śmierci żołnierza, któremu została przydzielona osobna kwatera stała, jest uprawniony do dalszego jej zajmowania, a więc normują to samo zagadnienie, które w sposób generalny zostało uregulowane w art. 691 k.c.

Zgodnie przeto z zasadą, że uregulowanie szczególne ma pierwszeństwo przed ogólnym, należy uznać, iż art. 691 k.c. nie ma zastosowania do osobnych kwater stałych w rozumieniu ustawy z 20 maja 1976 r. W razie śmierci żołnierza zajmującego taką kwaterę stosuje się więc przytoczone wyżej przepisy szczególne, które podwójnie ograniczają - w porównaniu z unormowaniem zawartym w art. 691 k.c. - uprawnienia osób wspólnie zamieszkałych ze zmarłym żołnierzem. Po pierwsze, prawo do dalszego zajmowania osobnej kwatery stałej przyznają nie każdej osobie bliskiej zmarłego, lecz jedynie członkom jego rodziny, i to tylko tym, którym przysługuje prawo do wojskowej renty rodzinnej, a więc z reguły małżonkowi i niesamodzielnym dzieciom. Po drugie, prawo zajmowania osobnej kwatery stałej przysługuje tym osobom tylko przez czas trwania prawa do tej renty.

W sprawie niniejszej występuje jednak sytuacja o tyle szczególna, iż sporny lokal nr 7 zajmował do chwili swej śmierci nie żołnierz, lecz inna osoba (matka żołnierza), na co zresztą ustawa pozwala, stanowiąc w art. 16 ust. 1, że Minister Obrony Narodowej może w szczególnie uzasadnionym wypadku zarządzić przydzielenie lokalu mieszkalnego w budynku przeznaczonym na zakwaterowanie stałe żołnierzy osobie, która nie posiada prawa do osobnej kwatery stałej. Do osób tych stosuje się w myśl art. 16 ust. 2 ustawy przepisy prawa lokalowego. Z tego jednak nie należy wyciągać wniosku, że do kwatery opróżnionej na skutek śmierci wymienionej osoby ma zastosowanie art. 691 k.c. W dalszej bowiem części art. 16 ust. 2 ustawy stanowi, że przydzielony w omawianych warunkach lokal pozostaje nadal w dyspozycji wojskowych organów kwaterunkowych. Ze sformułowania tego m.in. wynika, że lokal taki nie może w razie śmierci osoby, której w drodze wyjątku został przydzielony, stać się przedmiotem najmu przysługującego innej osobie, gdyż w ten sposób prowadziłoby to do zaprzeczenia celu art. 16 ustawy, w przeciwnym bowiem razie prawo zajmowania osobnej kwatery stałej należałoby - z reguły przez wiele lat - do osoby, co do której wyjątkowe przesłanki uzasadniające przydzielenie kwatery osobie nie będącej żołnierzem nie występują. Taki wniosek wspiera dalszy argument z zakresu wykładni logicznej. Skoro mianowicie osobna kwatera stała nie może być po śmierci żołnierza zajmowana przez każdą wspólnie z nim zamieszkałą osobę bliską, to tym więcej nie może to mieć miejsca co do osób bliskich wspólnie zamieszkałych z takim użytkownikiem tej kwatery, który otrzymał ją w drodze wyjątku, mimo że nie jest żołnierzem, tylko ze względu na szczególne okoliczności. Argumenty te uzasadniają w pełni ostateczny wniosek, że art. 691 k.c. nie ma zastosowania do osobnych kwater stałych także wtedy, gdy w szczególnie uzasadnionym wypadku kwatera taka została przydzielona osobie, która nie posiada uprawnienia do zajmowania takiej kwatery.

OSNC 1979 r., Nr 11, poz. 217