Wyrok z dnia 2001-10-09 sygn. II SA 1075/01

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Tezy

Przesłanka "ważnego interesu służby", o której mowa w art. 39 ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej /Dz.U. nr 61 poz. 283 ze zm./, powinna zostać skonkretyzowana i ustalona w sposób nie budzący wątpliwości.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Dariusza T. na decyzję Minister Sprawiedliwości z dnia 1 marca 2001 r. (...) w przedmiocie zwolnienie ze służby więziennej - uchyla decyzję I i II instancji.

Uzasadnienie

Dyrektor Generalny Służby Więziennej decyzją z dnia 23 października 2000 r. - wydaną na podstawie art. 39 ust. 3 pkt 5 i ust. 4 ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej /Dz.U. nr 61 poz. 283 ze zm./- zwolnił plut. Dariusza T. ze Służby Więziennej z dniem 31 października 2000 r. z uwagi na ważny interes służby. Jednocześnie decyzji tej nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

W uzasadnieniu decyzji podano, że w związku z prowadzonym śledztwem przez Wydział ds. Przestępczości Zorganizowanej Prokuratury Okręgowej w Ł., plut. Dariuszowi T. przedstawiono zarzut popełnienia przestępstwa z art. 228 par. 3 Kk i z art. 239 par. 1 Kk w zw. z art. 11 par. 2 Kk.

Postanowieniem z dnia 20 stycznia 2000 r. Sąd Rejonowy w Ł. zastosował wobec niego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania.

W tym stanie rzeczy Dyrektor Aresztu Śledczego w Ł. decyzją personalną z dnia 24 listopada 1999 r. zawiesił wyżej wymienionego w czynnościach służbowych, a następnie okres zawieszenia przedłużył do czasu prawomocnego zakończenia postępowania karnego.

W kwietniu bieżącego roku Prokuratura Okręgowa w Ł. skierowała w powyższej sprawie akt oskarżenia przeciwko wyżej wymienionemu do Sądu Rejonowego w Ł. Wydział Karny.

Fakt postawienia przez Prokuraturę funkcjonariuszowi Służby Więziennej zarzutu popełnienia przestępstwa, ich charakter, zastosowanie wobec niego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, a następnie skierowanie przeciwko niemu aktu oskarżenia do Sądu, nie mogą pozostać obojętne dla jego stosunku służbowego.

Wniesienie aktu oskarżenia przeciwko plut. Dariuszowi T. pozwala bowiem stwierdzić, iż materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przygotowawczym stanowi o popełnieniu czynu, który w swojej istocie jest naruszeniem podstawowych zadań Służby Więziennej, określonych w art. 1 ust. 3 pkt 2 wyżej powołanej ustawy o Służbie Więziennej.

W szczególności należy mieć na uwadze, że wyżej wymieniony zajmował stanowisko służbowe związane z wypełnieniem istotnej roli w procesie oddziaływań penitencjarnych oraz w zakresie zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego. Wykonując zadania służbowe w sposób sprzeczny z obowiązującymi zasadami - poprzez rażące naruszenie podstawowych zadań służby, naruszył podstawowe założenia funkcjonowania Służby Więziennej, która realizuje zadania państwa w zakresie wykonywania kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania.

Dlatego też należy stwierdzić, że wyżej wymieniony dopuścił się naruszenia ważnego interesu służby, co w konsekwencji spowodowało negatywny wydźwięk społeczny i przyczyniło się do pogorszenia wizerunku Służby Więziennej w opinii publicznej, zwłaszcza jeżeli weźmie się pod uwagę, iż znamiona działania wyżej wymienionego mają związek z przestępczością zorganizowaną.

Naruszenie ważnego interesu służby powoduje, że zwolnienie ze służby plut. Dariusza T. jest konieczne. Trudno bowiem uznać, aby osoba naruszająca podstawowe założenia funkcjonowania Służby Więziennej mogła pozostawać w tej formacji w sytuacji, gdy status funkcjonariusza Służby Więziennej musi wiązać się z nieskazitelnym charakterem i nieposzlakowaną opinią.

Na skutek odwołania zainteresowanego, sprawę rozpoznawał Minister Sprawiedliwości, który decyzją z dnia 1 marca 2001 r. powyższą decyzję utrzymał w mocy. Zdaniem organu II instancji z przeprowadzonego uzupełniającego materiału dowodowego wynika, iż sprawa, w której oskarżono odwołującego się o popełnienie przestępstw wyczerpujących dyspozycję wyżej powołanych artykułów Kodeksu karnego, została wyłączona z akt sprawy prowadzonej przeciwko członkom związku przestępczego.

W ocenie organu II instancji okoliczność ta nie ma istotnego znaczenia z punktu widzenia zasadności wydania zaskarżonej decyzji.

Za zastosowaniem trybu zwolnienia, o którym mowa w art. 39 ust. 3 pkt 5 ustawy o Służbie Więziennej nie przemawia bowiem związek przypisanego odwołującemu się czynu z organizacją przestępczą.

Zasadnicze znaczenie dla zastosowania tego trybu ma natomiast fakt, iż materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przygotowawczym potwierdza popełnienie czynu, który w swej istocie jest naruszeniem podstawowych zadań Służby, określonych w art. 1 ust. 3 pkt 2 ustawy o Służbie Więziennej.

Czyn ten, nawet jedynie w aspekcie skierowania przeciwko odwołującemu się aktu oskarżenia, stanowi podważenie zasady wykonywania przez Służbę Więzienną tymczasowego aresztowania w sposób zabezpieczający prawidłowy tok postępowania karnego, godzi tym samym w założenia funkcjonowania Służby Więziennej i przez to narusza "ważny interes służby".

Fakt pozostawienia odwołującemu przez Prokuraturę zarzutów dotyczących założeń funkcjonowania Służby podważa wiarygodność Służby Więziennej realizującej zadania państwa w zakresie wykonywania kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania. Ma to znacząco negatywny wydźwięk, jeżeli weźmie się pod uwagę, że na funkcjonariuszu państwowym ciąży szczególny obowiązek przestrzegania prawa, a status funkcjonariusza Służby Więziennej ustawowo winien wiązać się z nieskazitelnym charakterem i nieposzlakowaną opinią.

Z powyższych względów należy przyjąć, iż odwołujący dopuścił się naruszenia "ważnego interesy służby".

Dokonując oceny całokształtu sprawy, organ odwoławczy uwzględnił nowe okoliczności faktyczne dotyczące braku związku zarzucanego czynu z organizacja przestępczą i stwierdził, że okoliczność ta nie ma wpływu na stwierdzone naruszenie "ważnego interesu służby", co w konsekwencji nie prowadzi do odmiennego rozstrzygnięcia sprawy.

Rekapitulując powyższe należy podzielić stanowisko organu I instancji - Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, że odwołujący się naruszył "ważny interes służby", co powoduje, iż spełnione zostały przesłanki do zwolnienia go ze służby, w trybie art. 39 ust. 3 pkt 5 ustawy o Służbie Więziennej.

Organ II instancji rozważył ponadto kwestię zawartych w treści odwołania stwierdzeń dotyczących "szansy udowodnienia swojej niewinności" i przyjął - w aspekcie całokształtu treści odwołania, że szanse te należy rozumieć jako możliwość udowodnienia niewinności poprzez wydanie orzeczenia w sprawie karnej.

Rozważając zasadność zarzutów w tym zakresie stwierdził, że ocena naruszenia "ważnego interesu służby" nie została dokonana w aspekcie przesłanek wynikających z Kodeksu karnego, lecz znamion podmiotowych i przedmiotowych czynu w odniesieniu do podstawowych zadań Służby. Z tego powodu brak wyroku w sprawie karnej nie stanowi przeszkody do zwolnienia odwołującego się, w trybie art. 39 ust. 3 pkt 5 ustawy o Służbie Więziennej.

Rozpatrując odwołanie organ II instancji rozważył sytuację zawodową i rodzinną odwołującego się i uznał - ze względu na przedstawione wyżej okoliczności, iż w sprawie konieczne jest przyznanie pierwszeństwa interesowi Służby przed interesem strony i zwolnienie wymienionego w trybie wskazanym wyżej, tym bardziej że zwolnienia nie uzasadniają inne przepisy ustawy o Służbie Więziennej.

W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Dariusz T. domagał się uchylenia powyższych decyzji zarzucając, iż decyzje te naruszają art. 39 ust. 3 pkt 5 ustawy o Służbie Więziennej, gdyż opierają się na domniemaniach. Zdaniem skarżącego jedynie prawomocny wyrok bądź prawomocne orzeczenie dyscyplinarne mogłoby stanowić podstawę do zwolnienia go ze Służby Więziennej.

Minister Sprawiedliwości w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie powołując się na dotychczasowe ustalenia faktyczne i prawne.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Podstawę materialnoprawną zwolnienia skarżącego ze Służby Więziennej stanowił przepis art. 39 ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej /Dz.U. nr 106 poz. 496 ze zm./. Zgodnie z tym przepisem, funkcjonariusza można zwolnić ze służby w przypadku, gdy wymaga tego ważny interes służby.

Użycie w tym przepisie sformułowania "można zwolnić" oznacza, że zwolnienie ze służby na podstawie tego przepisu ma charakter fakultatywny i pozostawione zostało tzw. uznaniu administracyjnemu. Organ administracyjny, działając w granicach uznania administracyjnego zanim podejmie rozstrzygnięcie i zdecyduje, w jakim zakresie uczyni użytek ze swych uprawnień, ma obowiązek wyjaśnić wnikliwie i wszechstronnie stan faktyczny sprawy, a przed wydaniem decyzji /art. 7, art. 10 par. 1 oraz art. 77 Kpa/ rozpatrzyć stan faktyczny sprawy w świetle wszystkich przepisów prawa materialnego mogących mieć zastosowanie w sprawie.

Tymczasem w niniejszej sprawie Minister Sprawiedliwości takiego postępowania nie przeprowadził i ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że skarżącemu został przedstawiony przez Prokuraturę Okręgową w Ł. zarzut popełnienia przestępstwa z art. 228 par. 3 Kk w zw. z art. 239 par. 1 i art. 11 par. 2 Kk, a następnie został skierowany przeciwko niemu akt oskarżenia do Sądu Rejonowego w Ł.

Otóż sam fakt skierowania oskarżenia do Sądu nie może jeszcze świadczyć o tym, iż skarżący popełnił czyn opisany w akcie oskarżenia. Organ administracyjny nie dokonał zaś samodzielnych ustaleń pozwalających na przyjęcie, że skarżący popełnił czyn uniemożliwiający dalsze jego pozostawanie w Służbie Więziennej.

Jeżeli zaś o popełnienie czynu stanowiącego przestępstwo w rozumieniu kodeksu karnego, to należy w tym miejscu przypomnieć, iż zgodnie z art. 42 ust. 3 Konstytucji RP, każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.

Ubocznie zauważyć należy, że zarzucony skarżącemu czyn nie został również ustalony w postępowaniu dyscyplinarnym, gdyż - jak wynika z wyjaśnień pełnomocnika skarżącego złożonych na rozprawie w dniu 9 października 2001 r. - postępowanie dyscyplinarne przeciwko skarżącemu zostało zawieszone do czasu zakończenia postępowania karnego. Tak więc przełożony skarżącego wstrzymał się z przeprowadzeniem postępowania dyscyplinarnego i ewentualnym wymierzeniem skarżącemu jednej z kar dyscyplinarnych, przewidzianych w art. 126 ust. 1 ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej, a mimo to uznano, iż samo tylko wniesienie aktu oskarżenia i zastosowanie wobec skarżącego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, uzasadnia zwolnienie ze służby na postawie art. 39 ust. 3 pkt 5 omawianej ustawy. To zawieszenie postępowania dyscyplinarnego pozostaje w sprzeczności z poglądami prezentowanymi w zaskarżonej decyzji. Zgodnie bowiem z par. 18 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 listopada 1996 r. w sprawie regulaminu dyscyplinarnego funkcjonariuszy Służby Więziennej /Dz.U. nr 135 poz. 634 ze zm./ - przełożony może zawiesić postępowanie dyscyplinarne do czasu prawomocnego zakończenia postępowania karnego, zwłaszcza gdy ukaranie dyscyplinarne jest zależne od wyników postępowania karnego i nie stanowi naruszenia dyscypliny służbowej, przy czym przepisu tego nie stosuje się, gdy popełnienie przestępstwa przez funkcjonariusza jest oczywiste i pozostawienie go w służbie godzi w jej interes /par. 18 ust. 2 rozporządzenia/.

Na aprobatę zasługuje troska Dyrektora Generalnego Służby Więziennej oraz Ministra Sprawiedliwości o to, by funkcjonariusze Służby Więziennej spełniali ustawowe wymogi do pełnienia służby, w tym posiadali przymiot nieskazitelnego charakteru i cieszyli się nieposzlakowaną opinią, lecz nie można pomijać, że na tle omawianej ustawy o Służbie Więziennej zwiększonym obowiązkom funkcjonariuszy odpowiada wzmożona ochrona trwałości ich stosunku służbowego.

Stąd też wskazana przesłanka "ważnego interesu służby" - jak już była o tym mowa na wstępie niniejszych rozważań - powinna zostać skonkretyzowana i ustalona w sposób nie budzący wątpliwości.

Mając na względzie powyższe okoliczności, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w wyroku na mocy art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o NSA /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 55 ust. 1 i ust. 3 tej ostatniej ustawy.