Wyrok z dnia 2004-04-20 sygn. II SA/Kr 1175/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Halina Jakubiec Sędziowie: WSA Elżbieta Kremer NSA Piotr Lechowski (spr.) Protokolant: Urszula Ogrodzińska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 kwietnia 2004 r. sprawy ze skargi I. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego [...] z dnia 14 kwietnia 2000r. Nr [...] w przedmiocie odmowy zmiany imienia Uchyla zaskarżoną decyzję wraz z poprzedzającą ją decyzją organu pierwszej instancji

Uzasadnienie

Samorządowe Kolegium Odwoławcze, rozpatrując odwołanie I. W. decyzją z dnia 12 kwietnia 2000r. Kol. Odw. 809/00/inne/1486/D, utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję Prezydenta Miasta [...] z dnia [...] 2000r., znak [...], którą odmówiono I. W. zmiany imienia na imię "J.". Decyzję oparto na przepisie art. 7 w zw. z art. 2 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 15 listopada 1956 o zmianie imion i nazwisk ( tj. Dz. U. z 1963r. Nr 59, poz 328 z późn. zm ) oraz art. 138 §1 pkt 1 kpa.

W uzasadnieniu decyzji organu odwoławczego przytoczono następujące ustalenia faktyczne i motywy prawne rozstrzygnięcia.

I. A. W. w 1999r wystąpił o zmianę pierwszego imienia I. na "J.", motywując wniosek tym, że od dzieciństwa rodzice i znajomi, a obecnie żona i dziecko zwracają się do niego "J.", że nie identyfikuje się z imieniem I., które mu się nie podoba. Wskazywał, że podpisując dokumenty urzędowe w tym m.in. książeczkę wojskową w 1988r, dyplom ukończenia studiów w 1997r., posługiwał się imieniem J., oraz na kierowaną do niego, prywatną korespondencję, też na imię J.

Prezydent Miasta [...] decyzją z dnia [...] 2000r.,odmówił wnioskowi. Wskazując na przepisy art. 2 i 7 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r o zmianie imion i nazwisk organ uznał, że imię "J." w Polsce nie występuje, ma brzmienie obce, a posiadane imię I. nie jest ośmieszające albo nie licujące z godnością, ani też nie ma brzmienia niepolskiego. Zdaniem organu I instancji nie zachodzą też inne "ważne przyczyny" uzasadniające zmianę imienia. Podniesiono, że akty stanu cywilnego są jednolitej treści co do imienia, a używanie imienia J. w kontaktach rodzinnych i towarzyskich, stanowi argument oparty na "bardzo subiektywnych" okolicznościach.

W odwołaniu od tej decyzji, podnoszono naruszenie prawa materialnego- przepisów art. 2 i 7 powołanej ustawy, przez wadliwą wykładnię. Zarzucono, iż przy ustaleniach, że składający odwołanie praktycznie od dziecka używa imienia "J.", że na urzędowych dokumentach ( dyplom AWF, książeczka wojskowa, legitymacja ratownika ) podpisuje się tym imieniem i na takie imię otrzymuje adresowaną korespondencję, motywacja wniosku nie może być uznana tylko "za bardzo subiektywną", skoro powołuje się na obiektywne zaszłości. Odwołujący się, nie kwestionował, że imię "J." nie występuje w Polsce powszechnie, jednakże jego zdaniem jest bardzo słowiańskie. Podnoszono także, że organ I instancji zaniedbał zasięgnięcia opinii językoznawcy i wskazywano, że wnioskodawca nie akceptuje swego imienia z powodu urazu, na temat którego nie chce się wypowiadać gdyż dotyczy osobistej sfery jego życia.

Utrzymując w mocy decyzją z dnia 12 kwietnia 2000r. powyższą decyzję Prezydenta Miasta [...], Samorządowe Kolegium Odwoławcze, wskazując na regulacje zawarte w art. 7 w zw. z art. 2 ust 1 i ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 15 listopada 1956r. uznało, iż dowodzą one, że przesłanki zmiany imienia stanowią odstępstwo od zasady stabilizacji raz już ustalonej pisowni imienia. Zdaniem Kolegium, imię jako jeden z dwóch podstawowych elementów składających się na stan cywilny osoby winno być stabilne, a żądanie wniosku należy rozpatrywać w kategorii ogólnie sformułowanej przesłanki " ważnych powodów".

Podkreślono, że w rozpatrywanej sprawie zastosowanie mają przepisy art. 2 ust. 1 i ust 2 pkt 1 i 2 powołanej ustawy do których odsyła art. 7, a które stanowią, iż wniosek o zmianę nazwiska (imienia) podlega uwzględnieniu, jeżeli jest uwzględniony ważnymi względami ( ust.1 ), w szczególności gdy noszone nazwisko (imię):

1) jest ośmieszające albo nie licujące z godnością człowieka,

2) o brzmieniu niepolskim, a także jeżeli wnioskodawca pragnie zmienić swoje nazwisko ( imię) na takie, którego od wielu lat używa.

Wskazując, że wyliczenie "ważnych względów" ma charakter przykładowy, zarazem przywołał organ odwoławczy wyrok NSA z 21.06.1982 II SA 699/82 ( ONSA 1982/1/57), akcentujący wymóg oceny czy przekonanie strony o potrzebie zmiany imienia, nie ma charakteru dowolnego lub jest podyktowane kaprysem czy przekorą.

Zdaniem Kolegium Odwoławczego, w sprawie nie zachodzi, żaden z ważnych względów, wymienionych w ustawie jako przykład, gdyż noszone imię I. nie ma charakteru ośmieszającego czy nie licującego z godnością ani też nie ma brzmienia niepolskiego. Podkreślono, że ustawodawca preferuje zmianę imienia (nazwiska) o brzmieniu niepolskim, na imię ( nazwisko) o brzmieniu polskim, ale nie odwrotnie. Nie zachodzą też - zdaniem organu odwoławczego- inne "ważne względy" w rozumieniu ustawy, przemawiające za uwzględnieniem wniosku. Organ przyjmując ustalenie, oparte na złożonych dokumentach i oświadczeniu do protokołu z dnia [...].2000r., że imię " J." jest używane w korespondencji adresowanej do wnioskodawcy, że posługuje się nim w kontaktach towarzyskich i rodzinnych, a także przy składaniu podpisów na dokumentach urzędowych, przyjął za własne zarazem stanowisko organu I instancji, że żądanie dotyczy zmiany imienia na obco brzmiące, nie występujące w Polsce powszechnie.

W takiej sytuacji przesłanka żądania zmiany imienia, na imię o brzmieniu niepolskim musiałaby być oparta na wskazaniu innego rodzaju ważnych względów, jak na przykład poczuciu przynależności narodowościowej i chęci noszenia nazwiska czy imienia w brzmieniu języka ojczystego. Wskazano, że brak w sprawie dowodów na to, by odwołujący się będąc obywatelem polskim przynależał do mniejszości narodowej, w której języku ojczystym występuje imię J.. Na poparcie swojego stanowiska Kolegium wskazało wyrok NSA z dnia 18.01.1994r. SA/Gd 1114/93 ( ONSA 1995/2, poz. 56). Zdaniem Kolegium rozpatrzenie odwołania nie doprowadziło do wykazania naruszenia granic swobodnej oceny czy wad interpretacji ze strony organu I instancji, który uwzględnił całokształt okoliczności sprawy, w tym imię odwołującego się w jego akcie małżeństwa, dowodzie osobistym i akcie urodzenia dziecka (I.) jak i podpisy imieniem J. na dyplomie ukończenia studiów, książeczce wojskowej i karcie ratownika.

Skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie - Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie na powyższą decyzję, złożył I. W.. Skargę oparto na zarzucie naruszenia przepisów art. 7, 10, 75, 77 §1 i 78 kpa przez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, przez pominięcie dowodu z opinii biegłego językoznawcy, celem ustalenia czy imię J. należy do imion obcego pochodzenia, oraz przez błędną ocenę zeznań wnioskodawcy. W krótkim uzasadnieniu skargi podniesiono, że żądanie zmiany imienia wiąże się z głębokim urazem psychicznym do imienia I. oraz wskazano, że decydująca winna być wola skarżącego, który od 30 lat, w kontaktach towarzyskich i na dokumentach używa imienia J..

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie, a nawiązując do motywów skargi wskazano, iż nie przybliża ona powodów dla których dotychczasowe imię wiąże się z urazem psychicznym, podtrzymując pogląd, iż żądane imię kojarzy się z używanymi w [...] czy [...], a skarżący nie powołuje się na przynależność do mniejszości narodowych. Zdaniem Kolegium do rozstrzygnięcia sprawy nie są wymagane wiadomości specjalne z zakresu językoznawstwa.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył:

Skarga wniesiona została do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie - Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie, przed dniem 1 stycznia 2004r. Stosownie zatem do przepisu art. 97 §1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Przepisy wprowadzające ustawę- Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 153, poz 1271 z późn. zm.), wobec nie zakończenia postępowania przed tą datą, sprawa podlega rozpoznaniu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, na podstawie przepisów ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Przedmiotem kognicji Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego zgodnie z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 153, poz 1270) - zwanej dalej ustawą - Prawo o p. s. a, jest kontrola działalności administracji publicznej. Kontrola ta sprawowana jest ( art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych- Dz. U.

Nr 153, poz 1269 ), pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

W sprawowaniu tej kontroli, Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak wiązany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Dokonana na tej płaszczyźnie kontrola zgodności z prawem zaskarżonej decyzji prowadzi do konstatacji, iż skarga jest uzasadniona.

Stosownie do art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1956r. o zmianie imion i nazwisk ( tj Dz. U. z 1963r. Nr 59, poz 328 z późn .zm)-zwanej dalej ustawą- zmiana imienia lub nazwiska obywatela polskiego na inne wskazane przez niego imię lub nazwisko może nastąpić na jego wniosek na zasadach określonych w przepisach ustawy.

Regulujący zmianę nazwiska przepis art. 2 ustawy w ust. 1, stanowi, że wniosek o zmianie nazwiska podlega uwzględnieniu, jeżeli jest uzasadniony ważnymi względami. Przepis zaś ust. 2 brzmi: W szczególności ważne względy zachodzą, gdy wnioskodawca nosi nazwisko: 1) ośmieszające albo nie licujące z godnością człowieka, 2) o brzmieniu niepolskim, 3) posiadające formę imienia,

a także, jeżeli wnioskodawca pragnie zmienić swoje nazwisko, na nazwisko, którego od wielu lat używa. Tak redakcja wskazuje, iż przepisem ust. 2 art. 2 ustawy, przykładowo ( w szczególności ) wymienione są cztery przypadki tzw. ważnych względów uzasadniających zmianę nazwiska- trzy określone w punktach 1 do 3, oraz nie oznaczony numeracją przypadek czwarty -używania przez wiele lat innego nazwiska.

Natomiast według art. 7 ustawy, przepisy art. 2 ust 1 i ust 2 pkt 1 i 2 oraz art. 5 ust 3 i 4 stosuje się do zmiany imion. Przepisy art. 5 dotyczą zasad zmiany nazwiska małoletnich dzieci, przy zmianie nazwisk obojga lub jednego z rodziców a w tym przepisy ust. 3 i 4 dotyczą braku porozumienia między rodzicami dziecka w tym zakresie. Brzmienie przepisu art. 7 ustawy stosowanego wprost, a nie odpowiednio do zmiany imienia, dowodzi zatem, że w zakresie przesłanek żądania zmiany imienia, jako przykładowo wymienione "ważne względy" w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy, pozostają tylko: imię ośmieszające lub nie licujące z godnością człowieka i imię o brzmieniu niepolskim. Zarazem skutkiem takiego unormowania jest wyłączenie jako równoważnego z ważnym względem w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy stanowiącym podstawę wniosku, samego tylko faktu używania od wielu lat imienia, na które wnioskodawca pragnie zmienić imię dotychczasowe. Taka regulacja nie wyłącza zarazem w świetle brzmienia art. 2 ust. 1 w zw. z art. 7 ustawy, dopuszczalności żądania zmiany imienia, na imię używane od wielu lat, jeżeli wniosek o zmianę imienia jest uzasadniony ważnymi względami innymi, niż sam tylko już fakt długotrwałego używania imienia, którego wniosek dotyczy.

Skutkiem zmiany imienia lub nazwiska w drodze decyzji administracyjnej stosownie do przepisu art. 21 ustawy z dnia 29 września 1986r. Prawo o aktach stanu cywilnego ( Dz. U. Nr 36, poz 180 z późn .zm), jest wpisanie do aktów stanu cywilnego stosownych zmian w formie wzmianki dodatkowej, a także zawiadomienie z urzędu przez organ, który wydał decyzję, podmiotów wymienionych w art. 11 ust. 1 ustawy ( tj urzędu skarbowego, policji, wojskowej komendy uzupełnień, organów ewidencji ludności i Centralnego Rejestru Skazanych ).

Istotą zatem zmiany imienia w drodze decyzji administracyjnej, w trybie przepisów ustawy z dnia 15 listopada 1956r. o zmianie imion i nazwisk, jest dokonanie tej zmiany w aktach stanu cywilnego i wydawanych na ich podstawie dokumentach urzędowych dla potrzeb uczestnictwa obywatela w życiu publicznym s. Largo a nie "legalizacja" imienia, dla sfery kontaktów rodzinnych, towarzyskich, czy innych nie mających charakteru publicznego i urzędowego. Ta sfera prywatna, jak to podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 1994.01.18 SA/Gd 1114/93 (ONSA 1995/2/56), wyłączona jest z reglamentacji przepisami prawa administracyjnego, a doświadczenie życiowe wskazuje na liczne przypadki posługiwania się w życiu prywatnym imieniem innym niż urzędowe, bez dążenia do zmiany imienia w drodze decyzji administracyjnej.

Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprost regulują (art. 88 in .) zasady wedle których określa się nazwisko dziecka. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, nie zawiera w zasadzie ( poza art. 122 §3 dotyczącym stosunku przysposobienia) regulacji odnoszących się wyłącznie do imienia dziecka. W świetle przepisu art. 92 kr i op. w związku z uregulowaniami przewidzianymi art. 39, 40 i 50 powołanej ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego, nadanie dziecku przy urodzeniu imienia ( imion ), podlegających wpisaniu do aktu urodzenia- jako aktu stwierdzającego stan cywilny- jest jednym z przymiotów władzy rodzicielskiej - Przepis art. 50 ustawy Prawo o a.s.c wyczerpująco określa przypadki, w których kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia przyjęcia oświadczenia o wyborze dla dziecka konkretnego imienia lub sam dokonuje wyboru tego imienia. Identyczne co do atrybutów władzy rodzicielskiej stanowisko zajął już NSA w wyroku z dnia 1988.06.24 SA/Wr 115/88/ ONSA 1988/2/73 oraz w przywołanych w jego uzasadnieniu innych wyrokach tego Sądu. Na tle powyższego wyroku za ugruntowane należy uznać stanowisko, że w zakresie władzy rodzicielskiej mieści się także uprawnienie do nadania dziecku imienia niekoniecznie o pochodzeniu polskim ( w sprawie chodziło o imię M. pochodzenia hiszpańskiego ), o ile nie ma charakteru ośmieszającego, nieprzyzwoitego, użytego w formie zdrobniałej oraz nie pozwalającego odróżnić płci dziecka.

Przyjmując co do zasady stanowisko Samorządowego Kolegium Odwoławczego, że uzależnienie zmiany imienia (nazwiska) od istnienia i wykazania ważnych względów w rozumieniu art. 2 ust.1 i ust. 2 pkt 1 i 2 w zw. z art. 7 ustawy o zmianie imion i nazwisk, dowodzi, iż zmiana taka jest wyjątkiem od ustawowej zasady "stabilizacji" ( niezmienności ) imienia odnotowanego w aktach stanu cywilnego, nie sposób podzielić stanowisko tego organu dalej idące, wyprowadzone z brzmienia art. 2 ust. 2 pkt. 2 - że ustawodawca "preferuje zmianę imienia o brzmieniu niepolskim na imię o brzmieniu polskim- ale nie odwrotnie". Przywołując na uzasadnienie swego stanowiska, powołany wyżej wyrok NSA z dnia 1994.01.18 SA/Gd 1114/93, Samorządowe Kolegium Odwoławcze przeoczyło, że wyjaśniając ratio legis unormowania zawartego w art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy, Naczelny Sąd Administracyjny expressiss verbis stwierdził, iż nie daje ono podstaw do "wyciągnięcia wniosku, iż ustawodawca wymieniając przykładowo jako ważną przesłankę zmiany dotychczasowego nazwiska (imienia) jego niepolskie brzmienie, jednocześnie zawarł w nim zakaz zmiany odwrotnej".

Z tego punktu widzenia, nie ma doniosłości prawnej dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczność, czy imię na które skarżący chce zmienić imię dotychczasowe ma brzmienie polskie czy niepolskie, a tylko okoliczność czy żądanie zmiany dotychczasowego imienia znajduje oparcie w innych ważnych względach w rozumieniu art. 2 ust 1 ustawy.

Należy tu wskazać, że wprawdzie w orzecznictwie NSA ( por. wyrok z 1982. 06. 21 II SA 699/82-ONSA 1982/1/57 ) zaznaczono, że problematyka zmiany nazwisk i imion unormowana została ustawą z 15 listopada 1956r. na innej płaszczyźnie i na podstawie innych kryteriów, niż płaszczyzna ich nadawania, to jednak przy wykładni przepisów, należy z punktu widzenia zasad państwa prawnego, mieć na uwadze spójność systemu prawa i korelację przyjętych rozwiązań. Przy widocznym i akceptowanym w ostatnich latach liberaliźmie organów administracji publicznej w ocenie przesłanek, które wyłączają płynące z władzy rodzicielskiej uprawnienie do decydowania o nadaniu dziecku, konkretnego imienia podlegającego wpisowi do aktu urodzenia, trudno akceptować pogląd przyjmujący zmianę imienia w trybie przepisów ustawy, w zasadzie "jednokierunkowo" tj. z imienia o brzmieniu niepolskim na imię o brzmieniu polskim a dopuszczający wyjątki tylko na płaszczyźnie poczucia przynależności narodowościowej i posługiwania się językiem ojczystym.

Powyższe regulacje prawne dowodzą jednak, iż wola osoby zainteresowanej co do zmiany swego imienia- wbrew stanowisku skarżącego- nie stanowi przesłanki samodzielnej i wystarczającej dla wprowadzenia tej zmiany, o ile nie jest ona poparta ważnymi względami w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy.

Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego brak natomiast akceptacji przez dorosłego człowieka nadanego mu przy urodzeniu i wpisanego do ksiąg stanu cywilnego oraz do dokumentów urzędowych imienia, będący następstwem doznanego urazu w sferze psychiki stanowi przesłankę ważnego względu uzasadniającą uwzględnienie wniosku o zmianę imienia w trybie art. 2 ust. 1 w zw. z art. 7 ustawy z dnia 15 listopada 1956r o zmianie imion i nazwisk (tj. Dz. U. z 1963r., Nr 59, poz. 328 z poźn. zm.). Z akt sprawy wynika, iż skarżący już w odwołaniu podniósł, że nadane mu imię I. nie podoba mu się i nie identyfikuje się z nim, z powodu doznanego urazu. Stanowisko to i zarzut podtrzymano w skardze.

Wprawdzie skarżący, ani słuchany jako strona przed organem I instancji, ani w odwołaniu nie przybliżył okoliczności powodujących ten uraz w zakresie w jakim mogły by one być przedmiotem weryfikacji z punktu widzenia przesłanki "ważnych względów" w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy, to zarazem naruszony został przepis art. 9 kpa, gdyż nie pouczono skarżącego w postępowaniu administracyjnym o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na rozstrzygnięcie, a w szczególności na konsekwencje nie wskazania tych okoliczności faktycznych, które mogły przyczynić się do wyjaśnienia czy zachodzą ważne względy dla zmiany imienia. Powyższe uchybienie przepisom postępowania mogło mieć wpływ na wynik sprawy.

Dopiero ustalenie przez organ, że wniosek o zmianę imienia dotychczas używanego w oparciu o akta stanu cywilnego jest uzasadniony ważnymi względami, w rozumieniu art. 2 ust. 1 w zw. z art. 7 ustawy o zmianie imion i nazwisk, stawia przed organem kwestię nowego imienia.

Powołany już wyżej przepis art. 1 ust. 1 ustawy stanowi, że zmiana imienia i nazwiska obywatela polskiego, następuje na inne wskazane przez niego imię. Z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy wynika, że wtedy gdy imię ( nazwisko) ma brzmienie niepolskie- na wniosek strony- starosta, w razie wątpliwości, ustala pisownię lub brzmienie imienia ( nazwiska ), albo dostosowuje pisownię imienia ( nazwiska) do zasad pisowni polskiej z fonetycznym brzmieniem. Tylko wówczas- gdy imię ( nazwisko) ma brzmienie polskie , ustalenie pisowni zgodnie z fonetycznym brzmieniem może nastąpić z urzędu. Powyższe regulacje wskazują, że przedmiotem żądania może być zmiana ( uzasadniona ważnymi względami) jednego imienia, na inne imię. Nie ma doniosłości prawnej okoliczność czy jest to imię o brzmieniu polskim czy niepolskim. Istotne jest natomiast to, czy żądane wnioskiem imię, ma w ogóle przymiot imienia w swym brzmieniu i pisowni, a więc używanej w tym charakterze nazwy odosobowej ( Por. Uniwersalny Słownik Języka Polskiego, Wyd. Naukowe PWN, 2003r., tom 1,str. 1194, tom.2, str. 875 in.)

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 145 §1 pkt 1 lit a i c w zw. z art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 153, poz. 1270). Skarżący pouczony o treści art. 210 powyższej ustawy, złożył oświadczenie, że nie żąda zwrotu kosztów postępowania. Skoro zaskarżona decyzja i poprzedzająca ją decyzja organu I instancji, odmawiały zmiany imienia i nie podlegały wykonaniu, brak było przesłanek do zastosowania art. 152 ustawy.