Wyrok z dnia 1977-09-23 sygn. IV PR 207/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV PR 207/77

Wyrok  z dnia 23 września 1977 r.

Okoliczność, że umowa o wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników przewiduje większą odpowiedzialność jednego z nich, nie stoi na przeszkodzie - przy stosowaniu przepisu § 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 października 1975 r. w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu (Dz.U. Nr 35, poz. 191) - potraktowaniu obu pozwanych w sposób jednakowy, ten bowiem właśnie przepis umożliwia bardziej elastyczne, korzystniejsze dla pracowników, kształtowanie zakresu ich odpowiedzialności materialnej w porównaniu z treścią wiążącej ich umowy o wspólnej odpowiedzialności w sytuacjach, gdy same już formy organizacyjne zakładu rodzą szczególne utrudnienia w roztoczeniu efektywnej pieczy nad powierzonym pracownikom mieniem.

Przewodniczący: Sędzia SN S. Perestaj. Sędziowie SN: E. Berutowicz, E. Brzeziński (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Hurtowni Artykułów Metalowych i Elektrotechnicznych "E." w S. przeciwko Lucynie J. i Marii R. o odszkodowanie, na skutek rewizji pozwanych od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 29 marca 1977 r.

zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że zamiast kwoty 40.770 zł zasądził na rzecz powodowej Hurtowni od pozwanej Lucyny J. kwotę 27.180 zł z 8% od dnia 22.X.1976 r.;

zmienił tenże wyrok w punkcie III w ten sposób, że zamiast kwot po 1.134 zł przyznaje powodowej Hurtowni tytułem zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I instancji: od pozwanej Lucyny J. kwotę 1.088 zł, a od pozwanej Marii R. kwotę 800 zł; poza tym powództwo i obydwie rewizje oddalił;

zasądził od pozwanej Marii R. na rzecz powodowej Hurtowni 300 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania rewizyjnego, natomiast koszty postępowania rewizyjnego między pozwaną Lucyną J. a powodową Hurtownią wzajemnie znosi; obciąża pozwaną Lucynę J. obowiązkiem uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie) kwoty 640 zł, a pozwaną Marię R. - kwoty 460 zł tytułem różnicy wpisów.

Uzasadnienie

Jest niesporne, że pozwana Lucyna J. była zatrudniona w magazynie strony powodowej na stanowisku kierownika magazynu, a pozwana Maria R. na stanowisku starszego magazyniera, przy czym pozwane związane były umową o wspólnej odpowiedzialności materialnej przewidującą - początkowo - ich odpowiedzialność za ewentualne niedobory w równych częściach, a poczynając od dnia 23.V.1975 r. - odpowiedzialność Lucyny J. w 67%, a Marii R. w 33%.

Powodowa Hurtownia poszukuje w niniejszej sprawie odszkodowania w związku z niedoborem ujawnionym w powierzonym pozwanym magazynie w dniach 1.III.1976 r. (45.000 zł) i 25.V.1976 r. (175.239,80 zł).

Uwzględniając powództwo częściowo, Sąd Wojewódzki zasądził na rzecz Hurtowni od pozwanej Lucyny J. kwotę 40.770 zł, równającą się wartości dziewięciomiesięcznych zarobków tej pozwanej, a od pozwanej Marii R. - kwotę 19.962 zł, równającą się wartości jej sześciomiesięcznych zarobków.

Sąd Wojewódzki doszedł do wniosku, że w sprawie ma zastosowanie przepis § 6 ustęp 1 punkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 października 1975 r. w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkody w powierzonym mieniu (Dz. U. Nr 35, poz. 191), ponieważ w magazynie prowadzonym przez pozwane przyjmowanie towaru odbywało się bez przerywania obsługi nabywców, a ponadto sprawowanie przez pozwane nadzoru nad powierzonym im mieniem było utrudnione ze względu na to, że do magazynu miały dostęp osoby, które dokonywały rozładunku towaru dostarczonego przez Przedsiębiorstwo Spedycji Krajowej i Przedsiębiorstwo Transportu Handlu Wewnętrznego. Magazyn nie miał wyodrębnionych pomieszczeń dla wydawania towarów, a dyrekcja strony powodowej wymagała od pozwanych, aby przyjmowały i wydawały towar równocześnie. Nadzór nad przyjęciem i wydawaniem towaru był utrudniony również z powodu częstych awarii elektryczności i wiążącego się z tym niedostatecznego oświetlenia magazynu. Pozwane w takich sytuacjach do oświetlenia magazynu używały latarek elektrycznych albo świec. Takie oświetlenie niewątpliwie niekorzystnie wpływało na warunki pracy pozwanych i wymagało od nich zdwojonej uwagi przy przyjmowaniu i wydawaniu towarów. Znajdująca się w magazynie siatka, odgradzająca wejście od towarów usytuowanych w hali, nie spełniała swego zadania i nie zabezpieczała w sposób dostateczny mienia przed dostępem do niego osób obcych. Także praca w godzinach nadliczbowych wykonywana przez pozwane i nieudzielanie im w sposób dostateczny pomocy do wyładunku towarów w sytuacjach spiętrzenia dostaw powodowały przemęczenie pozwanych, obniżenie ich sprawności fizycznej i umysłowej, a zwłaszcza uwagi i w efekcie pozwane wykonywały swoje obowiązki mniej starannie aniżeli wykonywałyby je w warunkach normalnych. Nie można wyłączyć, że wpływ na powstanie niedoboru miały także nieujawnione kradzieże i sprzedaż towarów z pominięciem złożenia go do magazynu, a nadto przeładowanie magazynu. W czasie inwentury magazyn był przeładowany.

Nie ma jednak podstaw - zdaniem Sądu Wojewódzkiego - do postulowanego przez pozwane ograniczenia ich odpowiedzialności materialnej wobec powodowej Hurtowni do wartości ich trzymiesięcznych tylko zarobków, na podstawie § 8 ust. 2 powołanego wyżej rozporządzenia, ponieważ pozwane już w 1974 r. spowodowały niedobór w wysokości ok. 10.000 zł, które spłaciły w 2/3. Pozwane odpowiadają także za niedobór ujawniony w dniu 1.III.1976 r. Ponadto niezbyt rytmicznie i nie na bieżąco przekazywały do księgowości dokumenty magazynowe. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami pozwana Lucyna J. otrzymała w dniu 6.II.1976 r. od strony powodowej pisemnie wytknięcie. Pozwane nie mogą więc być uważane za takie pracownice, które przepracowały nienagannie 3 lata przed powstaniem szkody w rozumieniu § 8 ust. 2 powołanego rozporządzenia.

W rewizjach pozwane domagają się ograniczenia ich odpowiedzialności do kwot równających się ich trzymiesięcznym zarobkom, a więc - jeśli chodzi o pozwaną Lucynę J. - do kwoty 13.350 zł, a jeśli chodzi o pozwaną Marię R. - do kwoty 9.981 zł, stojąc na stanowisku, że ma do nich zastosowanie przepis § 8 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 października 1975 r. w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu (Dz. U. Nr 35, poz. 191).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Za chybioną w zasadzie należy uznać rewizję pozwanej Marii R. Pod rządami kodeksu pracy odpowiedzialność materialną za powierzone mu mienie pracownik ponosi zawsze tylko w tych przypadkach, gdy w jego postępowaniu znajdują się znamiona winy. Z akt sprawy wynika - zgodnie z ustaleniami Sądu Wojewódzkiego - że pozwana Maria R. już w 1974 r. przyczyniła się do powstania niedoboru wartości 10.000 zł i że część tego niedoboru wyrównała. Już sama ta okoliczność stoi na przeszkodzie uznaniu jej pracy w okresie między 25.V.1973 r., a 25.V.1976 r. za "nienaganną" w rozumieniu przepisu § 8 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 października 1975 r. (Dz. U. Nr 35, poz. 191). Na nieprawidłowości w pracy pozwanej Marii R. wskazują ponadto przypadki nierytmicznego i opóźnionego przekazywania do księgowości dokumentów magazynowych. Nie chodzi przy tym - oczywiście - o spóźnienia usprawiedliwione, lecz o opóźnienia nie znajdujące usprawiedliwienia w konkretnych okolicznościach. Wbrew zarzutom zawartym w rewizji Marii R., obciążenie jej obowiązkiem wyrównania niedoboru w granicach wartości sześciomiesięcznych zarobków nie uchybia wymogom prawa, w szczególności zaś wymogom § 8 ust. 2 powołanego rozporządzenia, zwłaszcza że przepis ten nie wymienia wartości 3 miesięcznego wynagrodzenia jako jedynej wartości, mającej zastosowanie w sytuacjach, których dotyczy, dopuszcza natomiast możliwość ograniczenia odszkodowania do wysokości wartości od 3- do 6- miesięcznego wynagrodzenia pracownika, zasądzone zaś od pozwanej Marii R. odszkodowanie nawet tych granic nie przekracza.

W konsekwencji, rewizja pozwanej Marii R. nie mogła - co do meritum sprawy - odnieść skutku i wymagała w tym zakresie z mocy art. 387 k.p.c. oddalenia. Zmianie mogło ulec tylko zawarte w punkcie III zaskarżonego wyroku orzeczenie o kosztach procesu, skoro orzeczeniem tym, bez usprawiedliwienia prawnego, została zasądzona od pozwanej Marii R. na rzecz powodowej Hurtowni kwota 1.134 zł, mimo że roszczenie strony powodowej w przeważającej mierze zostało oddalone. W występującej w sprawie sytuacji na rzecz strony powodowej mogła być zasądzona z tytułu zwrotu kosztów procesu tylko kwota 800 zł odpowiadająca wartości uiszczonego przez stronę powodową wpisu częściowego od pozwu, obliczonego od uwzględnionej części żądań pozwu, tj. od kwoty 19.962 zł.

Na częściowe uwzględnienie zasługuje natomiast rewizja pozwanej Lucyny J. Te same bowiem okoliczności, które uzasadniają obniżenie odszkodowania należnego stronie powodowej od pozwanej Marii R. do wartości jej sześciomiesięcznych zarobków, przemawiają także na korzyść pozwanej Lucyny J. Okoliczność, że umowa o wspólnej odpowiedzialności materialnej pozwanych przewiduje większą odpowiedzialność pozwanej Lucyny J. niż pozwanej Marii R. nie stoi na przeszkodzie - przy stosowaniu przepisu § 8 powołanego rozporządzenia - potraktowaniu obu pozwanych w sposób jednakowy, ten bowiem właśnie przepis umożliwia bardziej elastyczne, korzystniejsze dla pracowników, kształtowanie zakresu ich odpowiedzialności materialnej w porównaniu z treścią wiążącej ich umowy o wspólnej odpowiedzialności w sytuacjach, gdy same już formy organizacyjne zakładu pracy rodzą szczególne utrudnienia w roztoczeniu efektywnej pieczy nad powierzonym pracownikom mieniem. Z tych względów, mając na uwadze, że według nie zakwestionowanych w tym zakresie przez rewizje ustaleń Sądu Wojewódzkiego wynika, iż wynagrodzenie pozwanej Lucyny J. w dacie wyrządzenia spornej szkody wynosiło 4.530 zł, należało - stosując przepis art. 390 k.p.c. - zmienić zaskarżony wyrok w punkcie I i obniżyć zasądzone od tej pozwanej odszkodowanie do kwoty 27.180 zł, a także - z podobnych jak przy pozwanej Marii R. względów - zmienić punkt III wyroku i obniżyć zasądzoną na rzecz powodowej Hurtowni z tytułu zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I instancji kwotę z 1.134 zł do kwoty 1.088 zł. W zakresie natomiast obejmującym dalej idące żądania rewizja pozwanej Lucyny J. - z przyczyn wskazanych przy rozważaniu rewizji Marii R. - wymagała z mocy art. 387 k.p.c. oddalenia.

Obciążenie pozwanej Marii R. obowiązkiem zwrócenia powodowej Hurtowni kosztów postępowania rewizyjnego znajduje oparcie w przepisach art. 98 i art. 99 k.p.c. oraz § 10 i 17 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 1967 r. w sprawie opłat za czynności zespołów adwokackich (Dz. U. Nr 48, poz. 241), wzajemne zniesienie zaś kosztów postępowania rewizyjnego między powodową Hurtownią a pozwaną Lucyną J. - w przepisie art. 100 k.p.c. Sąd Najwyższy, kierując się wymogami przepisu § 2 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 1967 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych ( Dz. U. z 1973 r. Nr 21, poz. 127) obciążył równocześnie pozwane obowiązkiem uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa kwot, stanowiących różnice między wpisem częściowym, uiszczonym przez stronę powodową przy wnoszeniu pozwu, a wpisem stosunkowym, należnym Skarbowi Państwa od kwot, które zostały zasądzone od pozwanych. Różnica ta - jeśli chodzi o pozwaną Lucynę J. - obliczona od kwoty 27.180 zł wynosi 640 zł, a jeśli chodzi o pozwaną Marię R. - obliczona od kwoty 19.962 zł wynosi 460 zł.

OSNC 1978 r., Nr 10, poz. 179