Postanowienie z dnia 1977-11-15 sygn. IV PZ 55/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV PZ 55/77

                                                         Postanowienie z dnia 15 listopada 1977 r.

Wniesienie do sądu aktu oskarżenia przeciwko sprawcom zagarnięcia mienia społecznego nie ogranicza prawa poszkodowanego do dochodzenia przed sądem cywilnym wyrównania wyrządzonej tym przestępstwem szkody. Jeżeli w postępowaniu karnym sąd z urzędu na podstawie art. 363 § 1 k.p.k. zasądził na rzecz pokrzywdzonego odszkodowanie, równające się wartości zagarniętego mienia, mimo że o to samo roszczenie toczy się postępowanie cywilne, to w tym postępowaniu powód - w razie cofnięcia pozwu w związku z treścią wyroku karnego i umorzenia postępowania w sprawie cywilnej z tej przyczyny - w zakresie kosztów procesu powinien być potraktowany jako strona wygrywająca sprawę w granicach zasądzonego w postępowaniu karnym odszkodowania.

Przewodniczący: sędzia SN J. Knap. Sędziowie SN: A. Grymaszewski, J. Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Okręgowego Przedsiębiorstwa Przemysłu Mięsnego w K. przeciwko Władysławowi M. i pozostałym ośmiu pozwanym o odszkodowanie na skutek zażalenia powodowego Przedsiębiorstwa na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Radomiu z dnia 14 września 1977 r.

zmienił zaskarżone postanowienie w części orzekającej o kosztach procesu i zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu pierwszej instancji.

Uzasadnienie

W pozwie z dnia 15.VII.1977 r. powodowe Przedsiębiorstwo żądało zasądzenia od pozwanych łącznie kwoty 259.000 zł odszkodowania tytułem wyrównania szkody wynikłej na skutek zagarnięcia przez nich mięsa i wędlin.

Sąd Rejonowy w Radomiu w prawomocnym wyroku z dnia 8.VIII.1977 r. skazującym pozwanych za popełnienie przestępstwa, zasądził na rzecz powodowego Przedsiębiorstwa na podstawie art. 363 § 1 k.p.k. od W. N., T. G., B. W., H. K., F. W., i H. D. solidarnie kwotę 78.000 zł, od W. M. dodatkowe 12.500 zł oraz od L. W. i H. B. po 18.000 zł.

Powodowe Przedsiębiorstwo w dniu 10.IX.1977 r. w związku z treścią wyroku karnego wniosło o umorzenie postępowania w sprawie i zasądzenie od pozwanych kosztów procesu.

Sąd Wojewódzki umorzył postępowanie i zasądził od powodowego Przedsiębiorstwa na rzecz pozwanych H.K., F.W., H.B. i H.D. po 3.350 zł kosztów procesu.

Sąd Wojewódzki stwierdził, że wyrok w sprawie karnej uprawomocnił się przed wyznaczeniem pierwszego terminu rozprawy w sprawie niniejszej. Gdyby powodowe Przedsiębiorstwo wcześniej zawiadomiło Sąd o wyniku sprawy karnej, wówczas zbędne byłyby wydatki niektórych pozwanych na koszty obrony. Akt oskarżenia zarzucał pozwanym zagarnięcie mienia powodowego Przedsiębiorstwa. Wytaczanie zatem powództwa po wniesieniu aktu oskarżenia do Sądu było niecelowe, ponieważ sąd karny ma obowiązek zasądzenia z urzędu na rzecz pokrzywdzonego odszkodowania pieniężnego, odpowiadającego wartości zagarniętego mienia. Nieuzasadniony więc był wniosek powodowego Przedsiębiorstwa o przyznanie kosztów procesu od pozwanych.

W zażaleniu powodowe Przedsiębiorstwo wniosło o zmianę zaskarżonego postanowienia w części orzekającej o kosztach i oddalenie wniosków pozwanych o przyznanie im zwrotu kosztów procesu oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz skarżącego kosztów procesu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, iż Sąd Wojewódzki uznał, że powodowemu Przedsiębiorstwu nie przysługuje od pozwanych zwrot kosztów procesu, ponieważ wniesienie powództwa było niecelowe ze względu na toczące się przeciwko pozwanym postępowanie karne o przestępstwo zagarnięcia mienia społecznego. Natomiast powodowe Przedsiębiorstwo, nie powiadamiając Sądu niezwłocznie o wyniku sprawy karnej, działało niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie i dlatego powinno zwrócić niektórym pozwanym koszty procesu.

Uwzględniając stan faktyczny sprawy, nie można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Wojewódzkiego.

Według art. 98 k.p.c. rozstrzygnięcie o kosztach procesu jest zależne od wyniku procesu, przy czym w grę wchodzi jedynie zwrot kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

W przypadku umorzenia postępowania w sprawie do rozstrzygnięcia o kosztach procesu, uwarunkowanego wynikiem procesu, może okazać się wystarczająca sama przyczyna uzasadniająca umorzenie, lecz nie jest też wykluczona konieczność zbadania i oceny merytorycznej zasadności powództwa.

W rozważanej sprawie o cofnięciu pozwu i następnie umorzeniu postępowania zadecydowała treść wyroku karnego, zasądzającego od pozwanych dochodzone w sprawie roszczenie.

Wniesienie do sądu aktu oskarżenia przeciwko sprawcom zagarnięcia mienia społecznego nie ogranicza prawa poszkodowanego do dochodzenia przed sądem cywilnym wyrównania wyrządzonej tym przestępstwem szkody. Takiego ograniczenia nie zawierają ani przepisy postępowania cywilnego, ani też przepisy postępowania karnego. Powołany przez Sąd Wojewódzki art. 363 § 1 k.p.k. nakazuje sadowi karnemu zasądzenie z urzędu na rzecz pokrzywdzonego odszkodowania pieniężnego, odpowiadającego wartości zagarniętego mienia - jeżeli sprawca szkody za popełnienie tego przestępstwa został skazany - tylko wówczas, gdy nie wytoczono powództwa cywilnego. Orzekanie w postępowaniu karnym o odszkodowaniu jest wyłączone, gdy o to samo roszczenie toczy się postępowanie cywilne (art. 363 § 4 k.p.k.). Z przytoczonych przepisów postępowania karnego wynika wyraźnie, iż ustawodawca nałożył na sąd karny obowiązek orzekania z urzędu o roszczeniach odszkodowawczych wynikłych z zagarnięcia mienia społecznego jedynie w takich przypadkach, gdy poszkodowany nie dochodzi tych roszczeń w postępowaniu cywilnym, nie ograniczając w żadnej mierze praw poszkodowanego.

Nie można też podzielić poglądu, iż niecelowe jest wniesienie przez poszkodowanego powództwa cywilnego o zwrot równowartości zagarniętego mienia społecznego, jeżeli przeciwko sprawcom szkody toczy się postępowanie karne. Przede wszystkim orzeczenie o odszkodowaniu w postępowaniu karnym jest możliwe tylko w razie wydania wyroku skazującego i nie można wymagać, by poszkodowany w toku postępowania karnego przewidywał jego wynik. Wyczekiwanie z dochodzeniem odszkodowania przeciwko sprawcom zagarnięcia mienia społecznego do czasu zakończenia sprawy karnej nie tylko nie ma prawnego uzasadnienia, ale jest wręcz niepożądane społecznie.

Powodowe Przedsiębiorstwo nie brało udziału w postępowaniu karnym i sąd karny, wydając wyrok nie był zorientowany, iż o wyrównanie szkody toczy się postępowanie cywilne. Zasądzenie zatem odszkodowania w postępowaniu karnym spowodowało konieczność umorzenia postępowania w sprawie cywilnej - wobec wcześniejszego prawomocnego wyroku karnego zasądzającego to samo roszczenie - między tymi samymi stronami i cofnięcia pozwu przez powodowe Przedsiębiorstwo.

Jeżeli zaś w postępowaniu karnym sąd z urzędu na podstawie art. 363 § 1 k.p.k. zasądzi na rzecz pokrzywdzonego odszkodowanie równające się wartości zagarniętego mienia, mimo że o to samo roszczenie toczy się postępowanie cywilne, to w tym postępowaniu powód - w razie cofnięcia pozwu w związku z treścią wyroku karnego i umorzenia postępowania w sprawie cywilnej z tej przyczyny - i w zakresie kosztów procesu powinien być potraktowany jako strona wygrywająca sprawę w granicach zasądzonego w postępowaniu karnym odszkodowania.

Powodowemu Przedsiębiorstwu nie można też zasadnie zarzucić, iż za późno zawiadomiło Sąd Wojewódzki o treści wyroku karnego, przez co działało niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie i dlatego powinno zwrócić pozwanym koszty procesu. Przedsiębiorstwo nie brało udziału w postępowaniu karnym. Nie ma też żadnego dowodu na to, że zostało zawiadomione o treści wyroku karnego w takim czasie, iż mogło wcześniej o tym poinformować Sąd Wojewódzki. Nie można się więc dopatrzeć naganności zachowania powodowego Przedsiębiorstwa w postępowaniu cywilnym.

Powodowe Przedsiębiorstwo domagało się zasądzenia łącznie od pozwanych kwoty 259.000 zł. W postępowaniu karnym zasądzono od pozwanych na rzecz powodowego Przedsiębiorstwa odszkodowanie w łącznej kwocie 116.000 zł. Przedsiębiorstwo cofnęło pozew w całości z uwagi na treść wyroku karnego.

Mając zatem na względzie wyrażone wyżej stanowisko, należało uznać, że powodowe Przedsiębiorstwo wygrało sprawę częściowo, a na zasadzie art. 100 k.p.c. istniała podstawa do wzajemnego zniesienia między stronami kosztów procesu.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

OSNC 1978 r., Nr 7, poz. 122