Wyrok z dnia 1977-01-31 sygn. I PRN 141/76

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PRN 141/76

Wyrok z dnia 31 stycznia 1977 r.

Zmiana pracy w wyniku porozumienia zakładów następuje wówczas, gdy porozumienie to jest połączone z rozwiązaniem stosunku pracy między pracownikiem i dotychczasowym zakładem pracy i nawiązaniem przez tego pracownika stosunku pracy z nowym zakładem pracy.

Przewodniczący: sędzia E. Berutowicz. Sędziowie: S. Perestaj, J. Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Generalnego PRL, E. Oborskiego, po rozpoznaniu sprawy z wniosku Zenona M. przeciwko Powszechnej Księgarni Wysyłkowej w W. o przywrócenie do pracy i odszkodowanie, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego od wyroku Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 16 czerwca 1976 r.

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie do ponownego rozpatrzenia odwołania wnioskodawcy.

Uzasadnienie

Powszechna Księgarnia Wysyłkowa rozwiązała z wnioskodawcą w dniu 11.II.1976 r. umowę o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 ust. 2 k.p. W pisemnym oświadczeniu o rozwiązaniu umowy przedsiębiorstwo stwierdziło, że wnioskodawca popełnił przestępstwo, polegające na nakłonieniu pracownika Centralnej Rady Związków Zawodowych do przerobienia świadectwa pracy w ten sposób, że w miejsce słowa "stron", wpisano słowo "zakładów", a następnie użyciu tak przerobionego dokumentu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w postaci 15% dodatku za staż pracy. Przedsiębiorstwo uznało, że przestępstwo to jest oczywiste i uniemożliwia dalsze zatrudnienie wnioskodawcy na stanowisku kierowcy.

Wnioskodawca twierdził, że podana przyczyna rozwiązania umowy jest niezgodna ze stanem rzeczywistym i wniósł o przywrócenie do pracy.

Dzielnicowa Komisja Odwoławcza do Spraw Pracy oddaliła wniosek. Wnioskodawca złożył odwołanie, w którym domagał się zmiany zaskarżonego orzeczenia i przywrócenia go do pracy oraz zasądzenia wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, a nadto zasądzenia kwoty 1.250 zł z tytułu wynagrodzenia za prace dodatkowe.

Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie i przytoczył następujące ustalenia oraz wnioski:

Wnioskodawca został zatrudniony w Powszechnej Księgarni Wysyłkowej w dniu 15.X.1975 r. Poprzednio pracował w Centralnej Radzie Związków Zawodowych. W dniu 9.X.1975 r. Księgarnia zwróciła się pisemnie do Centralnej Rady Związków Zawodowych o wyrażenie zgody na przeniesienie służbowe wnioskodawcy do pracy w jej przedsiębiorstwie.

Centralna Rada Związków Zawodowych w piśmie z dnia 14.X.1975 r. skierowanym do wnioskodawcy, stwierdziła rozwiązanie z nim umowy o pracę z dniem 15.X.1975 r. na mocy porozumienia stron. W dniu 6.II.1976 r. wnioskodawca zwrócił się do dyrektora Księgarni o przyznanie mu dodatku za staż pracy z uwzględnieniem okresu zatrudnienia w poprzednim zakładzie pracy. Wnioskodawcę zawiadomiono, że dodatek ten nie przysługuje mu, ponieważ rozwiązał umowę z poprzednim zakładem pracy na mocy porozumienia stron, nie zaś w wyniku porozumienia zakładów pracy. Po tej informacji wnioskodawcy wydano z akt personalnych pismo Centralnej Rady Związków Zawodowych z dnia 14.X.1975 r. Pismo to wnioskodawca zwrócił Księgarni z wytartym wyrazem "stron" i wpisanymi wyrazami "między zakładami pracy".

Sąd Pracy uznał za nieistotną okoliczność, czy treść wspomnianego pisma została zmieniona przez wnioskodawcę, czy przez inną osobę, skoro działał on w celu uzyskania nie należnego mu świadczenia od Księgarni. Okoliczność ta uzasadniała rozwiązanie z wnioskodawcą umowy o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 2 k.p. Wnioskodawca naruszył też podstawowe obowiązki pracownicze, postępując nielojalnie wobec kierownictwa zakładu pracy.

Prokurator Generalny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wniósł rewizję nadzwyczajną od wyroku Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w której zarzucił rażące naruszenie art. 55 ustawy o o.s.p. i u.s., art. 245 pkt 1 k.p. oraz art. 3 § 2 i 233 § 1 k.p.c.

Skarżący twierdził, że sprawa nie została dostatecznie wyjaśniona do stanowczego rozstrzygnięcia sporu stron. W związku z twierdzeniami wnioskodawcy niezbędne było przeprowadzenie postępowania dowodowego w celu wyjaśnienia, kto i z czyjej inicjatywy zmienił treść pisma Centralnej Rady Związków Zawodowych z dnia 14.X.1975 r. i czy dokonana zmiana wyczerpuje przedmiotowe elementy przestępstwa z art. 265 k.k. oraz czy wnioskodawca posługując się tym pismem zdawał sobie sprawę z tego, że zawiera ono cechy fałszu, skutkującego odpowiedzialność karną. Nie można bowiem wykluczyć, że wnioskodawca działał w uzasadnionym przeświadczeniu, że zmiana treści tego pisma dokonana została z prawem. W sprawie konieczne było dokonanie ustaleń umożliwiających ocenę prawdziwości twierdzeń wnioskodawcy co do tego, że zmiana treści pisma była uzgodniona bezpośrednio między komórkami kadr obu zakładów pracy, natomiast jego rola ograniczyła się do dostarczenia pisma Centralnej Radzie Związków Zawodowych, a następnie przekazania go Księgarni. Okoliczności te potwierdziła świadek S., prowadząca sprawy kadrowe w Księgarni.

Sąd Pracy nie przesłuchał natomiast zgłoszonych przez wnioskodawcę świadków - pracowników Centralnej Rady Związków Zawodowych dla wyjaśnienia okoliczności, dotyczących zmiany treści pisma.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zebrany w sprawie materiał dowodowy i dokonane przez organy rozstrzygające spór ustalenia faktyczne nie wystarczały do stwierdzenia, że wnioskodawca popełnił oczywiste przestępstwo, uprawniające zakład pracy do bezzwłocznego rozwiązania z nim umowy o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 2 k.p. Przestępstwo jest oczywiste, jeżeli nasuwający wątpliwości stan faktyczny pozwala na pewne stwierdzenie, iż pracownik dopuścił się czynu zagrożonego sankcją karną przez ustawę. Nie można natomiast uznać oczywistości przestępstwa pracownika, jeżeli brak jest pewności, czy przestępstwo w ogóle zostało popełnione albo kto dopuścił się czynu przestępnego.

Z treści pisma Księgarni zawierającego oświadczenie o rozwiązaniu z wnioskodawcą umowy o pracę bez wypowiedzenia z jego winy wynika, że wnioskodawcy zarzucono popełnienie czynów przestępnych, przewidzianych w art. 267 k.k. i art. 266 § 2 k.k. bądź też w art. 265 k.k. w związku z art. 18 § 1 k.k. Jeżeli zatem treść pisma zakładu pracy nasuwała wątpliwości co do kwalifikacji prawnej czynu przypisanego wnioskodawcy, to organy rozpoznające sprawę przede wszystkim powinny dążyć do ustalenia, na czym rzeczywiście polegało jego działanie, mogące być uznane za przestępstwo. Wspomniana okoliczność ma też znaczenie dla oceny, czy tak skonstruowany zarzut nie podważa twierdzenia, iż przestępstwo było oczywiste, jeżeli się przy tym uwzględni, że zakład pracy w piśmie tym nie powołał się na niezgodność z prawdą zmienionej treści pisma Centralnej Rady Związków Zawodowych z dnia 14.X.1975 r., wadliwe nazywając je świadectwem pracy. Istotnym elementem przestępstwa z art. 266 k.k. i art. 267 k.k. jest bowiem poświadczenie w dokumencie okoliczności nieprawdziwych, mających znaczenie prawne.

Wobec tego, że Komisja Odwoławcza nie dokonała ustaleń niezbędnych do stanowczego rozstrzygnięcia sporu stron, Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z mocy art. 245 k.p. oraz art. 55 i 56 ustawy o o.s.p. i u.s. miał obowiązek wszechstronnego wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy i poczynienia ustaleń koniecznych dla wydania prawidłowego orzeczenia o żądaniu wnioskodawcy. W szczególności Sąd ten powinien dążyć do wyjaśnienia, w jakich okolicznościach i przez kogo została zmieniona treść pisma Centralnej Rady Związków Zawodowych z dnia 14.X.1975 r. oraz czy zmiana ta stwierdza nieprawdę, czy też jest zgodna ze stanem rzeczywistym. Należy bowiem zwrócić uwagę na okoliczności wynikające z dotąd zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Pismo Centralnej Rady Związków Zawodowych z dnia 14.X.1975 r. zawiera jedynie zawiadomienie wnioskodawcy o sposobie rozwiązania z nim umowy o pracę i nie jest świadectwem pracy, które z mocy art. 97 § 1 k.p. powinien on niezwłocznie otrzymać. Tryb rozwiązania stosunku pracy powinien być podany w świadectwie pracy. Tymczasem w aktach osobowych wnioskodawcy brak jest jego świadectwa pracy z poprzedniego zakładu pracy. Ten zaś dokument jest miarodajny dla nowego zakładu pracy, przy ustalaniu uprawnień pracownika.

Niewykluczone też jest, że poprzedni zakład pracy wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 97 § 1 k.p. nie wydał wnioskodawcy świadectwa pracy. Przytoczone rozważania mogą mieć znaczenie w sprawie ze względu na okoliczności zmiany zakładu pracy przez wnioskodawcę.

Wnioskodawca złożył w dniu 7.X.1975 r. podanie do Księgarni o przyjęcie go do pracy na zasadzie przeniesienia służbowego. Księgarnia w dniu 9.X.1975 r. zwróciła się pisemnie do Centralnej Rady Związków Zawodowych o wyrażenie zgody na przeniesienie służbowe wnioskodawcy do pracy w jej przedsiębiorstwie.

Niezależnie więc od wadliwości określenia sposobu przejścia wnioskodawcy do pracy w Księgarni, bowiem w okolicznościach sprawy nie mogło nastąpić przeniesienie służbowe, pismo to w istocie zawiera wyrażenie przez Księgarnię woli zatrudnienia wnioskodawcy na zasadzie porozumienia obu zakładów pracy.

Wobec tego, że w sprawie nie wyjaśniono dotychczas stanowiska Centralnej Rady Związków Zawodowych w tym względzie, nie można wykluczyć, że do takiego porozumienia doszło między zakładami. Wskazuje na to wyraźnie w tej mierze zeznanie świadka S. - pracownicy Księgarni odpowiedzialnej za sprawy kadrowe oraz pośrednio fakt, że stosunek pracy wnioskodawcy z Centralną Radą Związków Zawodowych został rozwiązany z dniu 15. X.1976 r. na mocy porozumienia stron i wnioskodawca niezwłocznie podjął pracę w Księgarni. Jeżeli tak było w rzeczywistości, to zmieniona treść pisma z 14.X.1975 r. zawierałaby stwierdzenie prawdziwe i chociaż zmiany dokonano nieformalnie, brak byłoby podstaw do uznania tego zdarzenia za przestępstwo. Zwłaszcza wnioskodawcy nie można by było czynić z tego powodu zarzutu, jeżeli zmiany treści pisma dokonał w sposób niewłaściwy upoważniony pracownik kadr z poprzedniego zakładu pracy.

Należy przy tym zauważyć, że porozumienie zakładów w przedmiocie przejścia pracownika do pracy z jednego zakładu do drugiego jest czynnością prawną, wywołującą przewidziane w przepisach skutki prawne w zakresie uprawnień pracownika, nie zaś odrębnym sposobem rozwiązania dotychczasowego stosunku pracy i nawiązania nowego. Zmiana pracy w wyniku porozumienia zakładów następuje wówczas, gdy porozumienie to jest połączone z rozwiązaniem stosunku pracy między pracownikiem i dotychczasowym zakładem pracy i nawiązaniem przez tego pracownika stosunku pracy z nowym zakładem pracy.

Rozwiązanie dotychczasowego stosunku pracy następuje więc nie w wyniku porozumienia zakładów, lecz na skutek porozumienia stron tego stosunku. Stwierdzenie zawarte w piśmie z dnia 14.X.1975 r. o rozwiązaniu umowy o pracę wnioskodawcy z poprzednim zakładem pracy na mocy porozumienia stron wcale nie oznacza, iż zmiana pracy wnioskodawcy nie nastąpiła w wyniku porozumienia zakładów. Rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron mogło bowiem być połączone z porozumieniem między zakładami pracy w przedmiocie przejścia wnioskodawcy do pracy w Księgarni. W rezultacie rozważane pismo zarówno w wersji pierwotnej, jak i po zmianie jego treści mogło zawierać prawdziwe informacje, przy czym w obu przypadkach były one niepełne i wywołujące wątpliwości co do uprawnień przysługujących wnioskodawcy. Prawidłowa ocena w tym względzie byłaby możliwa wówczas, gdyby istotne okoliczności związane ze zmianą pracy wnioskodawcy, a także zmianą treści wskazanego wyżej pisma zostały należycie wyjaśnione i rozważone. Pominięcie dowodu z zeznań świadków - pracowników komórki osobowej Centralnej Rady Związków Zawodowych, zgłoszonych dla wyświetlenia tych okoliczności narusza rażąco art. 245 § 1 pkt 1 k.p. i art. 55 ustawy o o.s.p. i u.s.

Trzeba też dodać, że w stosunkach pracy obowiązuje wzajemna lojalność obu stron, które mają prawny obowiązek kształtowania w zakładzie zasad współżycia społecznego (art. 94 pkt 10 i art. 100 pkt 7 k.p.).

Stwierdzenie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nielojalności wnioskodawcy wobec kierownictwa Księgarni musi budzić zastrzeżenia, skoro zostało wyrażone bez uprzedniego należytego wyjaśnienia okoliczności, dotyczących jego zachowania, i bez uwzględnienia postępowania zakładu pracy. Być może, iż po uzupełnieniu materiału dowodowego okaże się słuszne twierdzenie o naganności postępowania wnioskodawcy i nieuczciwym dążeniu do uzyskania prawa do nie przysługującego mu dodatku za staż pracy. Ocena w tej mierze powinna jednakże być dokonana z uwzględnieniem okoliczności wynikających z zeznań świadka S., które wskazują na to, iż sposób i forma ostatecznego określenia trybu zmiany zatrudnienia wnioskodawcy została uzgodniona przez pracowników kadr obu zakładów pracy, natomiast czynności wnioskodawcy ograniczyły się do przedstawienia w poprzednim zakładzie pracy pisma z dnia 14.X.1975 r. wydanego mu z akt osobowych przez Księgarnię w celu poprawienia jego treści lub wydania w zamian nowego i zwrócenia pisma o zmienionej treści do Księgarni. To, że wnioskodawca dążył do uzyskania dodatku za staż pracy, nie może go obciążać skutkami za wadliwy sposób dokonania czynności z tym związanych przez pracowników odpowiedzialnych za sprawy osobowe w obu zakładach pracy, zwłaszcza jeśli działał w usprawiedliwionym przekonaniu, iż zmiana jego zatrudnienia nastąpiła faktycznie w wyniku porozumienia tych zakładów.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy uznał rewizję nadzwyczajną za uzasadnioną i na podstawie art. 422 § 2 k.p.c. w związku z art. 277 § 2 k.p. uchylił zaskarżony wyrok oraz przekazał sprawę Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpatrzenia odwołania wnioskodawcy od orzeczenia Komisji Odwoławczej.

Sąd Najwyższy zwraca także uwagę na to, że w odwołaniu wnioskodawca domagał się zasądzenia od Księgarni kwoty 1.250 zł wynagrodzenia za prace dodatkowe. Żądanie to nie było przedmiotem rozpoznania przez Komisję Odwoławczą, a ponieważ jest oparte na innej podstawie faktycznej i prawnej Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z mocy art. 33 § 3 ustawy o o.s.p. i u.s. powinien przekazać je właściwemu organowi orzekającemu.

OSNC 1977 r., Nr 8, poz. 147