Uchwała z dnia 1978-01-27 sygn. I PZP 54/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PZP 54/77

Uchwała z dnia 27 stycznia 1978 r.

Przewodniczący: Sędzia SN A. Filcek. Sędziowie SN: Z. Świeboda, J. Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej PRL, Z. Paczyńskiego, w sprawie z wniosku Janiny S. przeciwko Spółdzielni Pracy Nakładczej "Metoda" w O. o przywrócenie do pracy i odszkodowanie, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 13 stycznia 1978 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu postanowieniem z dnia 21 października 1977 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 66 ustawy z dnia 24 października 1974 r. o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych

"1. Czy w przypadku przywrócenia do pracy na dotychczasowych warunkach członka spółdzielni pracy, zatrudnionego na podstawie umowy o pracę nakładczą, spółdzielnia pracy jest zobowiązana do dostarczenia wykonawcy pracy takiej samej co do rodzaju, jaką wykonywał przed rozwiązaniem umowy o pracę nakładczą, czy też może przydzielić mu pracę innego rodzaju i wymagać jej wykonania;

2. w przypadku udzielenia odpowiedzi, że spółdzielnia zobowiązana jest do dostarczenia wykonawcy pracy tego samego rodzaju, co przed rozwiązaniem umowy - czy i jakie roszczenie przysługuje wykonawcy - członkowi spółdzielni w przypadku przydzielenia mu pracy innego rodzaju i odmowy przez członka wykonania tej pracy?"

powziął następującą uchwałę:

1. Wykonawca pracy nakładczej, będący członkiem spółdzielni pracy nakładczej, przywrócony do pracy na poprzednich warunkach na podstawie § 9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz.U. z 1978 r. Nr 3, poz. 19), ma prawo do zatrudnienia przy pracy tego samego rodzaju, jaką wykonywał przed rozwiązaniem umowy.
2. W razie niedostarczenia przez zakład pracy środków niezbędnych do wykonywania pracy wskazanej w punkcie I wykonawcy przysługuje za czas niewykonywania pracy z tej przyczyny wynagrodzenie określone w § 11 powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów także w wypadku uzasadnionej odmowy wykonania zleconej mu pracy innego rodzaju.

Uzasadnienie

W 1973 r. strony zawarły umowę o pracę nakładczą. Pozwana Spółdzielnia powierzyła wnioskodawczyni tłoczenie oczek szewskich. Od 1976 r. wnioskodawczyni wykonywała cięgna zamków. Z dniem 30.VI.1976 r. Spółdzielnia rozwiązała z wnioskodawczynią umowę o pracę nakładczą. Komisja Odwoławcza przywróciła wnioskodawczynię do pracy nakładczej w pozwanej Spółdzielni na poprzednich warunkach. Orzeczenie Komisji uprawomocniło się 20.XII.1976 r. Już w październiku 1976 r. Spółdzielnia zaproponowała wnioskodawczyni pracę nakładczą przy szyciu bielizny pościelowej i abażurów, malowaniu abażurów lub produkcji sztucznych kwiatów. Wnioskodawczyni nie odpowiedziała na tę propozycję i zgłosiła się do pracy w grudniu 1976 r. Wówczas ponownie zaproponowano jej wymienione prace z zaznaczeniem, iż nieprzyjęcie jednej z tych prac spowoduje rozwiązanie umowy o pracę nakładczą. Wnioskodawczyni domagała się pracy poprzednio wykonywanej i nie podjęła proponowanej.

Wobec uniemożliwienia wnioskodawczyni wykonywania poprzedniej pracy, wystąpiła ona z wnioskiem o zasądzenie od pozwanej Spółdzielni odszkodowania z tytułu utraconego zarobku. Spółdzielnia oświadczyła, że proponowała wnioskodawczyni inną pracę, ponieważ ma trudności z nabywaniem surowca do produkcji cięgien zamków i ogranicza tę produkcję. Wnioskodawczyni zaś twierdziła, że praca ta nadal jest wykonywana w Spółdzielni przez inne osoby, a poza tym wyjaśniła, że do produkcji cięgien zakupiła maszynę i dlatego nie przyjęła proponowanej jej innej pracy.

Komisja Odwoławcza oddaliła żądanie wnioskodawczyni, uznawszy, że nie przyjmując proponowanej pracy, nie zgłosiła ona gotowości podjęcia pracy i przez to orzeczenie o przywróceniu jej do pracy nie wywarło skutków materialnoprawnych w zakresie reaktywowania stosunku pracy.

W tym stanie faktycznym Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych powziął wątpliwości ujęte w przedstawionych pytaniach prawnych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przywrócenie wykonawcy pracy nakładczej orzeczeniem organu powołanego do rozstrzygnięcia sporów pracowniczych na podstawie § 9 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz. U. Nr 3, poz. 19) do pracy na poprzednich warunkach zobowiązuje zakład pracy do przydzielenia temu wykonawcy pracy tego samego rodzaju, jaką wykonywał on przed rozwiązaniem umowy. Wynika to z brzmienia powołanego przepisu. Istotnym elementem umowy o pracę nakładczą jest rodzaj pracy, jaką wykonawca ma świadczyć na rzecz zakładu pracy (§ 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia). Przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach wywołuje ten skutek, że zakład pracy nie może jednostronnie zmienić treści umowy w zakresie rodzaju pracy. Zmiana treści umowy o pracę nakładczą może nastąpić - poza porozumieniem stron - po rozwiązaniu dotychczasowej umowy w sposób prawem przewidziany i zawarciu nowej na innych warunkach. W wyniku zaś przywrócenia do pracy wykonawca ma prawo żądać od zakładu pracy przydzielenia mu pracy tego samego rodzaju, jaką wykonywał przed rozwiązaniem umowy. Oznacza to, iż charakter zleconej wykonawcy pracy nie powinien być różny od poprzednio przez niego wykonywanej. Natomiast zakład pracy może powierzyć wykonawcy wykonywanie innych przedmiotów, jeżeli czynności niezbędne do ich wykonania nie różnią się pod względem rodzaju pracy od ustalonego w umowie stron. Tylko w przypadkach uzasadnionych gospodarczo lub organizacyjnie (np. brak surowca, ograniczenie produkcji) zakład pracy mógłby zlecić wykonawcy okresowe wykonywanie innej pracy, odpowiadającej jego kwalifikacjom i możliwościom.

Wykonawca, będący członkiem spółdzielni pracy nakładczej, nie mógłby odmówić czasowego wykonywania innej zleconej mu pracy bez uzasadnionej ważnej przyczyny, z uwagi na treść art. 133¹⁰ § 1 ustawy o spółdzielniach.

Wnioskodawczyni po przywróceniu jej do pracy domagała się od Spółdzielni przydzielenia materiałów do wykonywania tej pracy, jaką świadczyła przed rozwiązaniem umowy. Jej odmowa wykonania innej proponowanej przez Spółdzielnię pracy - wbrew stanowisku Komisji Odwoławczej - nie spowodowała, iż przywrócony orzeczeniem Komisji stosunek pracy nakładczej nie został reaktywowany. Wnioskodawczyni zgłosiła gotowość wykonywania poprzedniej pracy, Spółdzielnia zaś zaproponowała jej inną pracę. Przywrócony orzeczeniem Komisji stosunek pracy nakładczej stron został reaktywowany, ponieważ wnioskodawczyni spełniła obowiązek zgłoszenia się do pracy nakładczej z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. Między stronami powstał jedynie spór w przedmiocie rodzaju pracy i z tej przyczyny nie doszło do faktycznego podjęcia pracy przez wnioskodawczynię. W takiej zaś sytuacji, skoro Spółdzielnia nie odmówiła ponownego zatrudnienia wnioskodawczyni, a jedynie zaproponowała jej inną pracę, nie wchodzi w grę problem wykonania orzeczenia przywracającego do pracy (por. uchwałę składu siedmiu sędziów SN z dnia 28 maja 1976 r. V PZP 12/75 - OSNCP 1976, z. 9, poz. 187).

Wnioskodawczyni przysługują natomiast roszczenia w ramach już istniejącego między stronami stosunku pracy nakładczej. Jeżeli odmowa wnioskodawczyni wykonywania proponowanej pracy była uzasadniona, to przysługuje jej roszczenie z tytułu niedostarczenia materiałów potrzebnych do takiej pracy, jaką wykonywała przed rozwiązaniem umowy. Przy ocenie zasadności odmowy należałoby uwzględnić możliwości i potrzeby gospodarczo-organizacyjne Spółdzielni oraz możliwości i kwalifikacje wnioskodawczyni, w tym i wskazaną przez nią okoliczność wcześniejszego zakupu maszyn do poprzedniej pracy, a przede wszystkim, czy powierzenie innej pracy miało być czasowe, czy też na stałe. Spółdzielnia bowiem w żadnym wypadku nie mogła wykorzystać przywrócenia do pracy wnioskodawczyni jako okoliczności usprawiedliwiającej zlecenie jej na stałe innej pracy bez jej zgody.

Powołane wyżej rozporządzenie Rady Ministrów w § 11, inaczej niż w stosunkach pracy, normuje uprawnienia wykonawców pracy nakładczej w razie ich gotowości i przeszkód w jej wykonywaniu z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Według tego przepisu, jeżeli zakład pracy wbrew obowiązkom wynikającym z umowy nie zapewnił wykonawcy surowców, materiałów lub innych przedmiotów czy narzędzi niezbędnych do wykonywania pracy nakładczej i przez to uniemożliwił wykonanie miesięcznej ilości pracy, za czas niewykonywania umowy z tych przyczyn wykonawcy przysługuje wynagrodzenie jak za urlop wypoczynkowy, jednak nie wyższe od 50% wynagrodzenia uznanego aktualnie za najniższe dla pracowników gospodarki uspołecznionej. W sytuacji objętej dyspozycją § 11 rozporządzenia wykonawcy pracy nakładczej nie przysługują uprawnienia odszkodowawcze na podstawie przepisów prawa cywilnego bądź też przepisów prawa pracy. Przepis ten nie normuje natomiast uprawnień wykonawcy pracy nakładczej do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy w okresie od rozwiązania umowy do podjęcia pracy w wyniku przywrócenia do pracy z mocy orzeczenia uprawnionego organu.

W tym zakresie ma zastosowanie § 9 ust. 5 powołanego rozporządzenia. W przypadku wnioskodawczyni dotyczy to żądanie wynagrodzenia za okres od dnia 1.VII.1976 r. do dnia zgłoszenia się do pracy po uprawomocnieniu się orzeczenia Komisji Odwoławczej, przywracającego ją do pracy.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1978 r., Nr 8, po. 135