Wyrok z dnia 1975-11-06 sygn. III CRN 231/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 231/75

Wyrok z dnia 6 listopada 1975 r.

W procesie o rozwód nie jest dopuszczalne orzeczenie o świadczeniach alimentacyjnych, które w myśl art. 144 k.r.o. mogą przysługiwać dziecku jednego z małżonków od drugiego małżonka, nie będącego jego ojcem lub matką. Takich świadczeń dziecko może dochodzić od swego ojczyma lub macochy tylko w odrębnym procesie.

Przewodniczący: sędzia J. Pietrzykowski (sprawozdawca). Sędziowie: W. Maruczyński, A. Gola.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Stefana N. przeciwko Stanisławie N. o rozwód na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Sądu Powiatowego w Augustowie z dnia 11 kwietnia 1974 r.

uchylił punkt II zaskarżonego wyroku, dotyczący orzeczenia o władzy rodzicielskiej nad Barbarą M. i Małgorzatą M. oraz punkt III tego wyroku, dotyczący orzeczenia o kosztach utrzymania Barbary M. i Małgorzaty M.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 11.IV.1974 r. Sąd Powiatowy orzekł rozwód małżeństwa zawartego przez strony, powierzył pozwanej wykonywanie władzy rodzicielskiej nad córkami Barbarą M., urodzoną w 1958 r., i Małgorzatą M., urodzoną w 1960 r., z tym zastrzeżeniem, że powodowi nie będzie przysługiwać nad tymi dziećmi władza rodzicielska, oraz zobowiązał obie strony do ponoszenia kosztów utrzymania małoletnich Barbary M. i Małgorzaty M. i z tego tytułu zasądził od powoda po 200 zł miesięcznie na każde z tych dzieci.

W rewizji nadzwyczajnej od tego wyroku, nie zaskarżonego w trybie zwykłym, opartej na podstawie rażącego naruszenia przepisów art. 316 § 1 k.p.c., art. 441 k.p.c. i art. 58 k.r.o. oraz na podstawie naruszenia interesu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Minister Sprawiedliwości wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części orzekającej o władzy rodzicielskiej oraz o kosztach utrzymania córek pozwanej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W sprawie jest niesporne, że powód nie jest ojcem małoletnich córek pozwanej, oczywiście trafny jest więc zarzut rewizji nadzwyczajnej co do tego, że Sąd Powiatowy w wyroku orzekającym rozwód małżeństwa stron bez jakiejkolwiek podstawy prawnej orzekł o władzy rodzicielskiej co do tych małoletnich. Stanowi to rażące naruszenie przepisu art. 58 k.r.o., według którego w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi obojga małżonków, a nie nad dziećmi tylko jednego z małżonków.

Orzekając o kosztach utrzymania córek pozwanej, Sąd Powiatowy powołał się na przepis art. 135 § 1 k.r.o. Rozstrzygnięcie w tym przedmiocie jest wadliwe. Wprawdzie w myśl art. 144 § 1 k.r.o. dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, nie będącego jego ojcem, jednakże w oparciu o szczególną podstawę prawną, a mianowicie wtedy, gdy odpowiada to zasadom współżycia społecznego. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wynika, aby Sąd Powiatowy dokonał oceny z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. Roszczenie takie przysługuje jednak dziecku, a nie jego matce, dziecko więc musi być stroną procesu, którego przedmiotem jest dochodzone od męża matki (ojczyma) świadczenie alimentacyjne. Proces o rozwód toczy się między małżonkami i tylko oni mogą być stronami tego procesu. Udział innych osób w takim procesie w charakterze stron nie jest dopuszczalny. Wprawdzie przepis art. 58 k.r.o. przewiduje obligatoryjne orzeczenie w wyroku orzekającym rozwód o kosztach utrzymania i wychowania dziecka bez jego udziału w procesie, wyjątek ten odnosi się jednak tylko do kosztów utrzymania i wychowania wspólnego małoletniego dziecka obojga małżonków. Wynika z tego, że w procesie o rozwód nie jest dopuszczalne orzeczenie o świadczeniach alimentacyjnych, które w myśl art. 144 k.r.o. mogą przysługiwać dziecku jednego z małżonków od drugiego z małżonków, nie będącego jego ojcem lub matką. Takich świadczeń dziecko może dochodzić od swego ojczyma lub macochy tylko w odrębnym procesie.

Z powyższego wynika, że Sąd Powiatowy z rażącym naruszeniem art. 58 k.r.o. orzekł w zaskarżonym zakresie w kwestiach, które nie mogą być przedmiotem rozstrzygnięcia w wyroku orzekającym rozwód. Konsekwencją tego uchybienia jest naruszenie zasady, według której wszczęcie procesu następuje wskutek wytoczenia powództwa przez osobę uprawnioną. Jak już wspomniano, małoletnie córki pozwanej nie były i nie mogły być stroną procesu o rozwód, orzeczenie więc o świadczeniach alimentacyjnych na ich rzecz nastąpiło bez żądania i bez udziału osób uprawnionych. Tak poważne uchybienia godzą w porządek prawny w zakresie orzekania o stosunkach rodzinnych, tym samym więc nie tylko rażąco naruszają prawo, lecz także naruszają interes Państwa Ludowego. Dlatego też wyrok w zaskarżonym zakresie, w jakim Sąd Powiatowy orzekł z urzędu co do przedmiotów nie objętych dyspozycją art. 58 k.r.o., podlega uchyleniu. Orzekanie bowiem co do tych przedmiotów w wyroku orzekającym rozwód było niedopuszczalne. W konsekwencji pozostaje w mocy wyrok Sądu Powiatowego z wyłączeniem rozstrzygnięć objętych punktem II i III tego wyroku.

OSNC 1976 r., Nr 10, 216