Wyrok z dnia 2006-03-23 sygn. II FSK 479/05

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Tezy

W świetle art. 1 par. 1 w związku z art. 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe /Dz.U. 1991 nr 118 poz. 512 ze zm./ oraz art. 1 par. 2 Prawa upadłościowego przesłanki zgłoszenia upadłości osoby prawnej w postaci trwałego zaprzestania spłacania długów mają samodzielny charakter i każda z nich uzasadnia wniosek o ogłoszenie upadłości, o którym mowa w art. 116 par. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2006 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Skarbowej w O. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 26 stycznia 2005 r. I SA/Ol 387/04 w sprawie ze skargi Jana M. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w O. z dnia 9 września 2004 r. (...) w przedmiocie orzeczenia odpowiedzialności członka zarządu spółki za zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2000 i 2001 r. - oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 26 stycznia 2005 r., I SA/Ol 387/05 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie uchylił decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w O. z dnia 9 września 2004 r., określił, że nie podlega ona wykonaniu do czasu uprawomocnienia się wyroku oraz zasądził od Dyrektora Izby Skarbowej w O. na rzecz skarżącego kwotę 2.715 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sąd ustalił, że zaskarżoną decyzją Dyrektor Izby Skarbowej w O. utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego w O. z dnia 9 czerwca 2004 r. orzekającą odpowiedzialność Jana M., jako członka zarządu Przedsiębiorstwa Budowlano-Usługowego "R." Sp. z o.o. w O. - /dalej Spółka/ za część zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2000 r. w kwocie 15.297,06 zł i za 2001 r. w wysokości 652,68 zł. Organ odwoławczy uchylił zaskarżoną decyzję organu I instancji w części dotyczącej odsetek za zwłokę i orzekł ich wysokość w kwocie 7.172,10 zł.

Stosownie do ustaleń Sądu Dyrektor Izby Skarbowej stwierdził, że decyzja w sprawie przeniesienia odpowiedzialności na Jana M. została wydana po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie odpowiedzialności podatkowej Spółki, jako płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych. Organy podatkowe ustaliły, że odpowiedzialnym za zobowiązania podatkowe za lata 2000-2001 Spółki był jedyny członek jej zarządu, Jan M. Organ egzekucyjny - Naczelnik Urzędu Skarbowego w O., wyczerpał wszelkie sposoby egzekucji wobec Spółki, a wierzytelność nie została zaspokojona. Postępowanie upadłościowe wobec spółki zostało ukończone 4 lutego 2004 r. po dokonaniu całkowitego spieniężenia majątku masy upadłości i podziale pozyskanych funduszy wśród wierzycieli upadłego, a więc zachodzi przesłanka bezskuteczności egzekucji wobec Spółki. Ponadto organ I instancji prawidłowo wszczął 28 kwietnia 2004 r. postępowanie podatkowe wobec osoby trzeciej, a po jego zakończeniu doręczył skarżącemu decyzję o orzeczeniu odpowiedzialności. Jan M. w czasie prowadzonego postępowania nie wskazał mienia spółki, z którego egzekucja byłaby możliwa.

Ponadto Dyrektor Izby Skarbowej w O. biorąc pod uwagę wyniki ekonomiczne Spółki oraz brak zainteresowania udziałowców jej dokapitalizowaniem uznał, że złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez skarżącego w 2000 r. było "działaniem spóźnionym".

Z zebranych materiałów a to: sprawozdań F-01 za lata 1996, 1999, 2000, sprawozdań rocznych z działalności Zarządu w latach 1995-1996, pisma z 21 maja 1997 r. wspólników do Rady Nadzorczej, pism Rady Nadzorczej do Jana M. z lat 1998-2000 (...) wynikało, że Spółka od początku działalności była w złej sytuacji gospodarczej. Strata z lat 1995-1997 w kwocie 442.219,78 zł miała być pokryta z zysku w latach następnych. Wprawdzie w latach 1998-1999 wypracowano zysk w łącznej kwocie 85.718,81 zł lecz wystarczył on tylko na pokrycie 20 procent straty z lat ubiegłych. Równocześnie za pierwsze osiem miesięcy 2000 r. Spółka zanotowała stratę w wysokości 170.436,22 zł. Spowodowało to sytuację, że Spółka po wyczerpaniu kapitałów własnych kredytowała swoją działalność należnościami wierzycieli. Wypracowany w latach 1998-1999 zysk przy zadłużeniu wynoszącym w 1998 r. - 335.249,93 zł, w 1999 r. - 261.741,10 zł oraz majątku, który mógłby stanowić ewentualne zabezpieczenie spłaty zobowiązań wynoszącym w 1998 r. wartość - 78.229,54 zł, w 1999 - 56.140,36 zł nie gwarantował zabezpieczenia wierzytelności kontrahentów. Ponadto wskaźniki bieżącej płynności Spółki w latach 1998-1999 wynosiły odpowiednio 0.23 i 0.21 i odbiegały od przyjętych w literaturze norm w granicach 1.3-1.5. Wedle organów oznacza to, że twierdzenie Jana M., iż stan trwałego zaprzestania realizacji zobowiązań wystąpił dopiero w sierpniu 2000 r. jest nieuzasadniony.

Jan M. nie przedsięwziął w stosownym terminie czynności wynikających z art. 1 i art. 5 - rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe /Dz.U. 1991 nr 118 poz. 512/ - zwanej dalej prawem upadłościowym. Wystąpiły zatem przesłanki do orzeczenia odpowiedzialności podatkowej z art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa /Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm./ - zwana dalej Ordynacją podatkową Jana M., jako członka zarządu Spółki.

W złożonej skardze Jan M. zarzucił naruszenie: art. 116 par. 1, art. 122, art. 187 par. 1, art. 188 oraz art. 191 Ordynacji podatkowej i wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji. Podniósł, że podejmował działania w celu poprawy sytuacji finansowej Spółki, którą kierował, a organy podatkowe bezzasadnie przyjęły, że nie wywiązał się on z obowiązku zgłoszenia upadłości we właściwym czasie. Wskazał, że kiedy Spółka znajdowała się w trudnej sytuacji finansowej w 1998 r. poinformował o tym fakcie głównego udziałowca oraz Radę Nadzorczą Spółki, a po opracowaniu programu poprawy rok 1999 zamknięto zyskiem. Kiedy w roku 2000 wystąpiły trudności płatnicze, w dniu 14 września 2000 r. skierował do Sądu wniosek o ogłoszenie upadłości Spółki, jednakże nie został on rozpatrzony wobec opóźnionej wpłaty wpisu sądowego z winy kancelarii prawnej umocowanej do załatwienia sprawy. Zarzucił też organom skarbowym dowolność, gdyż pominęły wnioski strony w zakresie jego zwolnienia od odpowiedzialności, jako członka zarządu za długi spółki bez uwzględnienia specyfiki firmy jako firmy budowlanej oraz całości materiału dowodowego.

W odpowiedzi na skargę, Dyrektor Izby Skarbowej w O., wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasową argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd pierwszej instancji uchylając zaskarżoną decyzję zważył, że przeprowadzone przez oba organy podatkowe postępowanie podatkowe naruszyło zasady postępowania określone w art. 122 i art. 187 par. 1 Ordynacji podatkowej, natomiast zebrany materiał dowodowy nie został poddany szczegółowej analizie w granicach art. 191 Ordynacji podatkowej.

Wskazał, że organy obu instancji nienależycie, gdyż w oparciu o niepełny materiał dowodowy, oceniły okoliczności dotyczące podnoszonego przez skarżącego braku winy w związku z niezgłoszeniem wniosku o upadłości Spółki. Skarżący na dowód braku winy w związku z nie zgłoszeniem upadłości Spółki, wskazał fakt, że już w 1998 r. chciał wszcząć postępowanie upadłościowe, czego nie uczynił wobec sprzeciwu władz Spółki, a to stanowisko było dla niego wiążące. Ponadto podniósł, że we wrześniu 2000 r. został złożony wniosek o upadłość Spółki, jednak w związku z niedopełnieniem obowiązków przez kancelarię prawniczą, której zlecono przygotowanie i prowadzenie wniosku w sprawie upadłości, wniosek nie został uwzględniony z powodu opóźnienia w przekazaniu wpisu sądowego. Odmówienie wiarygodności takim twierdzeniom bez ich zweryfikowania oraz nieuwzględnienie wyjaśnień strony i powołanie jedynie tezy wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego wydanego w sprawie o odmiennym stanie faktycznym stanowi, w ocenie Sądu, istotne naruszenie zasad procesowych wyrażonych w przepisach art. 122, art. 187 par. 1 i art. 191 Ordynacji podatkowej.

W ocenie Sądu, koniecznym dla oceny zaistnienia przesłanek, o których mowa w art. 116 par. 1 pkt 1 lit. "b" Ordynacji podatkowej jest dokładne wyjaśnienie na podstawie umowy spółki i zeznań świadków - udziałowców i członków rady nadzorczej zakresu uprawnień rady nadzorczej i wpływu wspólników na podejmowane decyzje przez Prezesa Zarządu firmy. Konieczne jest również dokładne sprawdzenie, w oparciu o zeznania osoby prowadzącej kancelarię prawniczą, jak również materiały postępowania karnego, okoliczności dotyczących nie przekazania przez tę kancelarię wniosku Spółki o upadłość we wrześniu 2000 r.

Sąd zważył nadto, że organy podatkowe powinny jednoznacznie określić kiedy nastąpiło trwałe zaprzestanie płacenia długów przez Spółkę, a tym samym czy należało złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości z uwzględnieniem art. 5 i innych przepisów prawa upadłościowego oraz uwzględnić ustalenia postępowania upadłościowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy w 2001 r. Powołał się na wyrok NSA z dnia 5 marca 2003 r., III SA 2490/01 i stwierdził, że dopiero dopełnienie wszystkich obowiązków procesowych i dokładne wyjaśnienie całokształtu okoliczności sprawy pozwoli na ocenę, czy skarżący dopełnił należytej staranności w związku z niezgłoszeniem upadłości, a tym samym ocenę zgodności zaskarżonych decyzji z przepisami prawa materialnego.

Powyższy wyrok zaskarżono w całości skargą kasacyjną pełnomocnika Dyrektora Izby Skarbowej w O., w której zarzucono:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 116 par. 1 i 2 Ordynacji podatkowej /w brzmieniu obowiązującym w roku 2000 i 2001/ poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, przez to, że bezzasadnie zarzucono organom podatkowym wydanie zaskarżonej decyzji o odpowiedzialności podatkowej członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością bez dostatecznych ustaleń w zakresie zaistnienia przesłanek wydania takiej decyzji w związku z naruszeniem:

a/ art. 61 par. 1 i 3 oraz 198 par. 1-3 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27czerwca 1934 r. Kodeks Handlowy /Dz.U. nr 57 poz. 502 ze zm./ - zwanej dalej Kh, a także art. 204 par. 1 i 2 i art. 219 par. 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych /Dz.U. nr 94 poz. 1038/ - zwanej dalej Ksh poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że decyzja i reprezentacja Spółki w sprawie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości takiej Spółki przez jej zarząd może być uzależniona od stanowiska wspólników oraz rady nadzorczej;

b/ art. 95 par. 2 Kodeksu cywilnego /Kc/ poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości Spółki przez kancelarię prawniczą przez zaniedbanie związane z podejrzeniem popełnienia czynu zabronionego przez pracownika tejże kancelarii, ma istotne znaczenie dla oceny przesłanki braku winy członka zarządu Spółki w niezłożeniu wskazanego wyżej wniosku;

c/ art. 5 par. 1 i 2 Prawa upadłościowego przez ich niewłaściwe zastosowanie w związku z postawieniem decyzji podatkowej zarzutu nieuwzględnienia w niej faktu wszczęcia i przeprowadzenia przez sąd powszechny postępowania upadłościowego, co może świadczyć o tym, że postępowanie upadłościowe zostało wszczęte "we właściwym czasie", a także:

II. naruszenia przepisów art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "c" i art. 141 par. 4 zd. drugie ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ w sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy, to jest niewłaściwe zastosowanie art. 122, art. 187 par. 1 i art. 191 Ordynacji podatkowej - i uznanie, że organy podatkowe wydały decyzję bez dokładnego wyjaśnienia okoliczności sprawy, przy braku zebrania i wyczerpującej oceny materiału dowodowego w zakresie czasu trwałego zaprzestania płacenia długów.

Na podstawie art. 185 par. 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi autor skargi kasacyjnej wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Olsztynie oraz zasądzenie na rzecz organu administracji zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Organ podatkowy w uzasadnieniu skargi kasacyjnej stwierdził, że zarówno prokurent, jak i zarząd Spółki są wprawdzie uprawnieni do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości Spółki, lecz takiego uprawnienia nie można ograniczyć w umowie spółki, wobec czego nie było potrzeby badania tej okoliczności. Odmienne stanowisko jest sprzeczne z art. 61 par. 1 i 3 i art. 198 par. 1-3 Kh, a także art. 204 par. 1 i 2 oraz art. 219 par. 2 Ksh. Nie można więc postawić decyzji podatkowej zarzutu niewyjaśnienia sprawy i potrzeby wyjaśniania na podstawie umowy Spółki i zeznań świadków - udziałowców i członków rady nadzorczej zakresu uprawnień rady nadzorczej i wpływu wspólników na decyzje podejmowane przez Prezesa Spółki.

Odnosząc się do kwestii wniosku o upadłość Spółki, nie uwzględnionego z powodu niedopełnienia obowiązków przez kancelarię prawniczą poprzez opóźnienie wniesienia wpisu do sądu autor skargi kasacyjnej nie podzielił poglądu Sądu, iż zaniedbanie ze strony profesjonalnej kancelarii prawniczej świadczy o braku winy w rozumieniu art. 116 par. 1 Ordynacji podatkowej. Wskazał, że przedsiębiorca, jak i jego reprezentant jest zobowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia zaprzestania płacenia długów, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. W niniejszej sprawie wykazano, że trudna sytuacja finansowa oraz brak realnej szansy wyjścia spółki z kryzysu skłoniły go już dnia 7 kwietnia 1998 r. do poinformowania Rady Nadzorczej o konieczności wystąpienia do sądu o ogłoszenie upadłości. Organ podatkowy wskazał, że w świetle bilansu na dzień 31 grudnia 1999 r. spółka nie posiadała majątku trwałego, a zobowiązania wielokrotnie przewyższały należności i posiadane przez spółkę środki, a stan zagrożenia interesów wierzycieli spółki utrzymywał się przez kilka lat. Wedle oświadczenia skarżącego, podstawy do zgłoszenia wniosku o upadłość zaistniały już w 1998 roku. Dane wynikające z bilansu wskazują, że podstawy do wszczęcia postępowania upadłościowego występowały także w roku 1999. Dowodem na istnienie przesłanek w tym zakresie było też powierzenie sprawy wszczęcia postępowania upadłościowego kancelarii prawniczej.

Oznacza to w ocenie organu administracji, że pogląd Sądu I instancji, jakoby miało istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy odpowiedzialności podatkowej członka zarządu Spółki wszczęcie postępowania upadłościowego na wniosek wierzycieli Spółki w 2001 r. i jego przeprowadzenie, jest chybiony.

Zarzut naruszenia przepisów art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "c" i art. 141 par. 4 zd. drugie Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy poprzez niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie art. 122, art. 187 par. 1 i art. 191 Ordynacji podatkowej, wyraża się w zakwestionowaniu, jako niedostatecznych, ustaleń dowodowych stanowiących podstawę wydania decyzji podatkowej oraz w zamieszczeniu w uzasadnieniu wyroku wskazówek co do dalszego postępowania podatkowego, które nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Skarga kasacyjna jest nieuzasadniona, aczkolwiek znaczna część podniesionych w niej zarzutów jest trafna. Niewątpliwie trafny jest zarzut naruszenia art. 116 par. 1 i 2 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 61 par. 1 i 3 Kh. Przepis art. 61 par. 1 i par. 3 Kh wskazują, że prokura upoważnia do wszystkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem jakiegokolwiek przedsiębiorstwa zarobkowego oraz, że nie można jej ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich, a więc także ze skutkiem wobec organów podatkowych. Rzecz jednak nie tylko w tym, że trafnie wskazano w skardze kasacyjnej na nieskuteczność ograniczenia prokury lecz i w tym, że ustalanie tej przesłanki i tak nie miałoby znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy skoro odpowiedzialność osób trzecich uregulowana w art. 116 par. 1 i 2 Ordynacji podatkowej dotyczy wyłącznie odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych, a nie prokurentów. To, że Jan M. został ograniczony jako prokurent - przez wspólników i radę nadzorczą w możliwości złożenia wniosku o upadłość Spółki nie miało i nie może mieć żadnego wpływu na zakres i zasadę jego odpowiedzialności za zaległości podatkowe jako członka zarządu. Ustalenie więc tych okoliczności faktycznych nie ma dla sprawy żadnego znaczenia.

Zasadny jest również zarzut naruszenia przez Sąd art. 116 par. 1 i 2 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 198 par. 1 i 3 Kh i art. 204 par. 1 i 2 Ksh. Przepisy te wskazują z kolei na nieskuteczność ograniczenia zarządu w prawie reprezentowania spółki w zakresie czynności sądowych /a takim jest zgłoszenie wniosku o upadłość/ i pozasądowych. Prawo zarządu do reprezentowania Spółki ma charakter nieograniczony, z tym że istniejące ustawowe lub umowne ograniczenia mogą mieć tylko znaczenie w stosunkach wewnętrznych Spółki, tj. w stosunkach między członkami zarządu a Spółką i jej władzami /Kodeks handlowy, Komentarz, M. Allerhanda. Bielsko-Biała 1996, str. 296; A.W. Wiśniewski, Prawo o spółkach. Podręcznik praktyczny. T. II, Warszawa 1990, str. 130-134, S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks Spółek Handlowych. Komentarz. T. II, str. 393-395/. Wprawdzie istniał na gruncie Kodeksu handlowego przepis art. 253, a w Kodeksie spółek handlowych odpowiadający mu przepis art. 233 par. 1 i 2, stosownie do których w przypadku gdy bilans /roczny lub bieżący/ sporządzony przez zarząd wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowego oraz połowę kapitału zakładowego to zarząd jest obowiązany niezwłocznie zwołać zgromadzenie wspólników w celu powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki. Naruszenie tego obowiązku obwarowane jest sankcjami organizacyjnymi, karnymi oraz odpowiedzialnością odszkodowawczą, to jednak nie budzi w piśmiennictwie wątpliwości, że przepisy te nie mogły i nie ograniczają zarządu w jego nieograniczonym prawie reprezentacji spółki w zakresie zgłoszenia wniosku o upadłość /Kodeks handlowy. Komentarz. M. Allerhanda, Bielsko-Biała 1996, str. 366-267, St. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks Spółek Handlowych. Komentarz, T. II str. 530/. Działania zarządu w zakresie zgłoszenia upadłości spółki są działaniami dalej idącymi albowiem wówczas zgodnie z art. 1, art. 5 par. 1 i 2 Prawa upadłościowego spółka już zaprzestała płacenia długów. Od odpowiedzialności za zgłoszenie upadłości spółki w czasie niewłaściwym z art. 116 par. 1 i 2 Ordynacji podatkowej w rozumieniu art. 1 i art. 5 par. 1 i 2 prawa upadłościowego nie zwalnia zarządu to, że zamiast wniosku o upadłość, niezwłocznie zwołali zwyczajne zgromadzenie wspólników w trybie art. 253 Kh i art. 233 par. 1 i 2 Ksh. W konsekwencji więc przy zmienionej argumentacji prawnej trafnie wyrażono w skardze kasacyjnej pogląd, iż nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy kolejna przesłanka uchylenia zaskarżonej decyzji, a mianowicie wpływ uprawnień rady nadzorczej lub wspólników na podejmowane decyzje przez Prezesa Zarządu Spółki określone w mowie i innych aktach Spółki. Z kolei podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia przez Sąd art. 219 par. 2 Ksh jest o tyle nietrafny, że przepis ten dotyczy nie zakazu ograniczenia uprawnień zarządu przez radę nadzorczą i pośrednio wspólników w prawie do reprezentacji spółki lecz w prawie do prowadzenia jej spraw /S. Sołtysiński, op.cit. str. 468-472/.

Również trafnie podniesiono w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia przez Sąd błędnego niezastosowania przepisu art. 116 par. 1 i 2 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 95 par. 2 Kc. Niewątpliwie upoważnienie przedstawiciela do działania w imieniu reprezentowanego /art. 95 par. 1 Kc/ może wynikać z przepisu ustawy lub oświadczenia reprezentowanego. Z istoty pełnomocnictwa wynika upoważnienie do dokonywania czynności prawnych /i procesowych/ w imieniu i na rzecz mocodawcy, a to oznacza, że istotnie niezłożenie wniosku o upadłość spowodowane nieterminowym przekazaniem wpisu sądowego przez kancelarię prawniczą wywołuje skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Wina pełnomocnika z punktu widzenia zwolnienia od odpowiedzialności członka zarządu nie zwalnia go z tej odpowiedzialności /wyrok NSA z dnia 12 lutego 2002 r. III SA 2544/00 - Przegląd Podatkowy 2002 nr 9 str. 63/. Dokonywanie więc ustaleń faktycznych w zakresie przyczyn i powodów niezłożenia przez kancelarię prawniczą wniosku o ogłoszenia upadłości w dniu 14 września 2000 r. i jego zwrotu w dniu 22 grudnia 2000 r. nie ma żadnego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy skoro nie może uchylić odpowiedzialności zarządu.

Nie można natomiast podzielić zarzutów skargi kasacyjnej dotyczących naruszenie przez Sąd pierwszej instancji art. 5 par. 1 i 2 prawa upadłościowego oraz art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "c" w zw. z art. 122, art. 187 par. 1 i art. 191 Ordynacji podatkowej, aczkolwiek argumentacja Sądu z uwagi na lakoniczność narusza art. 141 par. 4 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Trafnie Sąd wywiódł, że w zaskarżonej decyzji brak jednoznacznych ustaleń co do czasu trwałego zaprzestania przez Spółkę płacenia długów /art. 1 i art. 5 par. 1 Prawa upadłościowego/, a tym samym co do czasu właściwego do zgłoszenia wniosku przez Jana M. o upadłość Spółki. Wprawdzie w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji zawarto lakoniczne informacje obrazujące stan aktywów i pasywów Spółki na dzień 31 grudnia 1999 r., który to dzień w skardze kasacyjnej, a nie w zaskarżonej decyzji uznano za czas właściwy do rozpoczęcia biegu terminu do zgłoszenia w sądzie wniosku o upadłość. To w związku z postanowieniem Sądu Rejonowego w O. z dnia 6 lipca 2001 r. o ogłoszeniu upadłości Spółki, Sąd pierwszej instancji mógł powziąć istotne wątpliwości co do terminowości zgłoszenia wniosku o upadłość, a więc czy czasem właściwym był termin z początku 2000 r. Czas właściwy do wszczęcia postępowania upadłościowego lub zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania układowego to czas odpowiedni ze względu na ochronę wierzycieli, a w przypadku osób prawnych także czas, w którym majątek Spółki nie wystarcza na zaspokojenie długów /art. 5 par. 2 Prawa upadłościowego/, a więc nie tylko trwała niemożność płacenia długów /art. 1 par. 1 i art. 2 Prawa upadłościowego/.

Oznacza to, że w świetle art. 1 par. 1 w zw. z art. 2 ustawy Prawo upadłościowe oraz art. 1 par. 2 tej ustawy, przesłanki zgłoszenia upadłości osoby prawnej w postaci trwałego zaprzestania płacenia długów oraz niewystarczalności majątku na zaspokojenie długów, mają samodzielny charakter i zaistnienie każdej z nich uzasadnia wniosek o ogłoszenie upadłości, o którym mowa w art. 116 par. 1 Ordynacji podatkowej. Do poglądu tego upoważnia użycie przez ustawodawcę w art. 1 par. 2 Prawa upadłościowego wyrażenia "także wówczas". Zatem wyjaśnienie, która z tych przesłanek stanowiła podstawę wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości Spółki, a którą za podstawę określenia czasu właściwego ogłoszenia wniosku przyjęły organy podatkowe będzie miało niewątpliwe znaczenie do rozstrzygnięcia czy Jan M. powinien być uwolniony od odpowiedzialności. Wprawdzie wniosek o upadłość spółki zakończony postanowieniem z dnia 6 lipca 2001 r. (...) został zgłoszony przez innych niż organy podatkowe wierzycieli Spółki oraz nie przez samego Jana M., jednakże nie ma to dla jego odpowiedzialności znaczenia, skoro art. 116 par. 1 Ordynacji podatkowej nie wiąże zgłoszenia upadłości lub złożenia wniosku o postępowanie układowe z działaniami tylko samego członka zarządu.

W tym więc kontekście trafne są wywody Sądu pierwszej instancji co do niedopuszczalności pominięcia przez organy podatkowe przy ustalaniu czasu właściwego do zgłoszenia upadłości ustaleń postępowania upadłościowego toczącego się przed sądem powszechnym. Nie wiadomo bowiem, którą przesłankę ogłoszenia upadłości Spółki przyjął sąd powszechny, a którą organy podatkowe. Tym samym z uchybieniem przepisów postępowania art. 122, art., 187 par. 1 i art. 191, a także art. 188 Ordynacji podatkowej organy podatkowe nie uwzględniły wniosku Jana M. o przeprowadzenie w postępowaniu podatkowym dowodu z akt (...). Jednakże przy czynieniu ustaleń faktycznych w tym zakresie należy mieć na względzie i to, że prawomocne postanowienie orzekające o upadłości stosownie do art. 13 par. 2, art. 523 i art. 365 par. 1 Kpc wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał lecz również inne sądy i organy państwowe, a więc także i organy podatkowe /postanowienie SN z dnia 1 marca 2000 r., I CKN 738/99 - nie publ.; postanowienie SN z dnia 21 października 1999 r., I CKN 169/98 - OSNC 2000 nr 5 poz. 86 i OSP 2001 z. 4 poz. 63 z glosą J. Kunickiego/. Ponieważ elementy faktycznoprawne stanowiące podstawę wydania postanowienia mogą być zmienne np. poziom niewypłacalności dłużnika albo niezmienne np. przyjęty w postępowaniu upadłościowym termin zaprzestania płacenia długów albo termin, w którym Sąd przyjął, że majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie zobowiązań. Tym samym te drugie okoliczności jako objęte skutkami prawomocności materialnej postanowienia wiązałyby także i organy podatkowe. Jednakże należy mieć na uwadze to, że termin z art. 5 par. 2 Prawa upadłościowego do złożenia wniosku o upadłość przez reprezentanta dłużnika nie jest terminem, który wiązałby Sąd przy rozpoznawaniu wniosku o upadłość, albowiem ma on co do zasady znaczenie tylko dla uwolnienia członków zarządu od odpowiedzialności odszkodowawczej /art. 298 par. 2 Kh/ lub odpowiedzialności podatkowej z art. 116 par. 1 Ordynacji podatkowej. Ponadto zgodnie z art. 13 par. 1 i 2 Prawa upadłościowego Sąd ogłosi /arg. a contrario/ upadłość jeżeli spełnione zostaną przesłanki z art. 1 par. 1 i 2 Prawa upadłościowego, a majątek dłużnika wystarczy na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego, chyba że przedmioty majątkowe wchodzące w skład tego majątku byłyby obciążone zastawem, zastawem rejestrowym lub hipoteką, a pozostały majątek oczywiście nie wystarczał na pokrycie kosztów tego postępowania. Również należy mieć na względzie to, że zgłoszenie we właściwym czasie jednego z wyżej wskazanych wniosków nie oznacza, że wierzyciel także publicznoprawny musi odzyskać swoje należności. W tak przedstawionym zakresie organy podatkowe nie przeprowadziły postępowania podatkowego i dlatego trafnie Sąd pierwszej instancji uchylił zaskarżoną decyzję /art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "c" Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi/ jako naruszającą art. 122, art. 187 par. 1 i art. 191 Ordynacji podatkowej a to oznacza, że skargę kasacyjną należało oddalić, gdyż zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu /art. 184 in fine Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi/.