Uzasadnienie z dnia 2015-08-21 sygn. VIII Gz 89/15

Sygn. akt VIII Gz 89/15

UZASADNIENIE

Wierzyciel – (...) w W. reprezentowany przez (...) S.A. domagał się ogłoszenia upadłości dłużnika – (...) sp. z o.o. w K., w uzasadnieniu wskazując, iż dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Wyjaśnił, że przysługująca mu wierzytelność jest zabezpieczona hipoteką na należącej do dłużnika nieruchomości i nie została ona zaspokojona pomimo wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Dłużnik domagał się oddalenia wniosku, podnosząc, iż w sprawie nie zachodzi przesłanka jego niewypłacalności. Zwrócił uwagę, że ma zdolność płatniczą, a jego zobowiązania mają pokrycie w posiadanym majątku. Zdaniem dłużnika istnieje możliwość spłaty w przyszłości zobowiązań wobec wierzyciela, które to zobowiązania nie są efektem jego własnej działalności gospodarczej, lecz pochodną zobowiązania innej osoby. Nadto skoro przedmiotowa wierzytelność może być zaspokojona jedynie z nieruchomości dłużnika, a wierzyciel nie podjął kroków niezbędnych dla jej egzekwowania w postępowaniu egzekucyjnym to także i z tego powodu wniosek nie powinien zostać uwzględniony. Dłużnik podniósł również, że wniosek powinien być oddalony na podstawie art. 13 ust 2 p.u.n., gdyż nieruchomość dłużnika jest obciążona hipotekami, a jego pozostały majątek nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Wreszcie dłużnik zwrócił uwagę, że w sprawie powinny także zostać rozważone przesłanki ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu.

Postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powyższy wniosek oraz orzekł o kosztach postępowania.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 4 listopada 1999 r. S. K., prowadzący dzielność gospodarczą pod nazwą (...) S. K. w B., zawarł z (...) S.A. w W. umowę kredytu w rachunku kredytowym w walucie wymienialnej na przedsięwzięcie inwestycyjne. Wymieniona umowa kredytu została zabezpieczona m.in. hipoteką umowną zwykłą w kwocie 1.111.625,00 zł ustanowioną na nieruchomości położonej w K.-P., dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą pod numerem (...).

W dniu 15 stycznia 2004 r. S. K. wniósł do spółki (...) sp. z o.o. w organizacji w K. wkład niepieniężny w postaci wydzielonej z prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa zorganizowanej części obejmującej (...)w P., na który składa się m.in. zabudowana nieruchomość w K.-P. stanowiąca działkę nr (...) o pow. 0,6755 ha, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi ww. księgę wieczystą nr (...), a także ruchomości stanowiące wyposażenie tego ośrodka. Na podstawie zmiany umowy spółki z dnia 5 lutego 2004 r. doszło natomiast do zmiany nazwy spółki z (...) na (...) sp. z o.o.

Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że wierzytelność z tytułu wzmiankowanej wyżej umowy kredytu nie została zaspokojona i w związku z tym wierzyciel (...) S.A. wystąpił z pozwem o zapłatę do Sądu Okręgowego w Bydgoszczy przeciwko (...) sp. z .o.o. w K., uzyskując w dniu 10 października 2007 r. wydany w postępowaniu nakazowym nakaz zapłaty kwoty 303.182 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16 czerwca 2007 r. do dnia zapłaty z ograniczeniem odpowiedzialności dłużnika jedynie do ww. nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą pod numerem (...) (sygn. akt I Nc 101/07). Postanowieniem z dnia 5 listopada 2012 r. ww. nakaz został opatrzony klauzulą wykonalności. Ponadto nakazem zapłaty w postępowaniu nakazanym z dnia 27 sierpnia 2008 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy nakazał aby (...) sp. z o.o. w K. zapłacił na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 590.294,11 zł oraz odsetki od kwoty 303.181,19 zł od dnia 5 czerwca 2008 r. według zmiennej stopy procentowej w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy zmienną stopą procentową, obowiązującą dla kredytów przeterminowanych w (...) S.A., wynoszącą 29 % w stosunku rocznym, a ustawową stopą procentową wynoszącą 11,5 % (sygn. akt VIII GNc 74/08). Nakaz ten został opatrzony klauzulą wykonalności na mocy postanowienia z dnia 4 grudnia 2012 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił ponadto, że na wniosek wierzyciela (...) S.A. zostało następnie wszczęte postępowanie egzekucyjne, które umorzono z powodu bezskuteczności egzekucji. Następnie – w dniu 9 grudnia 2011 r. – dokonany został przelew ww. wierzytelności z tytułu umowy kredytu wraz ze wszystkimi związanymi z tą wierzytelnością zabezpieczeniami na rzecz (...) w W., o czym dłużnik poinformowany został w dniu 29 grudnia 2011 r. Według stanu na ten dzień zadłużenie z powyższego tytułu wynosiło kwotę 1.044.947,73 zł.

Z ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy wynikało ponadto, że poza wnioskodawcą dłużnik (...) sp. z o.o. w K. posiada jeszcze jednego wierzyciela hipotecznego w osobie M. D., której wierzytelność – wynikająca z ugody z dnia 6 czerwca 2002 r. zawartej w sprawie IX GCo 230/02 – wynosząca kwotę 676.018,31 zł zabezpieczona jest hipoteką na nieruchomości położonej w K.-P., dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą pod numerem (...). Sąd ten ustalił także, że dłużnik nie ma innych wierzycieli osobistych ani rzeczowych.

Ustalonym przez Sąd Rejonowy majątkiem dłużnika jest ośrodek rekreacyjny położony w P., na który składa się m.in. zabudowana nieruchomość w K.-P. stanowiąca działkę nr (...) o pow. 0,6755 ha, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą nr (...) wraz z wyposażeniem ośrodka o wartości szacunkowej 1.500.000 zł. Nieruchomość ta jest w całości obciążona hipotekami, a dłużnik nie posiada żadnego innego niezabezpieczonego majątku.

Tymczasowy nadzorca sądowy powołany przez Sąd dla zabezpieczenia majątku dłużnika oszacował przewidywane koszty postępowania upadłościowego na kwotę ok. 91.940 zł (bez wynagrodzenia syndyka), a następnie wyjaśnił także, iż ujęte w tym preliminarzu koszty ochrony w kwocie ok. 30 tys. zł przez 6 miesięcy (a zatem miesięcznie kwotę 5040 zł) zostały ustalone przy założeniu kontynuacji działalności, a w przypadku gdyby ośrodek nie pracował byłyby one kosztami miesięcznymi, tj. przez 18 miesięcy postępowania mogłyby wynieść nawet 540 tys. zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez wierzyciela, których autentyczności i prawdziwości nie kwestionowano, jak również na podstawie sprawozdania tymczasowego nadzorcy sądowego, którego treść oraz wnioski nie budziły wątpliwości i nie zostały skutecznie podważone. Sąd ten uznał ponadto za wiarygodne zeznania reprezentanta dłużnika Ł. K..

Sąd Rejonowy w uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia podkreślił, iż nie ulega wątpliwości, że dłużnik pozostaje niewypłacalny – co jest przesłanką ogłoszenia upadłości w świetle regulacji zawartej w art. 10 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze – nie wykonuje on bowiem swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych wobec wierzycieli hipotecznych (art. 11 ust. 1 i 2 ww. ustawy). Zobowiązania te istniały już w chwili wnoszenia wkładu do spółki (...) (późnej (...)) przez S. K..

Sąd ten uznał, że nie było potrzeby dokonywania szczegółowych ustaleń co do dokładnej wysokości niewykonanych przez dłużnika zobowiązań, gdyż z ustalonego stanu faktycznego w sposób oczywisty wynika, iż dłużnik jest niewypłacalny oraz, że wysokość zobowiązań przewyższa wartość nieruchomości stanowiącej jego majątek. Sąd Rejonowy podkreślił przy tym, że już z samej swej istoty postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości nie jest przeznaczone na pełne i wyczerpujące ustalenie stanu majątkowego dłużnika, który ma zostać ogłoszony upadłym.

Sąd pierwszej instancji przyjął, że przedmiotowy wniosek podlegał oddaleniu na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze. Z przepisu tego wynika, że sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli pozostały, nieobciążony majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. W skład majątku dłużnika – mającego podlegać spieniężeniu w celu zaspokojenia wierzycieli – wchodzi jedynie prawo własności nieruchomości zabudowanej ośrodkiem rekreacyjnym. Ustalona przez tymczasowego nadzorcę sądowego wartość nieruchomości nie była kwestionowana przez uczestników postępowania i została ustalona na kwotę 1.500.000 zł. Według ustaleń dokonanych przez tymczasowego nadzorcę sądowego oraz na podstawie zgromadzonych dokumentów za niewątpliwe Sąd Rejonowy uznał, że ww. nieruchomość obciążona jest dwiema hipotekami, a dłużnik nie posiada żadnych nieobciążonych ograniczonymi prawami rzeczowymi cennych ruchomości i nieruchomości. Wartość ustanowionych hipotek znacznie przewyższa zaś szacunkową wartość nieruchomości.

Sąd Rejonowy dokonał następnie analizy, czy opisany wyżej majątek dłużnika wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Na takie koszty, podlegające pokryciu z funduszy należących do masy upadłości, składają się opłaty sądowe oraz wydatki niezbędne dla osiągnięcia celu postępowania tj. m.in. wynagrodzenie i wydatki syndyka, członków rady wierzycieli, a także związane ze zgromadzeniem wierzycieli, koszty doręczeń, obwieszczeń i ogłoszeń, przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości podatki i inne daniny publiczne, wydatki związane z zarządem masy upadłości, w tym przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości należności ze stosunku pracy oraz należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, a wreszcie także wydatki związane z likwidacją masy upadłości (art. 230 ust. 1 i 2 w zw. z art. 231 ust. 1 ustawy). Stosownie zaś do art. 336 ustawy sumy uzyskane ze zbycia rzeczy i praw obciążonych rzeczowo przeznacza się na zaspokojenie tylko tych wierzycieli, których wierzytelności były zabezpieczone za zbytych rzeczach lub prawach. Dopiero kwoty pozostałe po zaspokojeniu tych wierzytelności wchodzą do funduszów masy upadłości, z zastrzeżeniem art. 345 i 346 ustawy, co oznacza m.in., iż na koszty postępowania upadłościowego można przeznaczyć nie więcej niż 10 % sum uzyskanych ze zbycia składników majątku upadłego obciążonych rzeczowo.

Mając powyższe na uwadze Sąd pierwszej instancji wskazał, że sporządzony w niniejszej sprawie przez tymczasowego nadzorcę sądowego preliminarz takich kosztów zakłada, iż szacunkowe koszty postępowania obejmującego likwidację majątku dłużnika wyniosą około 91.940 zł (bez wynagrodzenia syndyka). Uwzględniając przedstawione wyżej wyjaśnienia tymczasowego nadzorcy sądowego dotyczące kosztów ochrony ośrodka Sąd ten podkreślił, że przy jego sprzedaży po np. 10 miesiącach – co w obecnych realiach rynkowych jest założeniem optymistycznym – koszt ochrony niedziałającego ośrodka wyniósłby ok. 50.400 zł, co stanowiłoby wzrost o ok. 20.000 zł w stosunku do planowanych pierwotnie. Nadto Sąd Rejonowy podkreślił, że także uzyskanie ze sprzedaży obciążonej nieruchomości na pokrycie kosztów postępowania kwoty ok.150.000 zł (tj. 10% jego wartości), jest tylko teoretycznie możliwe do uzyskania, gdyż w praktyce może okazać się, iż przy likwidacji masy upadłości nie uzyska się nawet takiej sumy.

W ocenie Sądu pierwszej instancji w świetle powyższego oczywistym jest, że majątek dłużnika nie wystarczyłby w żaden sposób na pokrycie niezbędnych kosztów postępowania.

O kosztach postępowania – na które składały się ustalone przez Sąd Rejonowy wynagrodzenie tymczasowego nadzorcy sądowego oraz uiszczona przez wnioskodawcę zaliczka na wydatki – Sąd ten orzekł na podstawie art. 162 ust. 1 w zw. z art. 38 ust. 1 oraz art. 32 ust. 4 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, a także art. 84 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Zażalenie na powyższe postanowienie – w części w jakiej oddalony został jego wniosek o ogłoszenie upadłości – złożył wierzyciel, domagając się jego uchylenia w tym zakresie i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, a ponadto zasądzenia od dłużnika na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania według norm prawem przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu wierzyciel zarzucił naruszenie:

I. przepisów prawa procesowego :

1.  art. 227 k.p.c. w zw. z art. 35 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i uznaniu, że ustalona wartość majątku dłużnika i przewidywalnych kosztów postępowania upadłościowego, jest zgodna z rzeczywistym stanem majątkowym podczas gdy nie zebrano wszystkich dokumentów księgowych spółki i nie przeprowadzono szczegółowej inwentaryzacji majątku nieruchomego i ruchomego dłużnika,

2.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 35 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez błędną ocenę materiału dowodowego polegającą na :

a) uznaniu, że majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego, podczas gdy na koszty mogłaby zostać przeznaczona kwota 150.000 zł z sumy uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości dłużnika, a więc kwota znacznie przekraczająca przewidywane koszty tego postępowania tj. 91.940 zł,

b) pominięciu przy rozstrzygnięciu sprawy, iż wierzyciel oświadczył, że jest gotów dokonać wpłaty zaliczki na koszty postępowania upadłościowego,

3.  art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 35 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez jego nie zastosowanie i przyjęcie przez Sad własnych ustaleń w przedmiocie wartości majątku dłużnika i przewidywalnych kosztów postępowania upadłościowego, których stwierdzenie wymagało wiadomości specjalnych i przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego.

II. przepisów prawa materialnego tj.:

1.  art. 13 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji uznanie, że majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego, podczas gdy przepisy przewidują możliwość przeznaczenia na koszty tego postępowania 10 % sum uzyskanych z ewentualnej sprzedaży składników majątku upadłego obciążonych rzeczowo, co w niniejszej sprawie stanowi kwotę 150.000 zł, w sytuacji gdy ustalone przez Sąd koszty postępowania wynoszą 91.940,00 zł, a wierzyciel wyraził wolę wpłaty zaliczki na powyższe koszty,

2.  art. 336 w zw. z art. 345 ust.1 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez ich niezastosowanie i pominięcie, że głównym składnikiem majątku dłużnika jest nieruchomość o wartości 1.500.000 zł, po której likwidacji, dziesiąta część jej wartości, tj. 150.000 zł będzie mogła zostać przeznaczona w pierwszej kolejności na koszty postępowania.

W uzasadnieniu wierzyciel podniósł, że Sąd pierwszej instancji błędnie przyjął, że ustalona wartość majątku dłużnika i przewidywane koszty postępowania upadłościowego są zgodne z jego rzeczywistym stanem majątkowym, podczas gdy tymczasowy nadzorca sądowy nie wziął pod uwagę wszystkich dokumentów księgowych spółki i nie przeprowadził szczegółowej inwentaryzacji majątku dłużnika. Tylko bowiem taka analiza, pełna i kompleksowa, dawałaby pełny obraz stanu majątku i umożliwiłaby ustalenie jego prawidłowej wartości. Skarżący podkreślił, że w toku niniejszego postępowania – w piśmie z dnia 2 kwietnia 2015 r. – odnosząc się do sprawozdania tymczasowego nadzorcy sądowego podnosił, że nie udostępniono nadzorcy niezbędnych dokumentów księgowych spółki i nie przeprowadzono szczegółowej inwentaryzacji jej majątku nieruchomego i ruchomego, co w konsekwencji uniemożliwiło stwierdzenie jaki jest rzeczywisty stan majątku dłużnika i tym bardziej czy majątek ten wystarczy do pokrycia kosztów postępowania upadłościowego. Nadto Sąd pierwszej instancji nie wziął pod uwagę konieczności dopuszczenia dowodu z opinii właściwego biegłego, poczynił bowiem własne ustalenia w przedmiocie wartości majątku dłużnika i przewidywalnych kosztów postępowania upadłościowego, w sytuacji gdy rzetelna ich ocena wymagała wiadomości specjalnych, których nie posiadają ani tymczasowy nadzorca sądowy, ani też sam Sąd.

Zdaniem skarżącego nie można zgodzić się również, że jego wniosek podlegał oddaleniu na podstawie art. 13 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, z tego powodu, iż majątek dłużnika nie wystarczał na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego. Skoro, zgodnie ze sprawozdaniem tymczasowego nadzorcy sądowego, wartość rynkowa należącego do dłużnika ośrodka rekreacyjno – szkoleniowego wynosi ok. 1.500.000 zł, to z sumy uzyskanej z ewentualnej sprzedaży nieruchomości na koszty postępowania mogłaby zostać przeznaczona kwota 150.000 zł, a więc kwota znacznie przekraczająca przewidywane przez niego koszty postępowania upadłościowego, wierzyciel zaś zadeklarował uiszczenie zaliczki na te koszty. Podkreślono również, że przesłanki oddalenia wniosku z art. 13 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze mają charakter fakultatywny. Sąd może wziąć je pod uwagę ale nie musi, a przy podejmowaniu decyzji powinien mieć na względzie cel postępowania upadłościowego, którym jest pełniejsze uwzględnienie interesów wierzycieli. Sąd nie powinien zatem odmówić upadłości, jeżeli są widoki, że postępowanie upadłościowe może doprowadzić do uzyskania majątku potrzebnego nie tylko na pokrycie jego kosztów, lecz także na zaspokojenie wierzycieli. W omawianym przypadku dalsze prowadzenie postępowania umożliwiłoby zrealizowanie celu postępowania upadłościowego ponieważ wierzyciele w znacznym stopniu zostaliby zaspokojeni, a kwota 10 % uzyskana z ewentualnej sprzedaży majątku dłużnika mogłaby być przeznaczona na koszty tego postępowania (art. 345 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze). W przekonaniu wnioskodawcy także uiszczenie przez niego zaliczki na takie koszty (przy braku w masie płynnych środków) nie narazi go na szkodę, bo w razie, gdy fundusze masy na to wystarczą zaliczka zostanie mu zwrócona. Wierzyciel podkreślił przy tym, że postępowanie upadłościowe ma na celu także likwidację (spieniężenie) wadliwie funkcjonującego przedsiębiorstwa dłużnika, chyba że zachodzą przesłanki do zawarcia układu. Skoro w omawianym przypadku jedynymi wierzycielami są wierzyciele hipoteczni, to zbycie obciążonej nieruchomości – będącej głównym składnikiem majątku dłużnika – powinno umożliwić ich zaspokojenie w znacznym stopniu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Zażalenie wierzyciela zasługiwało na uwzględnienie.

Wprawdzie rację ma Sąd pierwszej instancji, iż postępowanie dotyczące ogłoszenia upadłości nie jest przeznaczone na pełne i wyczerpujące ustalenie stanu majątkowego dłużnika, nie oznacza to jednak, aby właściwe było orzekanie w tym przedmiocie bez podjęcia przynajmniej próby zapoznania się przez Sąd upadłościowy z podstawowymi dokumentami obrazującymi stan przedsiębiorstwa dłużnika.

Do tego rodzaju dokumentów w art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jednolity Dz.U. z 2015 r., poz. 233 – dalej jako „p.u.n.”) w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości ustawodawca zaliczył :

1.  aktualny wykaz majątku dłużnika z szacunkową wyceną jego składników,

2.  bilans sporządzony dla celów tego postępowania, na dzień nie późniejszy niż trzydzieści dni przed dniem złożenia wniosku,

3.  spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty, a także listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na jego majątku wraz z datami ich ustanowienia,

4.  oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów dokonanych w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku,

5.  spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec dłużnika wraz z adresami, z określeniem wierzytelności, daty ich powstania i terminów zapłaty,

6.  wykaz tytułów egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikowi,

7.  informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku dłużnika hipotek, zastawów, zastawów rejestrowych i zastawów skarbowych oraz innych obciążeń podlegających wpisowi w księdze wieczystej lub w rejestrach, jak również o prowadzonych innych postępowaniach sądowych lub administracyjnych dotyczących majątku dłużnika.

Powołany przepis znajduje wprost zastosowanie jedynie w przypadku gdy wniosek o ogłoszenie upadłości zgłasza dłużnik (ww. dokumenty – poza sytuacją o której mowa w art. 23 ust. 3 p.u.n. gdy dłużnik nie może dołączyć ich do wniosku i fakt ten uprawdopodobni – są elementem formalnym takiego wniosku). W ocenie Sądu Okręgowego nie oznacza to w żadnym razie, że dokumenty te nie powinny zostać przedłożone w toku takiego postępowania w sytuacji gdy z żądaniem ogłoszenia upadłości występuje wierzyciel lub też inny inny uprawniony podmiot (art. 20 ust. 2 p.u.n.). Także i w tym przypadku bowiem przedmiot rozstrzygnięcia Sądu jest ten sam i wymaga zapoznania się z ww. dokumentami, zaś ewentualna odmowa przedstawienia ich przez dłużnika lub też przeszkody stawiane przez niego w przeprowadzeniu z nich dowodu podlegać muszą ocenie przy uwzględnieniu wszechstronnego rozważenia zebranego w toku postępowania materiału (art. 233 § 2 k.p.c. w zw. z art. 35 p.u.n.). Podnieść trzeba, że zgodnie z ogólną regułą art. 6 k.c. to dłużnika domagającego się oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, obciąża ciężar dowodu co do okoliczności przemawiających za takim rozstrzygnięciem (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2002 r., V CK 112/02, LEX nr 77067).

W niniejszej sprawie z żądaniem ogłoszenia upadłości wystąpił wierzyciel, zaś ze sprawozdania tymczasowego nadzorcy sądowego – ustanowionego przez Sąd upadłościowy w celu zabezpieczenia majątku dłużnika (art. 38 ust. 1 p.u.n.) – wynikało, że w dniu 17 marca 2015 r. przekazał on dłużnikowi prośbę o dostarczenie dokumentów „niezbędnych do sporządzenia sprawozdania dla Sądu” tj. : sprawozdania finansowego, inwentaryzacji majątku nieruchomego i ruchomego, wykazów zobowiązań i należności, a także zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika, wykazu tytułów sądowych i egzekucyjnych, a także wyciągów bankowych i raportów kasowych ( zob. k. 87 akt sprawy). Jeszcze tego samego dnia dłużnik poinformował nadzorcę, że żądane dokumenty przygotuje do dnia 7 kwietnia 2015 r., zaś sprawozdanie tymczasowego nadzorcy sądowego z dokonanych czynności zostało złożone Sądowi w dniu 20 marca 2015 r. ( zob. k. 77-79 i 88 akt sprawy). Na tą okoliczność słusznie zwrócił uwagę wierzyciel – w piśmie z dnia 2 kwietnia 2015 r. – podkreślając, że skoro nadzorcy nie udostępniono dotychczas dokumentów księgowych spółki i nie przeprowadzono szczegółowej inwentaryzacji majątku (także ruchomego), to nie można kategorycznie twierdzić, że majątek dłużnika nie wystarczy na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego ( k. 107 v. akt sprawy). Wprawdzie w toku rozprawy w dniu 13 kwietnia 2015 r. tymczasowy nadzorca sądowy wyjaśnił, że otrzymał dokumenty dotyczące sytuacji finansowej dłużnika, a także, że – w jego ocenie – ich zawartość nie ma wpływu na zmianę treści jego sprawozdania ( k.112 akt sprawy), ostatecznie jednak dokumenty te nie zostały przedłożone do akt sprawy i nie stały się przedmiotem oceny Sądu upadłościowego.

Zauważyć trzeba, że w opisanym wyżej sprawozdaniu tymczasowy nadzorca sądowy wyraził przekonanie, że majątek dłużnika stanowi obciążona hipotekami nieruchomość „wraz z wyposażeniem” o wartości rynkowej ok. 1.500.000 zł ( k. 79), które podzielił następnie bez żadnych zastrzeżeń Sąd pierwszej instancji. W konsekwencji nie wyjaśniono w toku przedmiotowego postępowania, jakie konkretnie rzeczy ruchome i o jakiej szacunkowej wartości wchodzą w skład majątku dłużnika, Sąd Rejonowy ograniczył się bowiem do stwierdzenia, że dłużnik nie posiada żadnych „cennych ruchomości”, bez sprecyzowania i bliższego uzasadnienia takiego twierdzenia.

W ocenie Sądu drugiej instancji poczynienie w tym zakresie stanowczych ustaleń miałoby istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia. Podkreślić trzeba, że w akcie notarialnym obejmującym umowę spółki dłużnika z dnia 8 stycznia 2004 r. podano, iż w skład zorganizowanej części przedsiębiorstwa obejmującej (...) w P. wchodziły wówczas ruchomości, w tym stanowiące wyposażenie ośrodka o łącznej wartości 115.130 zł ( zob. k. 31 akt sprawy). Nie ustalono jaki jest aktualny stan oraz wartość tego wyposażenia (a ewentualnie także innych jeszcze ruchomości należących do dłużnika), a wreszcie także i tego, czy wszystkie te rzeczy są przynależnościami obciążonej nieruchomości, w rozumieniu art. 51 k.c. W tym zakresie wyjaśnić trzeba bowiem, że zgodnie z art. 84 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r., poz. 707 ze zm.) hipoteka na nieruchomości obciąża także jej przynależności.

Jak wynika z powyższego bez dokonania wskazanych wyżej ustaleń co do stanu majątkowego dłużnika przedwczesne jest przesądzanie o tym, czy w sprawie zachodzi podstawa oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika jest obciążony hipoteką w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 13 ust. 2 p.u.n.). Rozstrzygnięcie zatem o żądaniu ogłoszenia upadłości – o czym stosownie do regulacji art. 54 ust. 2 p.u.n. nie może orzec Sąd drugiej instancji – wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego, w tym w szczególności dowodu z dokumentów o których mowa w art. 23 ust. 1 p.u.n., które obecnie zostały już udostępnione tymczasowemu nadzorcy sądowemu.

W ocenie Sądu Okręgowego dopiero przeprowadzona przez Sąd upadłościowy analiza treści ww. dokumentów pozwoli stwierdzić czy zachodzi potrzeba powtórzenia w niniejszej sprawie dowodu z wysłuchania dłużnika (art. 30 ust. 1 p.u.n.), a ewentualnie także przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego w celu zbadania stanu jego przedsiębiorstwa (art. 31 p.u.n.). Gdy chodzi o ten ostatni dowód trzeba jednakże zwrócić uwagę, że mógłby on mieć znaczenie przede wszystkim dla wykazania okoliczności, od których zależy możliwość wykonania ewentualnego układu, tj. czy przedsiębiorstwo nadaje się do restrukturyzacji, a zatem jego stanu technicznego, możliwości produkcyjnych lub usługowych przedsiębiorstwa itp. (zob. A. Jakubecki Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz LEX 2011, teza 1 do art. 31), w niniejszej zaś sprawie dłużnik wskazując na taką możliwość ( zob. k. 111 akt sprawy) nie wykazał dotychczas żadnej inicjatywy celem uprawdopodobnienia, że w drodze układu wierzyciele zostaliby zaspokojeni w wyższym stopniu, niż po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika (art. 14 ust. 1 p.u.n.). Nie można oczywiście wykluczyć potrzeby przeprowadzenia takiego dowodu także na inne istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności (art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 35 p.u.n.), tj. także gdy chodzi o stopień prawdopodobieństwa prognozy ewentualnych kosztów postępowania upadłościowego, w tym przypadku jednak uczestnicy niniejszego postępowania nie zgłaszali dotąd zastrzeżeń co do przedstawionego przez tymczasowego nadzorcę sądowego preliminarza takich kosztów ( zob. k. 81 oraz 107-108 i 110-111 akt sprawy).

Dopiero zatem na podstawie tak uzupełnionego materiału dowodowego Sąd upadłościowy powinien ocenić, czy uzasadnione jest skorzystanie w niniejszej sprawie z możliwości oddalenia wniosku, jaką przewiduje art. 13 ust. 2 p.u.n. Zwrot „sąd może” zawarty w treści tego przepisu nie oznacza jednak w żadnym razie dowolności, lecz konieczność dokonania wyboru rozstrzygnięcia, które w ustalonych okolicznościach sprawy będzie bardziej racjonalne (zob. S. Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz. Wyd. 9, Warszawa 2013, nb 2 do art. 13). Sąd nie powinien zatem oddalać wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli są widoki na to, że postępowanie upadłościowe może doprowadzić do uzyskania majątku potrzebnego nie tylko na pokrycie kosztów, lecz także na zaspokojenie wierzycieli (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 4 marca 2005 r., III CZP 95/04, OSNC 2006 nr 2, poz. 2).

W nauce prawa podkreśla się, że przyjęte przez ustawodawcę w art. 13 ust. 2 p.u.n. rozwiązanie uzasadnione jest przede wszystkim tym, że w postępowaniu upadłościowym wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo zaspokajani są z przedmiotów obciążonych odrębnie i w sposób uprzywilejowany (art. 336 ust. 1 p.u.n.). Jednocześnie jednak w orzecznictwie przesądzono, że także wierzyciel hipoteczny – niebędący wierzycielem osobistym dłużnika – jest w pełni uprawniony, jak każdy inny wierzyciel, do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie jego upadłości (art. 20 ust. 1 p.u.n.). Wierzyciel taki ma co do zasady możliwość wyboru postępowania upadłościowego albo postępowania egzekucyjnego jako właściwej i bardziej dla niego korzystnej drogi zaspokojenia swych roszczeń (zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 r., III CZP 23/14, OSNC 2015, nr 3, poz. 31).

Zgodnie z art. 361 pkt. 1 p.u.n. postępowanie prowadzone po ogłoszeniu upadłości należy umorzyć, jeśli okaże się, że majątek upadłego – pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych obciążonych rzeczowo – nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, jednakże ta regulacja musi być rozpatrywana łącznie z art. 345 ust. 1 p.u.n., który przewiduje zaspokojenie kosztów likwidacji obciążonego przedmiotu, a także innych kosztów postępowania upadłościowego co do zasady w wysokości nieprzekraczającej dziesiątej części sumy uzyskanej z jego likwidacji (nie większą jednak niż taka część kosztów postępowania upadłościowego, która wynika ze stosunku wartości obciążonego przedmiotu do wartości całej masy upadłości). Dodać trzeba, że rzeczy, wierzytelności i prawa obciążone hipoteką wchodzą do masy upadłości i podlegają likwidacji w ramach postępowania upadłościowego, a jedynie sumy uzyskane z tego tytułu nie zasilają ogólnych funduszy masy upadłości (art. 335 p.u.n.), lecz stosownie do art. 336 ust. 1, art. 345-346 i art. 348 p.u.n. przeznacza się je w pierwszej kolejności w oddzielnym planie podziału na zaspokojenie przede wszystkim wierzycieli, których wierzytelności były zabezpieczone tym prawem (zob. uzasadnienie w/cyt. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 r., III CZP 23/14).

W niniejszej sprawie istotne znaczenie dla oceny wysokości ewentualnych, przyszłych kosztów postępowania upadłościowego może mieć, zdaniem Sądu Okręgowego, także to, że przedsiębiorstwo dłużnika w dalszym ciągu działa, wypracowując środki niezbędne do jego funkcjonowania (zob. wyjaśnienia tymczasowego nadzorcy sądowego na rozprawie w dniu 13 kwietnia 2015 – k. 112, a także wysłuchanie dłużnika – k. 112 v. akt sprawy). W przypadku zatem ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego okoliczność ta uzasadniałaby dalsze prowadzenie takiego przedsiębiorstwa przez syndyka, a następnie podjęcie próby jego sprzedaży jako całości (art. 312 ust. 1 w zw. z art. 316 ust. 1 p.u.n.). Nie bez znaczenia jest również w tej kwestii zadeklarowana przez wnioskodawcę możliwość wpłacenia zaliczki na koszty postępowania. Stosownie bowiem do regulacji art. 232 p.u.n. istnieje możliwość pozyskania od wierzycieli – posiadających największe wierzytelności – takiej zaliczki, należy jednak pamiętać, że wierzycielowi zwraca się ją jedynie wówczas jeżeli fundusze masy upadłości wystarczą na jej pokrycie (art. 233 zd. 2 p.u.n.). Chociaż bowiem przyjmuje się, że ich zwrot następuje z uwzględnieniem art. 342 ust. 1 pkt 1 i art. 343 p.u.n. to jednak może on nastąpić dopiero po zrealizowaniu celu, dla którego zobowiązano do zaliczki.

Mając na uwadze przytoczone okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 i art. 108 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji. Wyjaśnić przy tym trzeba, że wprawdzie wierzyciel zaskarżył jedynie rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji oddalające jego wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika – zawarte w punkcie 1 ww. postanowienia – jednak na skutek uchylenia przedmiotowego rozstrzygnięcia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji nastąpić musiał upadek tego orzeczenia także w pozostałej części, dotyczącej kosztów postępowania. Rozstrzygnięcie o rozdziale kosztów postępowania, obejmujące wszystkie koszty poniesione w toku postępowania w danej instancji, pozostaje bowiem w ścisłym związku z wynikiem sprawy, który decyduje o zastosowaniu jednej z zasad przewidzianych w art. 98 do 107 k.p.c. (a w przypadku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości także art. 32 p.u.n.) i zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. dokonywane jest w orzeczeniu kończącym sprawę (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2012 r., I CZ 116/12, LEX nr 1232744). W konsekwencji nie mogłoby ono funkcjonować w obrocie prawnym „w oderwaniu” od uchylonego rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji, a zdaniem Sądu Okręgowego dotyczy to także orzeczenia dotyczącego wynagrodzenia za czynności tymczasowego nadzorcy sądowego (art. 38 ust. 2 p.u.n.), skoro w niniejszej sprawie zostało ono powiązane z końcowym rozstrzygnięciem o kosztach postępowania.