Uchwała z dnia 1975-06-13 sygn. IV PZP 7/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV PZP 7/75

Uchwała z dnia 13 czerwca 1975 r.

Przewodniczący: sędzia T. Szymanek (sprawozdawca). Sędziowie: T. Kasiński, M. Wilewski.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Wojewódzkiej Spółdzielni Transportu Wiejskiego w R. - Oddział w S. - przeciwko Witowi S. o zapłatę z tytułu regresu po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Kielcach postanowieniem z dnia 3 marca 1975 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy przepis art. 120 § 2 kodeksu pracy ma zastosowanie także w przypadku, gdy czyn pracownika posiada cechy czynu niedozwolonego w rozumieniu przepisu art. 415 kodeksu cywilnego, popełnionego nieumyślnie?"

udzielił następującej odpowiedzi:

Pracownik wyrządzający z winy nieumyślnej szkodę osobie trzeciej ponosi wobec zakładu pracy, który tę szkodę naprawił, odpowiedzialność w ograniczonej wysokości (art. 115, 119 § 1, 121 § 1 i 2 k.p.).

Uzasadnienie

Powódka wnosi o zasądzenie od pozwanego kwoty 8.594 zł jednorazowo oraz po 574 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu pozwu twierdzi ona, że pozwany w dniu 15.XII.1972 r. na skutek niewłaściwego manewrowania powierzonym mu samochodem spowodował ciężkie obrażenie ciała pracownika powódki, który - na skutek doznanych obrażeń - zmarł.

W postępowaniu karnym pozwany został skazany za nieumyślne naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym.

Państwowy Zakład Ubezpieczeń przyznał żonie i małoletniej córce zmarłego odszkodowanie, rentę rodzinną w kwocie 1.922 zł miesięcznie oraz zasiłek pogrzebowy.

Powódka zwróciła temuż Zakładowi 3% kwot wypłaconych przez niego rodzinie zmarłego i w drodze regresu dochodzi zwrotu tej kwoty od pozwanego.

Sąd Powiatowy w Sandomierzu wyrokiem z dnia 24.X.1974 r. uwzględnił powództwo w części dotyczącej kwoty wypłaconej dotychczas przez powódkę Państwowemu Zakładowi Ubezpieczeń, oddalił natomiast roszczenie o zasądzenie od tegoż pozwanego po 574 zł miesięcznie tytułem renty.

Wyrok ten - w części uwzględniającej powództwo - pozwany zaskarżył rewizją i powołując się na przepis art. 119 § 1 k.p., przewidujący odpowiedzialność pracownika za szkodę do wysokości nie przekraczającej 3-miesięcznego jego wynagrodzenia, wniósł o zmianę wyroku i oddalenie powództwa ponad tę kwotę.

Przy rozpoznawaniu rewizji przez Sąd Wojewódzki powstało zagadnienie prawne przytoczone w sentencji uchwały, budzące poważne wątpliwości, które Sąd ten przedstawił do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sformułowanie art. 120 k.p. wskazuje na modyfikację zasad odpowiedzialności, przewidzianych w przepisach kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych. Modyfikacja wyraża się w tym, że osoba trzecia, której pracownik wyrządził szkodę przy wykonywaniu swoich obowiązków pracowniczych, może dochodzić naprawienia szkody wyłącznie przez zakład pracy; nie przysługuje jej zaś roszczenie o naprawienie szkody względem pracownika - sprawcy szkody, nie przechodzi ona również na zakład ubezpieczeń (art. 828 k.c.).

Jednakże art. 120 § 1 k.p. nie wprowadza samodzielnej, oderwanej od przepisów prawa cywilnego odpowiedzialności zakładu pracy względem osoby trzeciej. Zakład pracy więc obowiązany jest naprawić tej osobie szkodę, jeżeli takie naprawienie ma usprawiedliwioną podstawę prawną w przepisach prawa cywilnego.

Natomiast roszczenia regresowe zakładu pracy względem pracownika zostały unormowane w sposób szczególny (art. 120 § 2 k.p.) wyłączający stosowanie odpowiednich przepisów prawa cywilnego.

Względem zakładu pracy, który naprawił szkodę osobie trzeciej, pracownik odpowiada w sposób ograniczony (art. 119 § 1 i art. 121 k.p.). Ta ograniczona odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej ma jednak zastosowanie tylko wtedy, gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych posiada cechy winy nieumyślnej. Jeżeli zaś wyrządzenie szkody przez pracownika następuje umyślnie, ponosi on względem zakładu odpowiedzialność za szkodę w pełnej wysokości (art. 120 § 2 i 122 k.p.).

Szkoda w takim wypadku obejmuje nie tylko straty efektywne, ale także uszczerbek, polegający na udaremnieniu uzyskania korzyści, jakiej poszkodowany zakład mógł się spodziewać, gdyby zdarzenie wywołujące szkodę nie nastąpiło. Za szerokim ujęciem szkody w tych sytuacjach, kiedy pracownik wyrządza szkodę umyślnie, przemawia prewencyjno-wychowawcza funkcja odszkodowania.

Pod rządem przepisów kodeksu pracy, który odmiennie niż w kodeksie cywilnym i w sposób samodzielny unormował zasady odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną zakładowi pracy, nie do przyjęcia jest koncepcja mieszanego roszczenia kontraktowo-deliktowego.

Podstawową zasadą kodeksowej odpowiedzialności materialnej pracownika jest wina występująca w dwu następujących postaciach: niedołożenie należytej staranności (która w stosunku do mienia społecznego jest mierzona najwyższą starannością) oraz wina umyślna określona też opisowo jako umyślne wyrządzenie szkody.

Jeżeli ani ustawa, ani umowa nie stanowi inaczej, dłużnik ponosi odpowiedzialność za wszelką winę. Jednakże stopień winy decyduje o określeniu wysokości odszkodowania. Artykuł 119 § 1 k.p. ustala zasadę, że odszkodowanie nie może przewyższać kwoty 3-miesięcznego wynagrodzenia pracownika, która to kwota w myśl art. 121 k.p. może ulec - w zależności m.in. od stopnia winy pracownika - dalszemu jeszcze obniżeniu. Nieznaczny stopień winy może być nawet podstawą zaniechania dochodzenia odszkodowania z mocy art. 119 § 2 k.p. Stopień winy wpływa także na zakres odpowiedzialności w razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników, w zależności od niego bowiem (oraz od przyczynienia się do szkody) ustala się część szkody, za którą każdy z tych pracowników ponosi odpowiedzialność (art. 118 k.p.). Wreszcie art. 122 k.p. wyodrębnia sytuacje, kiedy szkoda wyrządzona została z winy umyślnej.

Dlatego zakład pracy dochodzący od pracownika odszkodowania nie może żądać go w wysokości wyższej, aniżeli wynika to z przepisów kodeksu pracy.

W sprawie niniejszej, według dotychczasowych ustaleń, pozwany wyrządził szkodę nieumyślnie i dlatego zobowiązany jest ją naprawić w ograniczonej wysokości.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1976 r., Nr 3, poz. 42