Uchwała z dnia 1975-07-25 sygn. V UZP 1/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V UZP 1/75

Uchwała 7 sędziów - zasada prawna z dnia 25 lipca 1975 r.

Przewodniczący: Prezes SN F. Rusek. Sędziowie: A. Filcek, M. Piekarski, M. Rafacz-Krzyżanowska, A. Szczurzewski (sprawozdawca), J. Wasilewski, M. Wilewski (współsprawozdawca)

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej PRL S. Dzwonkowskiego, po zapoznaniu się w poglądem Centralnej Rady Związków Zawodowych, rozpoznawszy na posiedzeniu niejawnym wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, zgłoszony na podstawie art. 29 ust. 2 ustawy o Sądzie Najwyższym i skierowany pod rozpoznanie składu siedmiu sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na następujące pytanie prawne:

"Czy dziecko pobierające rentę rodzinną po rodzicach naturalnych na podstawie ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 3, poz. 6) zachowa to prawo w wypadku niepełnego przysposobienia go?",

uchwalił i postanowił wpisać do księgi zasad prawnych następującą zasadę prawną:

Przysposobienie - zarówno pełne, jak i niepełne - dziecka pobierającego rentę rodzinną po rodzicach naturalnych na podstawie ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 3, poz. 6 ze zm.) nie powoduje ustania ani zawieszenia prawa do tej renty.

Uzasadnienie

I Według art. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 3, poz. 6 ze zm.), zaopatrzenie to stanowi system obowiązkowego zabezpieczenia społecznego pracowników oraz członków rodzin pracowników, emerytów i rencistów.

Przepis art. 64 cyt. ustawy stanowi, że przewidziane w tej ustawie świadczenia, szczegółowo wykazane w art. 2, przysługują na warunkach w niej określonych.

Przepisy art. 32 ust. 5, art. 65, 66 i 67 cyt. ustawy oraz wydane z upoważnienia tych przepisów akty wykonawcze przewidują ustanie oraz zawieszenie prawa do świadczeń tylko w sytuacjach w nich określonych.

Ze wskazanych wyżej przepisów wynika, że uprawnienie dziecka do renty rodzinnej oraz zawieszenie i ustanie jego prawa do tego świadczenia normują wyczerpująco przepisy ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o p.z.e. oraz wydane z jej upoważnienia przepisy wykonawcze.

II Przepis art. 30 cyt. ustawy stanowi, że renta rodzinna przysługuje po pracowniku, który w chwili śmierci miał spełnione warunki do uzyskania emerytury lub renty inwalidzkiej albo miał ustalone prawo do jednego z tych świadczeń. Według zaś art. 31 ust. 1 cyt. ustawy uprawnionymi do renty rodzinnej po pracowniku (emerycie, renciście) są dzieci, wnuki, rodzeństwo, małżonek i rodzice, jeżeli spełniają warunki wymagane do uzyskania tej renty.

Za dzieci w rozumieniu tej ustawy uważa się dzieci własne, przysposobione, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci obce wzięte na utrzymanie i wychowanie (ust. 2 art. 31). Za rodziców w rozumieniu tej ustawy uważa się rodziców naturalnych, ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające (ust. 3 art. 31).

Przesłanki wymagane do przyznania renty rodzinnej dzieciom własnym i przysposobionym określa przepis art. 32 ust. 1 cyt. ustawy. Ustanawia on jednakowe warunki dla dzieci własnych i przysposobionych. W myśl tego przepisu dzieci własne i przysposobione mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli są stanu wolnego i nie przekroczyły 16 roku życia, a w razie uczęszczania do szkoły - 24 roku życia, bez względu zaś na wiek, gdy dziecko jest inwalidą I lub II grupy, jeżeli inwalidztwo to powstało przed ukończeniem 16 roku życia lub w okresie uczęszczania do szkoły przed ukończeniem 24 roku życia.

Z omówionych wyżej przepisów wynika, że dziecko jest uprawnione do renty rodzinnej po każdym z rodziców. W razie więc śmierci jednego z rodziców dziecko nabywa po nim prawo do renty rodzinnej i nie traci tego prawa, mimo że drugi rodzic żyje i osiąga nawet znacznie wyższe zarobki niż zarobki zmarłego rodzica. W razie śmierci drugiego z rodziców dziecko nabywa prawo do renty rodzinnej także po tym drugim rodzicu i może pobierać to świadczenie zamiast renty rodzinnej przyznanej po wcześniej zmarłym rodzicu. Zgodnie bowiem z art. 78 ust. 1 cyt. ustawy, w razie zbiegu u jednej osoby prawa do dwóch lub więcej świadczeń rentowych wypłaca się tylko jedno z tych świadczeń, a mianowicie wyższe lub wybrane przez zainteresowanego.

Ponieważ, jak wyżej wykazano, uprawnienia dzieci własnych i przysposobionych są zrównane w zakresie prawa do renty rodzinnej (art. 32 ust. 1), a osoby przysposabiające uważa się za rodziców w rozumieniu cyt. ustawy (art. 31 ust. 3), przeto dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej zarówno po rodzicach naturalnych, jak i po osobach przysposabiających, oczywiście z zastosowaniem art. 78 ust. 1 cyt. ustawy.

Wprawdzie kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje przysposobienie pełne (art. 121) i niepełne (art. 124), ale takiego rozróżnienia nie przewiduje ustawa o p.z.e. i nie uzależnia ona od charakteru przysposobienia ani powstania prawa dziecka do renty rodzinnej, ani też zawieszenia bądź ustania prawa do tej renty.

III Zasady zawieszania prawa dziecka do renty rodzinnej określają przepisy art. 32 ust. 5 i art. 65 ust. 1 i 3 cyt. ustawy oraz wydane na podstawie upoważnienia tych przepisów rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 6 września 1968 r. (Dz. U. Nr 36, poz. 248) i rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 stycznia 1969 r. (Dz. U. Nr 3, poz. 16).

Według tych przepisów prawo dziecka do renty rodzinnej ulega zawieszeniu tylko wówczas, gdy korzysta ono ze świadczeń z funduszów publicznych w formie i rozmiarze określonych przez wymienione rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac albo osiąga zarobki z tytułu zatrudnienia lub dochody z innych źródeł niż zatrudnienie w wysokości określonej w cyt. rozporządzeniu Rady Ministrów.

W myśl § 2 ust. 1 pkt 8 lit. c cyt. rozporządzenia Rady Ministrów świadczenia alimentacyjne bez względu na ich wysokość nie powodują zawieszenia prawa do renty rodzinnej.

Wskazane wyżej przepisy ustawy oraz przepisy wymienionych rozporządzeń nie przewidują zawieszenia prawa dziecka do renty rodzinnej w wypadku przysposobienia dziecka bądź wzięcia go na wychowanie przez inne osoby.

W myśl przepisu art. 66 cyt. ustawy prawo dziecka do renty rodzinnej ustaje, gdy odpadnie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania tego świadczenia, gdy dziecko, jeżeli pobiera rentę rodzinną uzależnioną od inwalidztwa, nie podda się, mimo wezwania organu rentowego, badaniom lekarskim bez uzasadnionych przyczyn oraz w razie śmierci dziecka.

Przepis ten odnosi się do wszelkich świadczeń - nie tylko do renty rodzinnej - przewidzianych w cyt. ustawie. Przez warunki, o jakich mowa w pkt 1 art. 66, należy rozumieć warunki wymagane do przyznania danego świadczenia oraz warunki, od których zależy pobieranie danego świadczenia (np. renta inwalidzka; w razie ustania inwalidztwa ustaje także prawo do tej renty). Jeśli zaś chodzi o rentę rodzinną dla dziecka, to są to warunki, jakim musi odpowiadać dziecko w celu przyznania mu tej renty, oraz warunki, od których zależy pobieranie tego świadczenia (np. wiek, uczęszczanie do szkoły, inwalidztwo,

Przesłanki przyznania renty rodzinnej dzieciom własnym i przysposobionym oraz przesłanki pobierania tej renty określa przepis art. 32 ust. 1 cyt. ustawy, co szczegółowo zostało omówione w części II uzasadnienia.

Ani wymienione przepisy, ani też żadne inne przepisy z zakresu powszechnego zaopatrzenia emerytalnego nie przewidują natomiast ustania prawa do renty rodzinnej w wypadku przysposobienia dziecka.

IV Z przedstawionego stanu prawnego wynika, że przysposobienie dziecka - i to bez względu na to, czy jest to przysposobienie niepełne, czy pełne - nie pociąga za sobą żadnych ujemnych skutków w zakresie uprawnień dziecka do renty rodzinnej po rodzicach naturalnych. Wypada przy tym zaznaczyć, że takie unormowanie uprawnień dziecka do renty rodzinnej było niewątpliwie podyktowane interesem dziecka oraz względami społecznymi. Zapewnienie bowiem dziecku świadczeń rentowych po zmarłym rodzicu jest czynnikiem, który ułatwia małżeństwom pozbawionym potomstwa, podjęcie decyzji o przysposobieniu dziecka pozbawionego rodziny. Korzystny zaś wpływ rodziny na proces wychowania dziecka nie może być obojętny dla społeczeństwa.

Udzielona odpowiedź na pytanie prawne zbieżna jest ze zgodnymi wnioskami Prokuratora Generalnego PRL oraz Centralnej Rady Związków Zawodowych.

OSNC 1975 r., Nr 12, poz. 159