Uchwała z dnia 1974-12-21 sygn. III CZP 31/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 31/74

Uchwała z dnia 21 grudnia 1974 r.

Przewodniczący: Prezes SN J. Pawlak. Sędziowie: W. Bryl, R. Czarnecki, H. Dąbrowski, S. Dmowski, A. Gola, J. Ignatowicz, W. Kuryłowicz, J. Majorowicz (sprawozdawca), W. Maruczyński, Z. Masłowski, E. Mielcarek, K. Olejniczak, K. Piasecki, J. Pietrzykowski, S. Rudnicki, Z. Trybulski, Z. Wasilkowska, F. Wesely, S. Gurgul, A. Wysocki.

Sąd Najwyższy, z udziałem przedstawiciela Prokuratury Generalnej PRL prokuratora Z. Jędrzejczaka i protokolanta - członka Biura Orzecznictwa SN J. Sokołowskiego, po rozpoznaniu następującego zagadnienia prawnego, przedstawionego pełnemu składowi Izby Cywilnej Sądu Najwyższego postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 1974 r. w składzie trzech sędziów w sprawie z wniosku Stanisławy B. z udziałem Józefa B. o podział majątku wspólnego:

"Czy sądowe zniesienie współwłasności nieruchomości przez ustanowienie odrębnej własności lokali mieszkalnych jest dopuszczalne?",

uchwalił:

Ustanowienie odrębnej własności lokali jest dopuszczalne także w sądowym postępowaniu o zniesienie współwłasności.

Uzasadnienie

1. Przedstawione pełnemu składowi Izby Cywilnej do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne było przedmiotem wielu orzeczeń Sądu Najwyższego, przy czym w judykaturze, która się ukształtowała przed wejściem w życie kodeksu cywilnego (a także już na tle przepisów tego kodeksu), reprezentowany był pogląd, że ustanowienie odrębnej własności lokali może nastąpić tylko na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego. Nie jest więc możliwe powstanie takiej własności na podstawie orzeczenia sądu w postępowaniu o zniesienie współwłasności lub w postępowaniu o dział spadku.

Pogląd ten, wyrażony po raz pierwszy w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 3.I.1962 r. I CR 920/61 (OSNCP 1963, poz. 62), znalazł potwierdzenie w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 11.XI.1963 r. III CO 34/62 (OSNCP 1965, poz. 199), wpisanej do księgi zasad prawnych, a następnie - już na tle przepisów kodeksu cywilnego - w orzeczeniu z dnia 18.XI.1965 r. I CR 456/65 (OSNCP 1966, poz. 153) oraz w orzeczeniu z dnia 25.II.1965 r. III CR 16/65 ("Nowe Prawo" 1966, nr 6, str. 800).

W uzasadnieniu wyżej wymienionej uchwały składu siedmiu sędziów, podjętej w czasie obowiązywania przepisów rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 24 października 1934 r. o własności lokali (Dz. U. Nr 94, poz. 848 ze zm.), przytoczono dwa argumenty na poparcie zasady prawnej, że sądowe zniesienie współwłasności nieruchomości przez ustanowienie odrębnej własności lokali jest niedopuszczalne. Pierwszy, zaczerpnięty z wykładni przepisów cyt. rozporządzenia, sprowadzał się do stwierdzenia, że rozporządzenie to - które wprowadziło do obowiązującego polskiego prawa cywilnego instytucję odbiegającą od zasady, iż budowle trwale z nieruchomością związane uważa się za jej części składowe, nie mogące być przedmiotem odrębnych praw rzeczowych - stanowi akt prawodawczy wyjątkowy i jako taki powinno podlegać wykładni ścieśniającej. W związku z tym przewidzianą w cyt. rozporządzeniu drogę powstania tego prawa w drodze umowy uznać należy za jedyną. Drugi argument nawiązywał do istoty zniesienia współwłasności, polegającej na zlikwidowaniu wspólności istniejącej między współwłaścicielami przez fizyczny podział lub sprzedaż rzeczy. Ustanowienie odrębnej własności lokali - jak podkreślono w uzasadnieniu uchwały - nie likwiduje w pełni stosunku współwłasności, ponieważ utrzymuje się ona nadal w odniesieniu do wspólnej nieruchomości. Ustanowienie tego prawa nie powoduje w ogóle zniesienia współwłasności, lecz jedynie przekształca wspólnotę własnościową jednego typu w inny jej rodzaj.

Następne orzeczenia, wydane już pod rządem kodeksu cywilnego i podkreślające dalszą aktualność cytowanej wyżej zasady prawnej, podkreślały ponadto, że przepisy tego kodeksu wymagają również do ustanowienia odrębnej własności lokali zawarcia w tym, przedmiocie umowy przez osoby zainteresowane (art. 137 k.c.).

Pytanie prawne przedstawione przez skład trzech sędziów do rozpoznania pełnemu składowi Izby Cywilnej zmierza do ponownego rozważenia tego zagadnienia.

2. Artykuł 137 § 1 k.c. stanowi, że do ustanowienia odrębnej własności lokali mieszkalnych potrzebna jest umowa zawarta w formie aktu notarialnego. Rozstrzygnięcie więc przedstawionego przez skład trzech sędziów pytania prawnego wymaga przede wszystkim rozważenia, czy przepis ten stanowi jedyną i wyłączną drogę ustanowienia - w świetle przepisów kodeksu cywilnego - odrębnej własności lokali, czy też istnieje możliwość powstania tego prawa również w inny sposób, m.in. w drodze orzeczenia sądu w postępowaniu o zniesienie współwłasności. Odpowiadając na to pytanie należy stwierdzić, że przepis art. 137 § 1 k.c., przewidujący możliwość ustanowienia odrębnej własności lokali w drodze zawarcia umowy w formie aktu notarialnego, nie wyłącza powstania takiego prawa również w drodze orzeczenia sądowego.

Wynika to z generalnej zasady naszego prawa cywilnego, w myśl której jeżeli istnieje możliwość regulacji danego stosunku prawnego w drodze umowy, a zarazem zainteresowana osoba (osoby) ma obowiązek dokonania takiej regulacji na żądanie drugiego zainteresowanego, to w razie niezgodności między stronami w grę wchodzi orzeczenie sądowe.

Powyższa zasada została podkreślona przez Sąd Najwyższy m.in. w wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej z dnia 28.IX.1963 r. III CO 33/62 w sprawie stosowania przepisów art. 78, 82-85 i 90 prawa rzeczowego (OSNCP 1964, poz. 22). W szczególności w wytycznych tych podkreślono, że współwłaściciele mogą w umowie określić sposób korzystania z rzeczy. Jeżeli zwykły, ustawowy sposób korzystania z rzeczy wspólnej nie funkcjonuje prawidłowo, to umowę taką może zastąpić decyzja sądu, mająca także charakter kształtujący, gdyż każdy ze współwłaścicieli może w takiej sytuacji żądać, ażeby wszyscy współwłaściciele podjęli w ramach zarządu rzeczą wspólną decyzję co do odmiennego, aniżeli to przewiduje ustawa, korzystania z rzeczy wspólnej, z uwzględnieniem uzasadnionego interesu żądającego i pozostałych współuprawnionych. Jak wyjaśniono dalej w wymienionych wytycznych, sąd może w trybie zarządu rzeczą wspólną wydać decyzję tylko takiej treści, jaką mogłaby mieć decyzja samych współwłaścicieli, "gdyż podejmowanie decyzji co do sposobu korzystania z rzeczy wspólnej należy (...) do samych współwłaścicieli, sąd zaś jest powołany jedynie do wydawania decyzji zastępczych w braku rozstrzygnięcia przez zainteresowanych".

Na możliwość zastąpienia przez orzeczenie sądu umowy odnoszącej się wprost do odrębnej własności lokali wskazuje art. 153 ustawy o spółdzielniach i ich związkach (Dz. U. z 1961 r. Nr 12, poz. 61; zm. Dz. U. z 1974 r. Nr 47, poz. 284). Według tego przepisu, z chwilą zakończenia likwidacji spółdzielni spółdzielcze prawo lokalowe przekształca się w prawo odrębnej własności, jeżeli dotyczy domu jednorodzinnego lub lokali w małym domu mieszkalnym. Dzieje się to z mocy samego prawa, dlatego też do powstania odrębnej własności lokali nie jest konieczne zawarcie umowy. Właściciele powinni natomiast w drodze umowy określić prawa i obowiązki w odniesieniu do całego budynku, a zwłaszcza ich stosunkowy udział we współwłasności nieruchomości. Jeżeli jednak właściciele umowy takiej nie zawarli, każdy z nich może wystąpić z odpowiednim żądaniem do sądu, przy czym wyrok zobowiązujący ich do zawarcia umowy na warunkach w nim wymienionych zastępuje umowę (art. 64 k.c. i art. 1047 k.p.c.).

W tym ostatnim więc wypadku, pomijając już okoliczność, że źródłem powstania odrębnej własności lokali mieszkalnych nie jest umowa, orzeczenie sądu musi zastąpić umowę, jaką właściciele lokali powinni byli zawrzeć w zakresie wyżej podanym. W szczególności w orzeczeniu tym sąd musi określić wielkość udziałów przypadających właścicielom poszczególnych lokali we współwłasności nieruchomości oraz sposób zarządu wspólną nieruchomością.

Wbrew stanowisku wyrażonemu w cytowanej uchwale składu siedmiu sędziów, ustanowienie odrębnej własności lokali należy uznać za podział nieruchomości zarówno z punktu widzenia ekonomicznego, jak i z punktu widzenia prawnego.

W szczególności ustanowienie takiej własności stanowi swoistą odmianę podziału fizycznego, w którego wyniku każdy lokal, a więc część dotychczasowej wspólnej nieruchomości, staje się odrębną nieruchomością, wyodrębnioną pod względem ekonomicznym. Pod względem prawnym wyodrębniony lokal, odpowiadający warunkom ustawowym, stanowi w myśl art. 135 k.c. odrębną nieruchomość, podobnie jak każda nieruchomość w rozumieniu kodeksu cywilnego. Przeniesienie własności takiej nieruchomości podlega ogólnym zasadom. Własność ta jest prawem dziedzicznym. Egzekucja z lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość odbywa się według przepisów o egzekucji z nieruchomości (rozp. Min. Sprawiedliwości z dnia 16 listopada 1964 r. - Dz. U. Nr 47, poz. 333). Odrębna własność lokali może być obciążona innymi prawami rzeczowymi i podlega wpisom w księgach wieczystych (rozp. Min. Sprawiedliwości z dnia 10 stycznia 1948 r. - Dz. U. Nr 3, poz. 22).

Nie podważa zajętego w niniejszej uchwale stanowiska okoliczność, że działka gruntu, na której został wzniesiony dom mieszkalny, wraz z gruntem związanym z korzystaniem z tego domu, jak również wszelkie części domu i inne urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali, stanowią współwłasność właścicieli lokali (art. 136 § 1 k.c.). W wyniku bowiem podziału nieruchomości przez ustanowienie odrębnej własności lokali te właśnie lokale nabierają podstawowego charakteru jako nieruchomości, pozostałe zaś części podzielonej wspólnej nieruchomości, objęte nadal współwłasnością, służą nieruchomościom, jakimi są w budynku odrębne lokale mieszkalne. Wskazuje na to przepis § 2 art. 138 k.c., wedle którego udział właściciela lokalu mieszkalnego we współwłasności nieruchomości jest prawem związanym z własnością lokalu.

Należy ponadto zauważyć, że w przepisach kodeksu cywilnego oraz w przepisach kodeksu postępowania cywilnego brak jakichkolwiek przeciwwskazań co do zniesienia współwłasności przez taki podział nieruchomości, w którego wyniku wydzielone zostaną odrębne lokale mieszkalne stanowiące nieruchomości. Istnieje jedynie przepis, że nie można żądać zniesienia współwłasności nieruchomości, dopóki trwa odrębna własność lokali (art. 136 § 2 zdanie drugie k.c.). Z przepisu tego jednak nie można wysnuwać wniosku o niedopuszczalności powstania odrębnej własności lokali w drodze zniesienia współwłasności. Przeciwnie, przepis ten wskazuje, że zamiarem ustawodawcy było utrwalenie i ustabilizowanie tej formy własności jako własności osobistej.

Poza argumentami natury prawnej również względy społeczno-gospodarcze przemawiają za przyjęciem zasady dopuszczalności ustanowienia odrębnej własności lokali w postępowaniu o zniesienie współwłasności. Ustanowienie bowiem odrębnej własności lokali prowadzi, jak już wyżej zaznaczono, w zasadzie do wyjścia z niepodzielności, stwarza możliwość uzyskania przez poszczególnych współwłaścicieli prawa własności odrębnych nieruchomości lokalowych, stanowiących jeden z podstawowych składników własności osobistej, której celem jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych. Ponadto stwarza ono możliwość sprawiedliwego podziału wspólnej nieruchomości na zasadzie równych praw wszystkich współwłaścicieli.

Za przyjęciem reprezentowanego w niniejszej uchwale stanowiska przemawiają również względy życiowe. Zdarza się bowiem, że współwłaściciele małego domu godzą się co do samej zasady ustanowienia odrębnej własności lokali, nie mogą zaś dojść do porozumienia co do samego podziału lokali. Orzeczenie sądu w ramach postępowania o zniesienie współwłasności daje możliwość rozstrzygnięcia wszystkich spornych kwestii zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym oraz interesem wszystkich współwłaścicieli.

Nie bez znaczenia dla wykładni przepisów art. 135-137 k.c. oraz dla rozstrzygnięcia omawianego zagadnienia prawnego jest również ewolucja instytucji odrębnej własności lokali, jaką można zauważyć w naszym ustawodawstwie. Przed wejściem w życie kodeksu cywilnego instytucja odrębnej własności lokali była unormowana w rozporządzeniu Prezydenta RP z dnia 24 października 1934 r. o własności lokali (Dz. U. Nr 94, poz. 848 ze zm.). Ograniczenia, jakie przewidywały przepisy tego rozporządzenia, powodowały, że instytucja ta miała charakter raczej wyjątkowy. Odmiennego charakteru nabrała instytucja odrębnej własności lokali w Polsce Ludowej - z uwagi na jej charakter jako składnika mienia osobistego. Znalazło to wyraz już w art. 92 ust. 1 pkt 5 prawa lokalowego z 1959 r. (jedn. tekst: Dz. U. z 1962 r. Nr 47, poz. 227), który zniósł ograniczenia przewidziane w cyt. rozporządzeniu z 1934 r.

Konkretyzując zasadę wyrażoną w art. 13 Konstytucji, który poręcza całkowitą ochronę oraz prawo dziedziczenia własności osobistej obywateli, ustawodawca Polski Ludowej wprowadził instytucję odrębnej własności lokali do kodeksu cywilnego, podkreślając w art. 133 § 1, że przedmiotem własności osobistej może być m.in. lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość.

Poza przepisami kodeksu cywilnego instytucja odrębnej własności lokali została przewidziana również w innych aktach normatywnych, przy czym analiza tych aktów wskazuje na stały jej rozwój. W szczególności w myśl art. 14 ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (jedn. tekst: Dz. U. z 1969 r. Nr 22, poz. 159; zm. Dz. U. z 1972 r. Nr 27, poz. 193 i z 1974 r. Nr 14, poz. 84) odrębna własność lokali może powstać w wypadku sprzedaży przez Państwo małych domów mieszkalnych. Należy dalej zauważyć, że nowela do tej ustawy z dnia 6 lipca 1972 r. (Dz. U. Nr 27, poz. 193) przewidziała możliwość wyodrębnienia poszczególnych samodzielnych lokali i sprzedawania ich najemcom jako przedmiotów odrębnej własności również w domach wielomieszkaniowych stanowiących własność Państwa. Możliwość powstania odrębnej własności lokali przewiduje także cytowany już wyżej art. 153 ustawy z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach.

Poszerzona została również kategoria budynków, w których możliwe jest powstanie odrębnej własności lokali. O ile bowiem przed wejściem w życie ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. Prawo lokalowe (Dz. U. Nr 14, poz. 84) odrębna własność lokali (jak to wyjaśnia uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 15.V.1967 r. III CZP 95/66 - OSNCP 1968, poz. 2) mogła być ustanowiona m.in. w małych domach mieszkalnych nowo wybudowanych, tj. domach, "na których użytkowanie zostało wydane pozwolenie po wejściu w życie ustawy z dnia 28 maja 1957 r. o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych (jedn. tekst: Dz. U. z 1962 r. Nr 47, poz. 228)" - o tyle obecnie wobec uchylenia tej ustawy przez nowe prawo lokalowe oraz w świetle wyraźnego przepisu w tym względzie zawartego w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 26 czerwca 1974 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów prawa lokalowego (Dz. U. Nr 26, poz. 152) ograniczenie to nie istnieje. Przepis § 2 bowiem cyt. rozporządzenia przewiduje, że wyodrębnienie własności lokali jako oddzielnych nieruchomości w małym domu mieszkalnym może nastąpić bez względu na dzień oddania tego domu do użytku. Należy dodatkowo zauważyć, że art. 4 ust. 2 prawa lokalowego przewiduje, iż Rada Ministrów może ustalić w drodze rozporządzenia warunki wyodrębnienia własności poszczególnych lokali w domach wielomieszkaniowych nie stanowiących własności Państwa oraz warunki i tryb przeniesienia na rzecz osób fizycznych własności lokali w tych domach.

Powyższy przegląd aktów prawnych - aczkolwiek obejmuje również wypadki, w których ustanowienie takiej własności na podstawie umowy lub orzeczenia sądu nie jest możliwe - wskazuje, że instytucja ta stanowi istotny czynnik w polityce mieszkaniowej Państwa, że cechuje ją dynamiczny rozwój, że stanowi ona jedną z podstawowych form własności osobistej. Przemawia to również przeciwko motywacji przyjętej w dotychczasowej judykaturze co do konieczności stosowania wykładni ścieśniającej przepisów kodeksu cywilnego określających sposób powstania odrębnej własności lokali, motywacji uznającej umowę współwłaścicieli za jedyną drogę ustanowienia takiego prawa.

3. Z zasady, że orzeczenie sądu w razie braku zgody współwłaścicieli co do ustanowienia odrębnej własności lokali zastępuje umowę, wynika wniosek, iż sąd w postępowaniu o zniesienie współwłasności władny jest ustanowić odrębną własność lokali tylko wówczas, gdy zachowane są warunki przewidziane w art. 135 k.c., od których zależy dopuszczalność ustanowienia takiej własności.

W świetle przepisu art. 135 k.c. wydzielenie lokalu jako odrębnej nieruchomości jest dopuszczalne, jeżeli lokal ten odpowiada łącznie następującym wymaganiom: a) jest lokalem mieszkalnym, b) przeznaczony jest do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych właściciela i jego bliskich, c) nie przekracza rozmiarów określonych przez właściwe przepisy, d) znajduje się w domu mieszkalnym, w którym stosownie do tych przepisów dopuszczalne jest wyodrębnienie własności poszczególnych lokali.

Określenie lokalu mieszkalnego zawiera obecnie art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. Prawo lokalowe (Dz. U. Nr 14, poz. 84). Wedle tych przepisów za lokal mieszkalny uważa się samodzielny lokal mieszkalny, jak też jego część obejmującą co najmniej 1 pokój o powierzchni nie mniejszej niż 10 m². Samodzielny lokal mieszkalny stanowi wydzielony trwałymi ścianami w obrębie budynku zespół izb łącznie z pomieszczeniami pomocniczymi, w którym zamieszkiwanie nie wymaga korzystania z pomieszczeń znajdujących się w innym lokalu.

Właściwe przepisy, określające rozmiary lokali oraz domy, w których dopuszczalne jest wyodrębnienie własności poszczególnych lokali, zawarte są w cyt. ustawie Prawo lokalowe oraz w wydanym na jej podstawie rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 26 czerwca 1974 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów prawa lokalowego (Dz. U. Nr 26, poz. 152). W świetle tych przepisów należy uznać, że wyodrębnienie w drodze umowy współwłaścicieli poszczególnych lokali, stanowiących odrębne nieruchomości, może nastąpić: a) w domach jednorodzinnych oraz b) w małych domach mieszkalnych (art. 3 ust. 1 i 2 prawa lokalowego oraz § 1 i 2 rozporządzenia). Zauważyć przy tym należy, że - jak już zaznaczono - obecnie wyodrębnienie własności lokali w małym domu mieszkalnym może nastąpić bez względu na dzień oddania takiego domu do użytku. W tych też domach sąd, rozpoznając wniosek o zniesienie współwłasności, może ustanowić dla poszczególnych współwłaścicieli odrębną własność lokali.

Zgodnie z § 3 cyt. rozporządzenia powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość nie może przekraczać wielkości powierzchni określonej w § 1 ust. 1 rozporządzenia dla domu jednorodzinnego, a więc 110 m², a w razie konieczności przeznaczenia części mieszkania w takim domu na wykonywanie pracy zawodowej przez właściciela, jego dzieci lub rodziców - 140 m². Jednakże w domach wybudowanych przed dniem wejścia w życie prawa lokalowego powierzchnia użytkowa lokali stanowiących odrębne nieruchomości może być większa, jeżeli każdy z lokali obejmuje nie więcej niż 5 izb.

4. Z wnioskiem o zniesienie współwłasności przez podział nieruchomości polegający na wyodrębnieniu poszczególnych lokali jako odrębnych nieruchomości, może wystąpić każdy ze współwłaścicieli (art. 210 oraz 211 k.c.).

W postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd powinien przede wszystkim dążyć do ugodowego uregulowania sporu między współwłaścicielami. Należy przy tym zaznaczyć, że okoliczność, iż art. 622 k.p.c. przewiduje tzw. zgodne zniesienie współwłasności przez sąd, nie wyklucza możliwości umownego załatwienia sporu przez współwłaścicieli w drodze ugody sądowej. Ugoda zawarta przed sądem, zgodnie z ustalonym orzecznictwem, zastępuje formę aktu notarialnego.

W razie niedojścia między uczestnikami postępowania do ugody ustanowienie odrębnej własności lokali nastąpić może na podstawie orzeczenia sądowego stosownie do art. 212 § 1 i 3 k.c. oraz art. 622 i 623 k.p.c.

Rozważając możliwość podziału nieruchomości przez wyodrębnienie lokali mających stanowić odrębne nieruchomości, sąd powinien mieć na uwadze dyspozycję art. 211 k.c. W szczególności ocenie sądu podlega okoliczność, czy podział nie jest sprzeczny nie tylko z przepisami ustawy (o czym już była mowa), ale także ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy. Ocena wszystkich okoliczności sprawy ze społeczno-gospodarczego punktu widzenia może w uzasadnionych wypadkach prowadzić do wniosku, że podział nieruchomości przez ustanowienie odrębnych lokali nie jest wskazany. W szczególności może to mieć miejsce wówczas, gdyby w wyniku takiego podziału doszło do poważnego pogorszenia sytuacji jednego lub kilku współwłaścicieli z korzyścią pozostałych.

Orzeczenie sądu (a także ugoda sądowa) powinno zawierać rozstrzygnięcie co do wszystkich kwestii wymienionych w art. 137 § 2 k.c. W szczególności musi określać rodzaj, położenie i rozmiar poszczególnych lokali, wielkość udziałów przypadających właścicielom poszczególnych lokali we współwłasności nieruchomości oraz sposób zarządu wspólną nieruchomością.

Jeżeli chodzi o sposób zarządu wspólną nieruchomością, to orzeczenie w tym przedmiocie powinno z reguły polegać na odwołaniu się do odpowiednich przepisów o współwłasności. celowe może się okazać ponadto określenie przez sąd sposobu korzystania ze wspólnej nieruchomości przez podział niektórych składników tej nieruchomości - quoad usum - wedle wskazań zawartych w cyt. wyżej wytycznych Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 28.IX.1963 r. Dotyczyć to może w szczególności gruntu związanego z korzystaniem z domu, jak np. podwórza, jeżeli podział guoad usum jest możliwy, ogródka przydomowego itp.

Prawomocne orzeczenie sądu znoszące współwłasność nieruchomości przez ustanowienie odrębnej własności lokali podlega ujawnieniu w księdze wieczystej (art. XIX § 1 przep. wprow. k.c.).

Z przytoczonych względów należało na pytanie przedstawione do rozstrzygnięcia pełnemu składowi Izby Cywilnej udzielić odpowiedzi zawartej w powziętej uchwale.

OSNC 1975 r., Nr 9, poz. 128