Wyrok z dnia 1974-06-07 sygn. I CR 423/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 423/74

Wyrok z dnia 7 czerwca 1974 r.

Diety pokrywają zwiększone koszty utrzymania i pobytu pracownika w podróży służbowej (poza miejscem jego pracy), na ten cel są przeznaczone i stosownie do tego określone co do wysokości. Ulegają one zatem w czasie podróży zużyciu i tym samym nie mogą stanowić utraconego zarobku pracownika, zarobku podlegającego wyrównaniu przez przyznanie renty odszkodowawczej.

Możliwość zaoszczędzenia w podróży służbowej niektórych wydatków, pokrywanych z diet, zgodnie z ich przeznaczeniem, również nie stanowi utraconego zarobku, a tym samym szkody, która by podlegała naprawieniu.

Przewodniczący: sędzia Z. Trybulski. Sędziowie: R. Czarnecki, W. Kuryłowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Anny S. przeciwko Polskim Liniom Lotniczym "Lot" w W. o odszkodowanie na skutek rewizji powódki od wyroku Sądu Powiatowego dla m. st. Warszawy z dnia 24 stycznia 1974 r.,

oddalił rewizję.

Uzasadnienie

W dniu 26.VIII.1970 r. powódka uległa wypadkowi lotniczemu, w którego następstwie doznała silnego szoku, połączonego z trwałą utratą zdrowia, określoną przez lekarza neurologa na 20%. W związku z tym Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji "Warta", jako ubezpieczyciel odpowiedzialności cywilnej Polskich Linii Lotniczych "Lot", przyznało powódce, tytułem odszkodowania kwotę 20.000 zł, odmawiając jednocześnie przyznania "renty wyrównawczej w związku z utratą korzyści z wyjazdów służbowych".

W pozwie z dnia 19.IX.1973 r. powódka wystąpiła przeciwko pozwanemu przedsiębiorstwu "Lot", jako przewoźnikowi lotniczemu (którego samolotem odbywała podróż w charakterze pasażera), o zasądzenie renty odszkodowawczej w wysokości po 2.000 zł miesięcznie od daty wypadku; renta ta miałaby wyrównać utratę diet, wypłacanych powódce przy delegacjach służbowych za granicę, skoro delegacje te - wobec niemożności korzystania z drogi lotniczej na skutek wypadku - uległy znacznemu ograniczeniu.

Sąd Powiatowy oddalił powództwo, uznając, że diety, które powódka (zatrudniona na stanowisku starszego handlowca w przedsiębiorstwie handlu zagranicznego) otrzymywała w związku z podróżami służbowymi drogą lotniczą, stanowiły tylko ekwiwalent pieniężny na pokrycie zwiększonych w czasie podróży kosztów utrzymania, nie zaś źródło utrzymania ani część wynagrodzenia za pracę, wobec czego nie podlegają wyrównaniu. Poza tym, skoro "zarobki powódki nie uległy zmniejszeniu", brak również podstaw do "zasądzenia jeszcze dodatkowej pewnej kwoty w związku z wypadkiem".

Na skutek wniesionej przez powódkę rewizji, opartej na zarzucie naruszenia art. 444 § 2 i art. 445 § 1 k.c., Sąd Wojewódzki przedstawił w trybie art. 391 k.p.c. Sądowi Najwyższemu następujące zagadnienie prawne:

"Czy pozbawienie pracownika handlu zagranicznego - w wyniku wypadku, za którego skutki odpowiada przewoźnik - możliwości korzystania z transportu lotniczego, a tym samym ograniczenie jego zakresu pracy z pozbawieniem go korzyści z wyjazdów służbowych do dalej położonych krajów, może stanowić podstawę do żądania stosownej renty wyrównawczej na podstawie przepisów art. 74 i 79 prawa lotniczego w związku z art. 444 § 2 k.c.?"

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. Za szkody wynikłe w razie zranienia lub "wszelkiego innego uszkodzenia ciała" pasażera, jeżeli - jak w niniejszej sprawie - wypadek zdarzył się na pokładzie statku powietrznego, przewoźnik lotniczy odpowiada na podstawie art. 74 prawa lotniczego z dnia 31 maja 1962 r. (Dz. U. Nr 32, poz. 153) w związku z art. 72 tego prawa, chyba że udowodni, iż przedsięwziął wszelkie możliwe kroki w celu uniknięcia szkody (art. 78 tegoż prawa). Jest to odpowiedzialność z umowy przewozu lotniczego, gdy zachodzą przesłanki wymienione w cyt. przepisie art. 74. W wyliczeniu rodzajów szkody, za które przewoźnik odpowiada, brak - obok śmierci, zranienia i "wszelkiego innego uszkodzenia ciała" - wzmianki o rozstroju zdrowia, nie wiążącym się z uszkodzeniami ciała, jak np. rozstrój nerwowy itp. Nie uzasadnia to jednak zwężenia podstaw odpowiedzialności tylko do przypadków uszkodzenia ciała; z celu przepisu wynika dopuszczalność w tym zakresie wykładni rozszerzającej, obejmującej wszystkie przypadki rozstroju zdrowia pasażera w warunkach określonych przez przepis art. 74.

W niniejszej sprawie pozwany odpowiada zatem także za doznany przez powódkę w wypadku z dnia 26.VIII.1970 r. szok, który według opinii lekarza neurologa, złożonej w postępowaniu przed Towarzystwem Ubezpieczeń, miał spowodować trwałą utratę zdrowia powódki w granicach 20%, w związku z czym Towarzystwo to wypłaciło powódce z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pozwanego kwotę 20.000 zł.

Zakres naprawienia szkody przez przewoźnika przy przewozie lotniczym pasażerów określa art. 79 prawa lotniczego, zgodnie z którym wysokość jednorazowego - w stosunku do każdego pasażera - odszkodowania nie może przekraczać kwoty 200.000 zł, chyba że inaczej stanowi umowa przewozu. Ten sam przepis przewiduje, że odszkodowanie to może być przyznane także - w całości lub w części - w postaci renty stosownie obliczonej.

Na tej podstawie powódka wystąpiła z żądaniem (w granicach 180.000 zł) renty odszkodowawczej, uzasadnionej utratą diet, wypłacanych z tytułu podróży służbowych za granicę.

Umowna podstawa odpowiedzialności pozwanego, jako przewoźnika lotniczego, wyłącza stosowanie w sprawie co do zakresu wyrokowania przepisu art. 321 § 2 k.p.c., skoro dochodzone roszczenie nie wynika ze szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, a tylko ta przesłanka zastosowania wymienionego przepisu mogłaby wchodzić w grę.

W rozpoznawanej sprawie sąd nie może zatem wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem (art. 321 § 1 k.p.c.), w szczególności zaś - czego domaga się skarżąca w rewizji - ani co do dalszej (ponad 20.000 zł) kwoty odszkodowania jednorazowego, ani co do renty dochodzonej na innej podstawie (z tytułu zwiększonych w następstwie częściowej utraty zdrowia potrzeb).

3. Roszczenie odszkodowawcze powódki obejmuje tylko wartość utraconych diet, które otrzymywała przy wyjazdach służbowych za granicę, a których została pozbawiona, jako że nie może korzystać z drogi lotniczej, oszczędzającej przedsiębiorstwu czasu trwania delegacji i wydatków dewizowych na pokrycie kosztów biletów kolejowych.

Diety pokrywają zwiększone koszty utrzymania i pobytu pracownika w podróży służbowej (poza miejscem jego pracy), na ten cel są przeznaczone i stosownie do tego określone co do wysokości, ulegają zatem w czasie podróży zużyciu i tym samym nie stanowią i nie mogą stanowić utraconego zarobku pracownika, podlegającego wyrównaniu przez przyznanie renty odszkodowawczej.

Możliwość zaoszczędzenia w podróży służbowej niektórych wydatków, pokrywanych z diet, zgodnie z ich przeznaczeniem, również nie stanowi utraconego zarobku, a tym samym szkody, która by podlegała naprawieniu.

Powódka w ogóle nie utraciła możliwości wyjazdów służbowych, także za granicę, w szczególności odbywania podróży koleją. Ze względu na stan zdrowia ograniczone są jedynie jej możliwości korzystania z drogi lotniczej. Niezależnie od tego zarobki powódki nie uległy obniżeniu, a nawet dwukrotnie - w 1971 r. i w 1973 r. - powódka awansowała, brak zatem szkody pozostającej w przyczynowym związku z wypadkiem w tym zakresie (w zakresie wysokości wynagrodzenia).

Z przytoczonych względów należało - skoro rewizji powódki brak było uzasadnionych podstaw zaskarżenia - rewizję tę oddalić (art. 387 k.p.c.).

OSNC 1975 r., Nr 5, poz. 83