Wyrok z dnia 2015-06-18 sygn. III CSK 396/14

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt III CSK 396/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2015 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)

SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)

SSN Marta Romańska

w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowego

"T." sp. z o.o. w S.

przeciwko J. R.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej

w dniu 18 czerwca 2015 r.,

skargi kasacyjnej pozwanej

od wyroku Sądu Apelacyjnego

z dnia 18 lutego 2014 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 lutego 2014 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanej J. R. od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 9 kwietnia 2013 r., mocą którego uznana została za bezskuteczną w stosunku do Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowego „T.” spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. czynność prawna darowizny dotyczącej przeniesienia własności przez ojca pozwanej R. R. na rzecz pozwanej ½ udziału w nieruchomości położonej w miejscowości B. Jak Sąd ustalił, darowizna ta miała na celu uniemożliwienie egzekucji dwóch wierzytelności przysługujących stronie powodowej wobec R. R., a wynikających z wyroków sądowych o łącznej wartości ponad 127 500 złotych z odsetkami ustawowymi określonymi w tych wyrokach. Dokonując oceny prawnej Sąd pierwszej instancji uznał, że zostały po stronie pozwanej spełnione przesłanki określone w art. 527 i 529 k.c. W wyniku rozpoznanej apelacji podzielił tę ocenę Sąd Apelacyjny, uzupełniając ustalenia faktyczne na podstawie znajdujących się w aktach sprawy dokumentów i zeznań osób przesłuchanych w sprawie. W szczególności, zdaniem Sądu drugiej instancji pozwana nie wykazała żadnych składników majątku swego ojca, co do których strona powodowa mogłaby prowadzić skuteczną egzekucję należności. Chybiony był także zarzut niezastosowania w sprawie art. 5 k.c.

W skardze kasacyjnej pozwana zarzuciła Sądowi drugiej instancji naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 379 pkt 2 w związku z art. 86, art. 87 § 1 oraz art. 89 § 1 w związku z art. 316 § 1 i art. 391 § 1 k.p.c. w związku z art. 204 § 1 k.s.h. przez dopuszczenie do reprezentacji strony powodowej w toku rozprawy osoby do tego nieupoważnionej; art. 379 pkt 5 w związku z art. 203 § 1, art. 227, art. 229, art. 316 § 1 i art. 391 § 1 k.p.c. przez pozbawienie strony powodowej (chodzi zapewne o stronę pozwaną) możności obrony jej praw oraz wydania rozstrzygnięcia w sprawie, mimo że powód cofnął pozew; art. 381, art. 382, art. 227, art. 233 § 1, art. 236 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez całkowite pominięcie dowodu zgłoszonego w piśmie procesowym powoda, dotyczącym cesji wierzytelności wobec strony powodowej. Skarżąca działająca przez pełnomocnika z urzędu wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz przyznanie pełnomocnikowi wynagrodzenia za udzielenie pozwanej nieopłaconej pomocy prawnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Ze znajdującej się w aktach sprawy informacji Krajowego Rejestru Sądowego - Rejestru Przedsiębiorców z dnia 30.11.2012 r. (nie ma w aktach nowszej informacji) wynika, że spółka, będąca powodem w sprawie ma trzech wspólników: C.H. W. „W.” Sp. z o.o. z siedzibą w K., posiadającą 354 udziały w łącznej wysokości 35 400 złotych, R. R., mającego 1062 udziały o łącznej wysokości 106 200 złotych i Z. J., mającego 172 udziały o łącznej wysokości 17 200 złotych. Zarząd firmy na dzień sporządzenia informacji stanowili: Z. J., jako prezes zarządu i J. L., jako wiceprezes zarządu.

Z protokołu rozprawy rozpoznawanej w pierwszej instancji przez Sąd Okręgowy w K. z dnia 3 grudnia 2012 r. wynika, że powodową Spółkę reprezentował wykazany w Informacji KRS prezes Z. J., który oświadczył, że wprawdzie został odwołany z funkcji, ale toczy się postępowanie o uchylenie uchwały wspólników w sprawie tego odwołania.

Z kolei, z pisma podpisanego przez Prezesa Zarządu R. R., skierowanego przez powodową Spółkę do Sądu Apelacyjnego dnia 12 lutego 2014 r. wynika, że zarząd powodowej Spółki jest jednoosobowy i uchwałą Zgromadzenia Wspólników z dnia 4 października 2013 r. - Prezesem tego jednoosobowego Zarządu został wspólnik R. R., a Z. J. w zarządzie już nie jest. Na dowód został przedłożony odpis uchwały Zgromadzenia Wspólników. Z tego samego pisma wynika także, że Prezes Zarządu R. R. wypowiedział z dniem 12 lutego 2014 r. pełnomocnictwo udzielone Kancelarii Radców Prawnych W. P. s.c. reprezentujących Spółkę w niniejszej sprawie. W tym samym piśmie z dnia 12 lutego 2014 r. Prezes R. R. poinformował Sąd Apelacyjny, że zobowiązania wynikające z wyroków sądowych na kwotę 13 255 złotych i 114 396 złotych (w zaskarżonym wyroku jest o 10 złotych mniej) zostały wobec powoda spełnione wskutek potrącenia z wierzytelności nabytych drogą cesji z dnia 6 listopada 2013 r. przez wspólnika R. R. od wspólniczki CHW W. sp. z o.o. (dowodem jest dołączona umowa cesji). O możliwości dokonania tego potrącenia R. R., przesłuchiwany w charakterze świadka informował Sąd pierwszej instancji na rozprawie dnia 3 grudnia 2012 r., jak twierdzi w piśmie z dnia 12 lutego 2014 r. i jak wynika to z protokołu tej rozprawy (k. 317-319).

Nabycie wierzytelności i potrącenie, jak wyjaśnia w tym samym piśmie R. R. stało się możliwe dopiero w listopadzie 2013 r., gdyż Z. J. był wierzycielem osobistym CHW W. sp. z o.o. oraz zajął zobowiązania (chodzi zapewne o wierzytelności) wobec powodowej Spółki już w 2004 r. i mimo że nie prowadził egzekucji uniemożliwiał wnoszonymi zażaleniami na postanowienia komornika umorzenie postępowania egzekucyjnego. Skuteczne umorzenie stało się możliwe dopiero z końcem 2012 r. i to otworzyło możliwość dokonania cesji oraz potwierdzenia wcześniejszych cesji.

Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 18 lutego 2014 r. nie wynika, aby w ogóle rozpatrywał i wziął pod uwagę treść pisma strony powodowej z dnia 12 lutego 2014 r., a także aby żądał przedłożenia przez powodową Spółkę aktualnej informacji z KRS. Pominął również wnioski zawarte w tym piśmie, mimo że przed wydaniem wyroku należało je zweryfikować, gdyż mają postać tożsamą z cofnięciem pozwu, choć wprost to nie zostało wyrażone. Gdyby jednak tak było, to sprawa mogłaby się okazać bezprzedmiotowa, a w szczególności mogłyby przestać być aktualne dowodzone przed Sądem Okręgowym przesłanki akcji pauliańskiej.

Wymagała jednak zbadania kwestia cesji wierzytelności i jej skuteczności wraz z potrąceniem, skoro została przedstawiona odpowiednia umowa. W kontekście tego należało również ustalić, czy nie ma w dość pogmatwanych okolicznościach sprawy, jej powiązaniach rodzinnych i skupienia wszystkich decyzji powodowej Spółki w rękach wspólnika R. R., jednocześnie dłużnika w podstawach wszczętego w tej sprawie postępowania, a obecnie także jednoosobowego zarządu Spółki, przesłanek wskazujących na działania tego wspólnika zmierzające do wyrządzenia szkody powodowej Spółce. Gdyby tak się okazało, to mogłoby z kolei potwierdzić zasadność skargi pauliańskiej. Wymaga to jednak uzupełnienia ustaleń faktycznych i dokonania wtedy odpowiedniej oceny prawnej.

Ponadto, należało ocenić twierdzenia powoda odnośnie do niewłaściwej reprezentacji powodowej Spółki przed Sądem Apelacyjnym. Mogą one z kolei prowadzić do wniosku o nieważności postępowania apelacyjnego na podstawie art. 379 pkt 2 k.p.c. Jednakże nie można tego stwierdzić nie mając w aktach sprawy aktualnego i mającego moc prawną na dzień wyrokowania odpowiedniego dokumentu z Krajowego Rejestru Sądowego.

Z tych wszystkich podniesionych uchybień Sądu Apelacyjnego wynika, że trafne są zarzuty skarżącej co do naruszenia powołanych przez nią przepisów prawa procesowego, co skutkuje na podstawie art. 398¹⁴ k.p.c. uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania kasacyjnego, w tym o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu (art. 108 § 2 w związku z art. 391 § 1 i art. 398²¹ k.p.c.).