Wyrok z dnia 1973-10-22 sygn. I CR 723/73

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 723/73

Wyrok z dnia 22 października 1973 r.

Jeżeli dostarczony wydawcy przez autora utwór zawiera zapożyczenie z dzieł innych autorów bez wskazania źródeł tego zapożyczenia, to autor odpowiada wobec wydawcy z tytułu rękojmi za wady prawne dzieła. W takim bowiem wypadku prawa autorskie do fragmentów utworu obejmujących zapożyczenie przysługują osobom trzecim, które w razie wydania utworu zawierającego zapożyczone teksty mogą na zasadzie art. 53 i 56 prawa autorskiego dochodzić przeciwko wydawcy ochrony naruszonych praw autorskich, zarówno osobistych, jak i majątkowych.

W sytuacji natomiast, gdy zapożyczone fragmenty stanowią znaczną część utworu, tak że ich wyłączenie zniekształciłoby treść utworu, a w celu usunięcia zapożyczeń konieczne byłoby opracowanie utworu na nowo, wydawca może na podstawie art. 637 § 2 k.c. odstąpić od umowy z zachowaniem terminu przewidzianego w art. 576 k.c. Odstąpieniu od umowy nie stoi przy tym na przeszkodzie okoliczność, że utwór został przez wydawcę przyjęty, chyba że przed przyjęciem dzieła wydawca wiedział o istnieniu wady prawnej.

Przewodniczący: sędzia W. Kuryłowicz. Sędziowie: Z. Masłowski (sprawozdawca), K. Olejniczak.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Państwowego Wydawnictwa "W.P." w W. przeciwko Marii W. o 9.375 zł na skutek rewizji powoda od wyroku Sądu Powiatowego dla m. st. Warszawy z dnia 27 lutego 1973 r. oraz przedstawienia przez Sąd Wojewódzki dla m. st. Warszawy zagadnienia prawnego, przejąwszy sprawę do rozpoznania,

uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Powiatowemu dla m. st. Warszawy, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania rewizyjnego.

Uzasadnienie

Strony zawarły w dniu 22.IV.1969 r. umowę wydawniczą, w której pozwana zobowiązała się napisać i dostarczyć dzieło pt. "Prawo w rodzinie" - część I "Małżeństwo i dzieci" oraz przenieść na powoda wyłączne prawo wydania tego dzieła drukiem w formie książkowej. Wyznaczony w umowie termin dostarczenia dzieła na dzień 1.XI.1969 r. został następnie przesunięty na dzień 31.XII.1969 r. Równocześnie powodowe Wydawnictwo wypłaciło pozwanej zaliczkę w kwocie 9.375 zł.

Pozwana złożyła maszynopis tekstu dzieła w wyznaczonym terminie.

Pismem z dnia 16.XII.1970 r. powodowe Wydawnictwo zawiadomiło pozwaną, że odstępuje od umowy zawartej w dniu 22.IV.1969 r. z winy pozwanej, ponieważ dostarczone dzieło zawiera dużą ilość tekstów przepisanych bez zmian z drobnymi zmianami stylistycznymi z innych opublikowanych dzieł z zakresu prawa oraz historii prawa, nie stanowi więc oryginalnej pracy pozwanej, co było istotnym warunkiem umowy.

Na podstawie powyższego niespornego stanu faktycznego powodowe Wydawnictwo żądało w pozwie zasądzenia od pozwanej wypłaconej kwoty zaliczki, przytaczając w uzasadnieniu, że skoro pozwana nie dysponowała prawami autorskimi do zapożyczonych tekstów innych autorów, a tym samym nie mogła przenieść na Wydawnictwo praw wydawniczych do dostarczonego dzieła, co stanowiło istotny warunek umowy wydawniczej, wykonanie przez nią zobowiązania nastąpiło w sposób sprzeczny z dobrą wiarą, wobec czego Wydawnictwo było uprawnione do odstąpienia od umowy i do żądania zwrotu wypłaconej zaliczki.

Na rozprawie rzecznik powoda zmienił żądanie pozwu w ten sposób, że oprócz żądania zasądzenia kwoty zaliczki domaga się "uznania umowy wydawniczej zawartej przez strony za nieważną od początku". Jako podstawę tego żądania wskazał przepis art. 58 § 2 k.c.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i powołując się na postanowienia § 12 i 15 umowy podniosła, że wobec upływu 6-miesięcznego terminu do złożenia oświadczenia o nieprzyjęciu dzieła odstąpienie po tym terminie od umowy jest niedopuszczalne.

Sąd Powiatowy oddalił powództwo. Podzielając obronę pozwanej, Sąd ten uznał, że skoro wydawca nie zawiadomił pozwanej w terminie 6 miesięcy od złożenia dzieła o nieprzyjęciu go, utracił prawo żądania zwrotu wypłaconej zaliczki stosownie do postanowień § 11 umowy.

Sąd Wojewódzki, rozpoznając sprawę na skutek rewizji powoda, przedstawił w trybie art. 391 § 1 k.p.c. Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia budzące wątpliwości zagadnienie prawne; dotyczyło ono skutków upływu przewidzianego w umowie wydawniczej terminu do złożenia przez wydawcę oświadczenia o nieprzyjęciu dzieła, w wypadku gdy złożone dzieło w znacznej części nie jest oryginalną pracą autora, lecz zawiera zapożyczenia z innych dzieł, przy czym autor do zapożyczonych części nie ma praw wydawniczych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Jest w sprawie poza sporem, że powód nie zawiadomił pozwanej w terminie 6-miesięcznym o nieprzyjęciu dzieła, co zgodnie z postanowieniem § 12 umowy jest równoznaczne z przyjęciem dzieła i stosownie do ogólnych zasad zawierania umów o wydanie w formie książkowej dzieł literackich, naukowych i zawodowych (stanowiących załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1955 r. - Dz. U. Nr 32, poz. 190) oznacza, że dostarczone dzieło zostało ocenione jako wykonanie umowy w należyty sposób.

Według twierdzeń strony powodowej, dostarczony przez pozwaną utwór zawiera liczne, obszerne fragmenty będące zapożyczeniami z dzieł innych autorów w wersjach będących bądź dosłownym powtórzeniem obcych tekstów, bądź z pewnymi zmianami redakcyjnymi, a przy tym bez wskazania źródeł ich pochodzenia. Powód, jak twierdzi, powziął o tym wiadomość po upływie terminu do nieprzyjęcia dzieła.

Sąd Powiatowy, oddalając powództwo jedynie na podstawie przepisów prawa autorskiego, na skutek upływu 6-miesięcznego terminu z § 12 umowy, bez ustosunkowania się do powyższych twierdzeń, nie miał na uwadze, że prawo autorskie nie normuje w sposób wyczerpujący całokształtu stosunków prawnych istniejących między autorem i wydawcą na skutek zawarcia umowy wydawniczej, że zatem, jak to trafnie podnosi rewizja, w zakresie nie unormowanym przez to prawo mają zastosowanie do tych stosunków przepisy kodeksu cywilnego. W szczególności Sąd ten nie rozważył, że ze względu na treść i charakter obowiązków autora wobec wydawcy, wynikających z umowy wydawniczej, mają do nich w zakresie nie unormowanym przez prawo autorskie zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o umowie o dzieło, w tym również przepisy o rękojmi za wady dzieła, zawarte w art. 637 i 638 k.c. Charakter przy tym przedmiotu umowy wydawniczej sprawia, że w rachubę mogą wchodzić jedynie wady prawne dostarczonego przez autora utworu, których skutki unormowane są w art. 573-576 w związku z art. 638 k.c.

Rozważając na podstawie tych przepisów przytoczony przez powoda stan faktyczny, należy przyjąć pogląd, że jeżeli dostarczony wydawcy przez autora utwór zawiera zapożyczenie z dzieł innych autorów bez wskazania źródeł, autor odpowiada wobec wydawcy z tytułu rękojmi za wady prawne. Prawa bowiem autorskie do fragmentów utworu obejmujących zapożyczenie przysługują w takim wypadku osobom trzecim, które w razie wydania utworu zawierającego zapożyczone teksty mogłyby na zasadzie art. 53 i 56 prawa autorskiego dochodzić ochrony naruszonych praw autorskich, zarówno osobistych, jak i majątkowych, przeciwko wydawcy. Taki stan faktyczny wyczerpuje hipotezę przepisu art. 556 § 2 k.c., wobec czego wydawcy przysługują w stosunku do kontrahenta roszczenia przewidziane w art. 637 § 1 k.c.

Jeżeli jednak fragmenty zapożyczone stanowią znaczną część utworu, tak że ich wyłączenie zniekształciłoby jego treść, a w celu usunięcia zapożyczeń jest konieczne opracowanie utworu na nowo, wydawca może na podstawie art. 637 § 2 k.c. odstąpić od umowy wprost z zachowaniem terminu przewidzianego w art. 576 k.c. Odstąpieniu od umowy nie stoi przy tym na przeszkodzie okoliczność, że utwór został przez wydawcę przyjęty, chyba że przed przyjęciem dzieła wydawca wiedział o istnieniu wady prawnej.

W razie skutecznego odstąpienia od umowy przysługują wydawcy wszystkie roszczenia, jakie są przewidziane w art. 37 § 2 prawa autorskiego w wypadku niewykonania przez autora umowy wydawniczej. Dostarczenie bowiem przez autora dzieła, które w znacznym zakresie nie stanowi przedmiotu jego praw autorskich, a ponadto może narazić wydawcę na odpowiedzialność wobec osób trzecich, jest równoznaczne z niewykonaniem umowy wydawniczej i powinno pociągać za sobą takie same skutki.

Do prawidłowej więc oceny rozpoznawanej sprawy ze stanowiska przytoczonych tu zasad konieczne jest ustalenie, czy dostarczony przez pozwaną utwór zawiera i w jakim zakresie zapożyczenia z obcych dzieł, naruszające prawa autorskie innych twórców. Zaskarżony wyrok nie zawiera ustaleń w tym przedmiocie. Do ich dokonania nie wystarczają znajdujące się w aktach sprawy oceny recenzentów pracy. Konieczne jest zasięgnięcie szczegółowej opinii jednego lub kilku biegłych, których obowiązkiem będzie wskazanie wszystkich fragmentów utworu pozwanej stanowiących zapożyczenia z dzieł innych autorów, z podaniem ich nazwisk i wymienieniem tych dzieł, a jeśli chodzi o zapożyczenia ze zmianami redakcyjnymi - również wydanie należycie uzasadnionej opinii wyjaśniającej, w czym biegli dopatrują się podobieństwa porównywanych tekstów, wskazującego na zapożyczenie.

Dopiero dokonanie szczegółowych ustaleń co do przytoczonych okoliczności pozwoli sądowi meriti na prawidłową ocenę, czy istniały powody do odstąpienia przez powoda od umowy wydawniczej w ramach uprawnień przewidzianych w art. 637 § 2 k.c. w związku z art. 574 i nast. k.c., co z kolei będzie miało decydujący wpływ na ocenę zasadności dochodzonego roszczenia.

Dodać należy, że wywody rewizji, zmierzające do wykazania, iż postępowanie pozwanej zawiera cechy czynu niedozwolonego oraz występku karnego, są pozbawione znaczenia dla oceny roszczeń powoda, które nie mają charakteru roszczeń odszkodowawczych, lecz wynikają - w świetle twierdzeń powoda - z odstąpienia od umowy wydawniczej, uzasadnionego wadą prawną dostarczonego dzieła.

Natomiast błędny jest pogląd strony powodowej co do nieważności umowy, który znalazł wyraz w zmianie powództwa dokonanej przez nią w toku postępowania sądowego przez dodatkowe zgłoszenie żądania uznania umowy wydawniczej za nieważną od początku. Wady bowiem dzieła, na które powołuje się powód, dotyczą wykonania umowy, a nie jej zawarcia, brak jest zaś twierdzeń faktycznych, z których wynikałoby, że umowa w chwili jej zawierania była dotknięta wadą powodującą jej nieważność.

W wyniku powyższych rozważań, skoro do prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy konieczne jest dokonanie nowych ustaleń, należało zaskarżony wyrok, oparty na błędnych przesłankach, uchylić z mocy art. 388 § 1 k.p.c. i orzec jak w sentencji.

OSNC 1975 r., Nr 2, poz. 25