Wyrok z dnia 1974-01-18 sygn. I CR 794/73

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 794/73

Wyrok z dnia 18 stycznia 1974 r.

Wobec ustania z mocy prawa pierwszego małżeństwa małżonek uznany niezgodnie z prawdą za zmarłego ma interes prawny w ustaleniu, że jego związek małżeński ustał z dniem zawarcia przez drugiego małżonka ponownego związku małżeńskiego.

Przewodniczący: sędzia J. Majorowicz (sprawozdawca). Sędziowie: E. Mielcarek, T. Gągoł.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Józefa S. przeciwko Bronisławie S. o ustalenie nieistnienia związku małżeńskiego na skutek rewizji pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Białymstoku z dnia 22 października 1973 r.,

oddalił rewizję i zasądził od pozwanej na rzecz powoda 300 zł tytułem kosztów postępowania rewizyjnego

Uzasadnienie

Powód Józef S. w pozwie przeciwko Bronisławie S. domagał się ustalenia nieistnienia związku małżeńskiego stron. W uzasadnieniu swego żądania powód przytoczył, że strony zawarły związek małżeński w dniu 24.II.1936 r. Następnie powód przez długi okres przebywał w Argentynie. W tym czasie pozwana złożyła do Sądu Powiatowego w Białymstoku wniosek o uznanie powoda za zmarłego i postanowieniem tego Sądu powód został uznany za zmarłego. Powyższe orzeczenie zostało uchylone postanowieniem Sądu Powiatowego w Białymstoku.

Po uznaniu powoda za zmarłego pozwana ponownie zawarła związek małżeński z Michałem Z.

W tym stanie rzeczy, zdaniem powoda, ma on interes prawny w ustaleniu nieistnienia jego związku małżeńskiego.

Na rozprawie przed Sądem Wojewódzkim w Białymstoku powód sprecyzował żądanie pozwu w ten sposób, że wniósł o ustalenie, iż związek małżeński zawarty między stronami ustał z dniem 10.X.1959 r. na skutek zawarcia w tym dniu przez pozwaną nowego związku małżeńskiego, a to na podstawie art. 55 § 2 k.r.o.

Pełnomocnik pozwanej uznał powództwo.

Wyrokiem z dnia 22.X.1973 r. Sąd Wojewódzki w Białymstoku ustalił, że związek małżeński, zawarty przez powoda Józefa S. z Bronisławą P. w dniu 24.II.1936 r. przed urzędnikiem stanu cywilnego w Białymstoku, ustał z dniem 10.X.1959 r.

Ustalenia Sądu Wojewódzkiego są zgodne z wyżej przedstawionymi twierdzeniami powoda. Sąd Wojewódzki ponadto ustalił, że w dniu 12.V.1967 r. prawomocnym wyrokiem Sądu Powiatowego w Białymstoku został orzeczony rozwód pomiędzy Bronisławą Z. a Michałem Z.

W tych warunkach Sąd Wojewódzki na zasadzie art. 55 § 2 k.r.o. oraz art. 189 k.p.c. uwzględnił powództwo, przyjmując, że powód ma interes prawny w ustaleniu, iż związek małżeński zawarty z pozwaną ustał z dniem 10.X.1959 r. na skutek zawarcia w tym dniu przez pozwaną nowego związku małżeńskiego.

Wyrok Sądu Wojewódzkiego zaskarżyła rewizją pozwana, wnosząc o zmianę tego wyroku i oddalenie powództwa. Skarżąca podniosła, że wystąpiła o uznanie powoda za zmarłego po otrzymaniu wiadomości z Polskiego Czerwonego Krzyża, iż jej mąż w rejestrach PCK nie figuruje, że związek małżeński z Michałem Z. zawarła mając trudne warunki materialne i rodzinne (na utrzymaniu starą matkę i dwoje dzieci), że po powrocie powoda do kraju była już rok po rozwodzie z Michałem Z.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Podstawą prawną orzeczenia Sądu Wojewódzkiego jest art. 55 § 2 k.r.o. W myśl tego przepisu, jeżeli po uznaniu jednego z małżonków za zmarłego drugi małżonek zawarł nowy związek małżeński, związek ten nie może być unieważniony z tego powodu, że małżonek uznany za zmarłego żyje albo że jego śmierć nastąpiła w innej chwili aniżeli chwila oznaczona w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego. Przepisu tego nie stosuje się zaś, jeżeli w chwili zawarcia nowego związku małżeńskiego strony wiedziały, że małżonek uznany za zmarłego pozostaje przy życiu.

Wykładnia zacytowanego przepisu prowadzi do wniosku, że w wypadku gdy po uznaniu jednego małżonka za zmarłego drugi małżonek zawarł nowy związek małżeński, przy czym zawierający drugie małżeństwo nie wiedział o niezgodności uznania za zmarłego z prawdą, pierwsze małżeństwo ustaje z mocy samego prawa.

Należy dalej zauważyć, że nie ma przy tym istotnego znaczenia okoliczność, iż następnie nowe małżeństwo ustało. Okoliczność bowiem, że nowe małżeństwo drugiego małżonka ustało, nie powoduje odżycia jego poprzedniego małżeństwa.

W świetle powyższej zasady dla uwzględnienia powództwa istotne znaczenie miało ustalenie, czy pozwana, jak również jej drugi mąż Michał Z. mieli lub też nie mieli świadomości niezgodności uznania za zmarłego powoda Józefa S. z prawdą. Wprawdzie w tym zakresie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Wojewódzki nie rozważył szczegółowo tej kwestii, wobec uznania powództwa przez pełnomocnika pozwanej; niemniej jednak uznanie to znajduje uzasadnienie w okolicznościach sprawy, a w szczególności w materiale dowodowym zebranym w sprawie rozpoznawanej przez Sąd Powiatowy w Białymstoku o uznanie Józefa S. za zmarłego oraz w sprawie tegoż Sądu z powództwa Bronisławy Z. przeciwko Michałowi Z. o rozwód; wynika to także z zeznań świadka Michała Z. oraz pozwanej w sprawie niniejszej.

Z dowodów tych wynika, że pozwana, jak również jej drugi mąż Michał Z. w chwili zawierania związku małżeńskiego nie wiedzieli, iż uznany za zmarłego powód żyje.

Za trafne należy również uznać stanowisko Sądu Wojewódzkiego, że wobec ustania z mocy prawa pierwszego małżeństwa powód ma interes prawny w ustaleniu, iż jego związek małżeński z pozwaną ustał z dniem zawarcia przez pozwaną drugiego związku małżeńskiego, a więc z dniem 10.X.1959 r.

Skoro więc pozwana nie podważyła w rewizji trafnego ustalenia Sądu Wojewódzkiego co do tego, że i ona, i Michał Z., w czasie zawierania przez nich związku małżeńskiego, nie wiedzieli o niezgodności uznania za zmarłego powoda Józefa S. z prawdą, rewizję jej, jako nieuzasadnioną, należało oddalić.

OSNC 1975 r., Nr 1, poz. 11