Uchwała z dnia 1974-04-25 sygn. III CZP 11/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 11/74

Uchwała z dnia 25 kwietnia 1974 r.

Przewodniczący: sędzia Z. Wasilkowska. Sędziowie: J. Majorowicz, J. Krajewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Apolinarego S. przeciwko Emilii K. i Eugenii S. o 40.000 zł, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Szczecinie postanowieniem z dnia 16 stycznia 1974 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Jaki wpis pobiera się od rewizji wniesionej od wyroku wstępnego, uwzględniającego powództwo o zapłatę co do zasady?",

udzielił następującej odpowiedzi:

Wartością przedmiotu zaskarżenia wyroku wstępnego jest wartość przedmiotu sporu.

Uzasadnienie

W sprawie, w której powód dochodził 40.000 zł z tytułu zachowku, Sąd pierwszej instancji wydał wyrok wstępny, uznając roszczenie za usprawiedliwione w zasadzie.

W zarządzeniu wzywającym do uiszczenia wpisu od wniesionej przez pozwanego rewizji Sąd ten określił wartość przedmiotu zaskarżenia w wysokości równej kwocie dochodzonej pozwem.

W toku rozpoznawania zażalenia na powyższe zarządzenie Sąd Wojewódzki przedstawił Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 391 k.p.c. zagadnienie prawne sprecyzowane w komparycji niniejszej uchwały.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wśród wymagań przepisanych dla skargi rewizyjnej w sprawach o roszczenia majątkowe art. 370 k.p.c. wymienia obowiązek określenia wartości przedmiotu zaskarżenia, przy czym nie daje ani definicji tego pojęcia, ani sposobu obliczenia tej wartości. Ogólnikowe uregulowanie zagadnienia wynika z tego, że kodeks w dziale o rewizji nie normuje wszystkich kwestii związanych z tym środkiem zaskarżenia, ale w wielu z nich, poprzez normę odsyłającą art. 393 § 1 k.p.c., nakazuje stosować odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. Poza tym w odniesieniu do kosztów procesu kodeks przyjął założenie, iż reguluje w tym zakresie tylko ogólne zasady, przenosząc unormowania szczegółowe do odrębnych aktów normatywnych.

W świetle tych założeń nie może budzić wątpliwości, iż z uwagi na cel instytucji wartości przedmiotu zaskarżenia, a mianowicie określenie wysokości opłat oraz wynagrodzenia adwokackiego, stosują się do niej odpowiednio przepisy o wartości przedmiotu sporu. Kwestię tę w odniesieniu do spraw o roszczenia pieniężne reguluje art. 19 § 1 k.p.c., w myśl którego wartość przedmiotu sporu stanowi podana w pozwie kwota pieniężna. W wypadku zatem zwalczania wyroku zasądzającego sumę pieniężną wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi kwota objęta wnioskiem rewizyjnym.

W odniesieniu jednak do wyroku wstępnego wydanego w takich sprawach trudność wynika stąd, że w wyroku tym nie orzeka się o określonej kwocie, i dlatego można wysunąć wątpliwość, czy jakakolwiek kwota pieniężna stanowi przedmiot sprawy.

Przy rozważaniu podniesionej wątpliwości odrzucić wypadnie wysuniętą w zażaleniu sugestię, że rewizja od wyroku wstępnego jest wolna od opłat sądowych, skoro ani ustawa z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110), ani rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz. U. z 1973 r. Nr 21, poz. 127) nie przewidują w sposób wyraźny wyjątków w tym zakresie. Przeciwko trafności tej sugestii przemawia treść art. 16 cyt. ustawy o kosztach, ustanawiającego zasadę, że pisma procesowe podlegają opłacie, jeśli przepis szczególny nie stanowi inaczej (np. § 22 i 27 cyt. rozporządzenia). Brak wyłączenia więc prowadzi do wniosku, że rewizja od wyroku wstępnego podlega opłacie sądowej. Z tych samych względów nie wchodzi w rachubę możliwość pobrania wpisu stałego, skoro takie wypadki są w ustawie o kosztach wyliczone w sposób taksatywny (art. 29).

Z kolei należy rozważyć, czy wpis od rewizji od wyroku wstępnego nie powinien być obliczony na podstawie art. 31 ustawy o kosztach sądowych, jak to zdaje się wynikać z sugestii wysuniętej przez Sąd Wojewódzki w uzasadnieniu postanowienia przekazującego zagadnienie prawne. Na postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi negatywnej. Według tego przepisu w sprawach majątkowych przewodniczący określa wpis tymczasowy tylko wtedy, gdy wartość przedmiotu sporu, a odpowiednio i wartość przedmiotu zaskarżenia - nie da się ustalić. Na tle tego przepisu wyłania się zagadnienie definicji tych spraw.

Treść art. 31 ustawy o kosztach, w konfrontacji z całością przepisów dotyczących wpisów od pozwów i rewizji, prowadzi do wniosku, że przepis ten ma na myśli tylko takie sprawy, w których ani strona, ani sąd nie są w stanie w sposób ścisły określić wartości przedmiotu sprawy z tej przyczyny, iż nie wiadomo, jakie rzeczy i prawa wejdą do pewnej masy dochodzonej pozwem lub jaka będzie wartość poszczególnych elementów składowych. Ustawowy przykład takich spraw daje § 15 cytowanego rozporządzenia: są to np. sprawy o zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami. Nie może budzić wątpliwości, iż sprawy o kwotę pieniężną nie mogą być zaliczone do tej kategorii. Niemożność bezpośredniego zastosowania art. 31 wysuwa zagadnienie dopuszczalności analogii z tego przepisu. Za celowością takiej operacji mogłaby przemawiać okoliczność, iż wyrok wstępny nie określa bliżej przedmiotu sprawy, oraz wzgląd na potrzebę ochrony praw pozwanego, który byłby zmuszony do wpłaty wysokiego wpisu w razie określenia wartości przedmiotu sporu w nadmiernej wysokości, np. w razie dochodzenia nadmiernie wysokiej kwoty, nie uzasadnionej okolicznościami sprawy, zwłaszcza gdy powód korzysta ze zwolnienia od kosztów sądowych.

Kodeks postępowania cywilnego nie wyłącza możliwości stosowania analogii, ale z uwagi na charakter przepisów procesowych stosowanie analogii musi być bardzo ostrożne, gdy rzeczywiście istnieje luka w przepisach. O luce w zakresie wpisu od rewizji od wyroku wstępnego trudno mówić, skoro ustawa o kosztach stwarza warunki do określenia wpisu stosunkowego. Również nie może wystarczać wzgląd na interes pozwanego, skoro według założeń kodeksu ponosi on koszty na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu, z drugiej zaś strony w rażących sytuacjach istnieje możliwość zastosowania art. 102 k.p.c.

Rozważania powyższe prowadzą do wniosku, że wartością przedmiotu zaskarżenia wyroku wstępnego jest wartość przedmiotu sporu. Takie stanowisko wyraził już Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13.VIII.1970 r. II CZ 103/70 (OSNCP 1971, z. 3, poz. 58), przy czym zapatrywanie to zostało zaaprobowane w doktrynie. Za trafnością tego stanowiska przemawiają głównie dwa argumenty:

Wyrokiem wstępnym sąd orzeka o całym roszczeniu będącym przedmiotem procesu, nie ma więc podstaw do żądania wpisu od części roszczenia. Po wtóre, w razie uwzględnienia rewizji może nastąpić zmiana wyroku i oddalenie powództwa w całości. Wtedy nie ma już wątpliwości, że wartością przedmiotu zaskarżenia jest wartość przedmiotu sporu. Brak zaś przesłanek odmiennego rozwiązania zagadnienia w zależności od tego, czy rewizja zostanie uwzględniona, czy też oddalona.

Z tych względów na podstawie art. 391 k.p.c. orzeczono jak w sentencji uchwały.

OSNC 1974 r., 12, poz. 211