Wyrok z dnia 1973-04-25 sygn. I CR 91/73

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 91/73

Wyrok z dnia 25 kwietnia 1973 r.

Utwór artystyczny staje się przedmiotem prawa autorskiego już wtedy, kiedy następuje jego ustalenie, tj. gdy przybierze jakąkolwiek postać, choćby nietrwałą, jednak o tyle stałą, żeby treść i cechy utworu wywierały efekt artystyczny.

Kompozycje z kwiatów odpowiadają temu wymaganiu. Dlatego niedozwolone jest ich odtwarzanie bez zgody autora, m.in. sposobem fotograficznym, do innego użytku niż własny użytek osobisty, a w szczególności - do użytku związanego z osiągnięciem korzyści materialnej.

Przewodniczący: sędzia W. Bryl. Sędziowie: R. Czarnecki (sprawozdawca), S. Rudnicki.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Bożeny B. przeciwko Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej "Prasa-Książka-Ruch" - Biuro Wydawniczo-Propagandowe i Dymitrowi S. o naruszenie autorskich dóbr osobistych na skutek rewizji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy z dnia 16 listopada 1972 r.,

oddalił rewizję w części dotyczącej oddalenia żądania ustalenia naruszenia autorskich dóbr osobistych; poza tym uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu dla m. st. Warszawy do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Uzasadnienie

Powódka podaje, że jest z wykształcenia inżynierem ogrodnikiem, a specjalizuje się w tworzeniu kompozycji z kwiatów. Na zorganizowanej w czasie "święta kwiatów" ich wystawie powódka eksponowała szereg swoich kompozycji. Zdjęć eksponatów dokonał fotografik Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej "Prasa-Książka-Ruch" Dymitr S. Te fotografie barwne, bez wskazania powódki jako twórcy kompozycji, Spółdzielnia wydała w formie pocztówek i je rozpowszechniła.

W przytoczonym stanie rzeczy powódka domagała się ustalenia, że Spółdzielnia i Dymitr S. naruszyli jej autorskie dobra osobiste, dalej - zaniechania naruszenia, wreszcie - dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Sąd Wojewódzki przyjął, że "układ kwiatów (...) nie może być uznany za utwór (...), gdyż nie jest utrwalony, trwa tak długo jak żywot kwiatów, z których jest ułożony". Kompozycja ta, ponieważ nie odpowiada wymaganiu prawa autorskiego co do tego, żeby utwór był ustalony w jakiejkolwiek postaci, nie korzysta z ochrony przewidzianej przez to prawo. "Gdyby zaś nawet uznać, że kompozycja kwiatowa jest przedmiotem prawa autorskiego, to reprodukowanie jej sposobem fotograficznym nie stanowi, w świetle przepisów tego prawa, naruszenia praw autorskich."

Już na tle wspomnianych założeń Sąd Wojewódzki pominął dowód z opinii biegłego i z zeznań powódki, podniósł, że kompozycja z kwiatów "nie może być uważana za twórczość", i oddalił powództwo.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Artykuł 1 § 2 pkt 4 prawa autorskiego głosi, że utwór sztuki choreograficznej lub kinematograficznej staje się przedmiotem prawa autorskiego w razie jego utrwalenia w scenariuszu, rysunku lub fotografii. W odniesieniu do pozostałych utworów art. 1 prawa autorskiego wypowiada zasadę ogólną, mianowicie że utwór - w tym i utwór artystyczny - stanowi przedmiot prawa autorskiego, jeśli jest ustalony w jakiejkolwiek postaci. Dlatego według zasady ogólnej utwór artystyczny staje się przedmiotem prawa autorskiego już wtedy, kiedy następuje jego ustalenie, a zatem - choćby utwór nie został utrwalony, tj. nie przybrał postaci trwałej, albo choćby jego treść i cechy nie zostały udokumentowane w sposób trwały. Wystarczy, żeby utwór ten był ustalony, tj. żeby przybrał jakąkolwiek postać, choćby nietrwałą, jednak o tyle stałą, żeby treść i cechy utworu wywierały efekt artystyczny.

Na tle przedstawionej wykładni kompozycje z kwiatów odpowiadają wymaganiu co do tego, żeby utwór był ustalony w jakiejkolwiek postaci. Tym samym odmienne stanowisko Sądu Wojewódzkiego narusza art. 1 § 1 prawa autorskiego.

Artykuł 22 prawa autorskiego stanowi, że wolno skopiować lub w inny sposób odtworzyć cudzy utwór wyłącznie do własnego użytku osobistego. Z zacytowanej dyspozycji wynika, że niedozwolone jest odtworzenie, tj. reprodukcja cudzego utworu, m.in. sposobem fotograficznym, do innego użytku niż własny użytek osobisty, w szczególności do użytku związanego z osiągnięciem korzyści materialnej.

Wydanie barwnych fotografii w formie pocztówek i ich rozpowszechnianie wskazuje na taki właśnie charakter użytku z reprodukcji kompozycji kwiatowych. Pomijając ten stan rzeczy, zapatrywanie Sądu Wojewódzkiego narusza z kolei art. 22 prawa autorskiego.

Obydwie zatem przesłanki, którymi kierował się Sąd Wojewódzki oddalając powództwo, stanowią wynik naruszenia prawa materialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie.

Zajęcie zaś przez wspomniany Sąd stanowiska co do tego, czy wykonywane przez powódkę kompozycje z kwiatów mogą być ocenione jako utwory artystyczne w rozumieniu art. 1 prawa autorskiego, powinno być poprzedzone zasięgnięciem opinii biegłego. Ponieważ Sąd Wojewódzki nie przeprowadził tego dowodu, pogląd, jakoby kompozycja z kwiatów "nie mogła być uważana za twórczość", przedstawia się jako dowolny.

W konsekwencji zaskarżony wyrok nie może być utrzymany w mocy poza częścią dotyczącą oddalenia żądania ustalenia naruszenia autorskich dóbr osobistych. Jeżeli bowiem już doszło do naruszenia prawa powódki i wystąpiła ona z roszczeniami o świadczenia wynikające z tego naruszenia, a nie zachodzi wyjątek przewidziany w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 17.IV.1970 r. III PZP 34/69 (OSNCP 1970, poz. 217), to powódka nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia.

OSNC 1974 r., Nr 3, poz. 50