Wyrok z dnia 1972-12-04 sygn. I PR 191/72

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PR 191/72

Wyrok z dnia 4 grudnia 1972 r.

Postanowienie sądu wzywające do wzięcia udziału w sprawie w charakterze strony pozwanej, wydane z naruszeniem art. 194 § 3 k.p.c., podlega uchyleniu jako nie znajdujące uzasadnienia prawnego (art. 195 k.p.c.). W konsekwencji postępowanie w stosunku do osoby bezpodstawnie wezwanej do wzięcia udziału w sprawie nie mogło się toczyć. Skoro zatem z tej przyczyny było ono niedopuszczalne, należało je umorzyć z mocy art. 355 § 1 k.p.c.

Przewodniczący: sędzia M. Rafacz-Krzyżanowska. Sędziowie: A. Szczurzewski, J. Knap (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Spółdzielni Inwalidów "Jedność" w G. przeciwko: 1) Kazimierzowi L., 2) Eugeniuszowi B., 3) Skarbowi Państwa (MHW) - Centralnemu Inspektorowi Standaryzacji w W., 4) Przedsiębiorstwu Handlu Zagranicznego "Polcoop" w W., 5) Spółdzielczemu Przedsiębiorstwu Handlu Zagranicznego "Coopexim - Cepelia" w W. o 141.996,51 zł na skutek rewizji pozwanego Spółdzielczego Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego "Coopexim - Cepelia" od wyroku Sądu Wojewódzkiego dla Woj. Warszawskiego w Warszawie z dnia 14 lutego 1972 r.,

uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej Spółdzielczego Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego "Coopexim - Cepelia" w W. oraz postanowienie z dnia 19 stycznia 1971 r. o wezwaniu do udziału w sprawie w charakterze współpozwanego tego Przedsiębiorstwa i w tym zakresie postępowanie w sprawie w obu instancjach umorzył; przyznał wymienionemu Przedsiębiorstwu "Coopexim - Cepelia" od powodowej Spółdzielni 10.700 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Uzasadnienie

Ze zbiorów roku 1967 powodowa Spółdzielnia wyprodukowała przecier truskawkowy, który za pośrednictwem Spółdzielczego Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego "Coopexim - Cepelia" został w styczniu 1968 r. wysłany do odbiorcy francuskiego.

W dniu 30 maja 1968 r. "Coopexim" zawiadomił Spółdzielnię, że wobec stwierdzonych w postępowaniu reklamacyjnym odbiorcy zagranicznego wad rzeczy, towar będzie zwrócony na koszt Spółdzielni do kraju, ewentualnie może być sprzedawany za połowę ceny na rynku francuskim. Ostatecznie został on zwrócony do Polski, ponieważ nie udało się go uplasować na rynku zagranicznym.

W rezultacie Spółdzielnia poniosła następujące straty:

1. Kary umowne za odstąpienie kupującego od umowy 29.931 zł
2. Różnica pomiędzy ceną eksportową pulpy a ceną krajową 73.162,80 zł
3. Koszty transportu pulpy zwróconej przez odbiorcę zagranicznego z Francji do Polski

38.912,71 zł

————————

Razem 141.996,51 zł

W pozwie wniesionym do Sądu Wojewódzkiego w dniu 28.III.1969 r. Spółdzielnia Inwalidów "Jedność" w G. żądała solidarnego zasądzenia powyższej sumy od Kazimierza L. i Eugeniusza B., twierdząc, że są oni odpowiedzialni za szkodę: pierwszy - jako ówczesny przewodniczący zarządu Spółdzielni, a drugi - jako kierownik zakładu produkcyjnego.

W toku procesu naw niosek powódki Sąd Wojewódzki wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanych: Skarb Państwa (MHW - Centralny Inspektorat Standaryzacji), Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego "Polcoop" i Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego "Coopexim - Cepelia" w W.

Powódka utrzymywała, że wskazani dopozwani przyczynili się do powstania szkody przez nienależyte wykonanie swoich obowiązków.

Wszyscy pozwani wnieśli o oddalenie powództwa.

Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 14.II.1972 r. uwzględnił powództwo w stosunku do Spółdzielczego Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego "Coopexim - Cepelia" i oddalił je w stosunku do Eugeniusza B.; co do reszty pozwanych postępowanie w sprawie zostało umorzone wobec cofnięcia powództwa, połączonego ze zrzeczeniem się względem nich roszczeń.

W części odnoszącej się do Przedsiębiorstwa "Coopexim - Cepelia" Sąd Wojewódzki z powołaniem się na opinię biegłego inż. Otto K. przyjął w uzasadnieniu wyroku za wykazane, że przebieg załatwienia zgłoszonej reklamacji nie był prawidłowy, ponieważ:

- reklamację zgłoszono dopiero po upływie ok. 2 miesięcy od daty wysyłki towaru,

- próby pobrał przedstawiciel odbiorcy, a nie osoba neutralna,

- próby pobrano w sposób niezgodny z przepisami,

- odbiorca dokonał otwarcia wszystkich beczek i naruszenia ich zawartości,

- przyjęto bezkrytycznie słuszność reklamacji odbiorcy zagranicznego, nie identyfikując zwróconego przecieru.

Przedsiębiorstwo "Coopexim - Cepelia" nie dokonało wszystkich czynności potrzebnych do prawidłowego załatwienia reklamacji. Spółdzielnia "Jedność" bezkrytycznie przyjęła winę na siebie, mimo że wyprodukowała dobry przecier i prawidłowo wysłała go za granicę. Za skutki niewłaściwie przeprowadzonego postępowania reklamacyjnego ponosi odpowiedzialność "Coopexim - Cepelia", skoro porównanie prób wykazywało, że zwrócono inny przecież niż ten, jaki wysłała Spółdzielnia za granicę.

Zdaniem Sądu Wojewódzkiego zgłoszony przez tego pozwanego zarzut niedopuszczalności drogi sądowej jest chybiony, gdyż "w wyniku podmiotowych przekształceń powództwa dopiero po przeprowadzeniu szczegółowego postępowania dowodowego zostało ustalone, kto ponosi odpowiedzialność za szkody związane ze zwrotem przecieru".

Chybiony jest także zarzut przedawnienia, gdyż powództwo zostało wytoczone w dniu 28.III.1968 r., a więc przed upływem roku od chwili zwrotu przecieru, ustalenie zaś strony odpowiedzialnej za wadliwą reklamację nastąpiło dopiero w wyniku przeprowadzenia żmudnego postępowania dowodowego, przy czym Spółdzielnia nie miała doświadczenia w eksporcie, a w związku z nieznajomością faktycznych przyczyn zwrotu przecieru i przebiegu postępowania reklamacyjnego nie miała pełnej orientacji co do prawidłowego określenia strony pozwanej.

Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego "Coopexim - Cepelia" zgłosiło zarzut nieważności postępowania przez wydanie względem skarżącego orzeczenia co do meritum sprawy, jakkolwiek w tym przedmiocie zachodziła niedopuszczalność drogi sądowej. Rewidujące Przedsiębiorstwo wnosiło przy tym "o zmianę zaskarżonego wyroku z dnia 14 lutego 1972 r. i oddalenie powództwa w całej rozciągłości w stosunku do SPHZ «Coopexim - Cepelia» albo o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z brzmieniem art. 72 § 2 k.p.c., jeżeli przeciwko kilku osobom sprawa może toczyć się tylko łącznie (współuczestnictwo konieczne), przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się także do osób, których udział w sprawie uzasadniałby jej rozpoznanie przez państwowy arbitraż gospodarczy.

Poza wskazanym w zacytowanym przepisie wypadkiem współuczestnictwa koniecznego podmiot podlegający państwowemu arbitrażowi gospodarczemu nie może zapozwać przed sąd obok osoby prywatnej innego podmiotu arbitrażowego w zakresie roszczenia, którego rozpoznanie poddane zostało właściwości państwowych komisji arbitrażowych. Jeżeli zatem nie zachodzi stan rzeczy, do którego ma zastosowanie przepis art. 195 k.p.c., nie jest dopuszczalne wezwanie do udziału w sprawie w charakterze pozwanego osoby, której udział w sprawie uzasadniałby rozpoznanie sprawy przez państwowy arbitraż gospodarczy.

Współuczestnictwo konieczne występuje, gdy z uwagi na zachodzący między uczestnikami stosunek prawny konieczne jest objęcie ich jednym pozwem, dopiero bowiem wszyscy ci uczestnicy razem stanowią niepodzielnie stronę procesową, czynnie lub biernie legitymowaną w procesie.

W niniejszej sprawie zarówno pozwane osoby fizyczne, jak i wezwane do wzięcia udziału w sprawie Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego "Coopexim - Cepelia" byłyby, każde oddzielnie, samoistnie legitymowane biernie.

Co więcej, pomiędzy wymienionymi tu podmiotami nie zachodzi nawet współuczestnictwo jednolite, gdyż ani z istoty spornego stosunku prawnego, ani z przepisu ustawy nie wynika, iżby wyrok miał dotyczyć niepodzielnie wszystkich uczestników, tzn. aby rozstrzygnięcie sprawy musiało być jednakowe w stosunku do nich wszystkich (art. 73 § 2 k.p.c.). Dalej jeszcze, nie występuje pomiędzy nimi współuczestnictwo materialne, skoro przedmiotu sporu nie stanowią prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c.). Podstawę prawną roszczeń powodowej Spółdzielni skierowanych przeciwko "Coopexim" określają przepisy lub postanowienia umowne dotyczące realizacji zamówień eksportowych. W stosunku zaś do pozwanych osób fizycznych w grę wchodziłyby prawa i obowiązki wypływające z umowy o pracę lub z umowy zlecenia.

Przepisem § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 maja 1950 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 189; zm.: Dz. U. z 1965 r. Nr 9, poz. 61) zostały przekazane do postępowania arbitrażowego spory o prawa majątkowe pomiędzy spółdzielniami a jednostkami wymienionymi w art. 2 dekretu z dnia 5 sierpnia 1949 r. o państwowym arbitrażu gospodarczym (jedn. tekst: Dz. U. z 1961 r. Nr 37, poz. 195). Do tych ostatnich jednostek należy Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego "Coopexim - Cepelia".

W świetle przedstawionych okoliczności faktycznych i prawnych Sąd Wojewódzki powinien był uznać za bezpodstawny wniosek powodowej Spółdzielni o wezwanie w trybie art. 194 § 3 k.p.c. do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Spółdzielcze Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego "Coopexim - Cepelia".

Postanowienie Sądu Wojewódzkiego z dnia 19 stycznia 1971 r., wzywające do udziału w sprawie wskazane Przedsiębiorstwo w charakterze strony pozwanej, narusza powołany w nim przepis i podlega uchyleniu, jako nie znajdujące uzasadnienia prawnego (art. 185 k.c.p.). W konsekwencji postępowanie w stosunku do bezpodstawnie wezwanej do udziału w sprawie osoby nie mogło się toczyć. Skoro zatem z tej przyczyny było ono niedopuszczalne, należało je umorzyć z mocy art. 355 § 1 k.p.c.

Z przytoczonych względów i na podstawie art. 388 § 3 k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu oparte jest na przepisach art. 98 i 108 § 1 k.p.c.

OSNC 1973 r., Nr 12, poz. 210