Postanowienie z dnia 2009-04-09 sygn. II FSK 1885/07

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący – Sędzia NSA Jan Rudowski (sprawozdawca), Sędzia NSA Krystyna Nowak, Sędzia NSA Bogusław Dauter, Protokolant Janusz Bielski, po rozpoznaniu w dniu 9 kwietnia 2009 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej F. W. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 28 sierpnia 2006 r. sygn. akt I SA/Kr 1048/06 w sprawie ze skargi F. W. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia 3 kwietnia 2006 r. nr [...] w przedmiocie stanowiska wierzyciela odnośnie zarzutów na prowadzone postępowanie egzekucyjne postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie w całości i przekazać sprawę Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Krakowie do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 28 sierpnia 2006 r., sygn. akt I SA/Kr 1048/06, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie odrzucił skargę F. W. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w K. z dnia 3 kwietnia 2006 r., nr [...], w przedmiocie stanowiska wierzyciela odnośnie zarzutów na prowadzone postępowanie egzekucyjne.

W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd wskazał, że do wniesionej skargi nie zostało dołączone pełnomocnictwo procesowe dla wnoszącego ją Pełnomocnika. W związku z tym Sąd I instancji wezwał Pełnomocnika do przedłożenia pełnomocnictwa. Mimo upływu zakreślonego terminu brak ten nie został uzupełniony. W związku z tym Sąd I instancji powołując się na art. 58 § 1 pkt 3 i art. 37 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) - zw. dalej w skrócie: p.p.s.a. - postanowił odrzucić skargę.

Skargę kasacyjną od powyższego postanowienia złożył Pełnomocnik skarżącego zarzucając naruszenie prawa procesowego, tj. art. 67 § 5 p.p.s.a. poprzez bezpodstawne wezwanie pełnomocnika do złożenia pełnomocnictwa mimo, że "skarżący skutecznie wcześniej je wypowiedział". Wnosił o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podkreślono, że w odpowiedzi na skargę zaznaczono, że w dniu 24 maja 2006 r. wpłynęło do Dyrektora Izby Skarbowej wypowiedzenie pełnomocnictwa przez Pełnomocnika – radcę prawnego A. P. Jednocześnie w innym piśmie z tą sama datą wezwano Pełnomocnika do złożenia pełnomocnictwa do działania przed sądami administracyjnymi. Przed upływem zakreślonego terminu Pełnomocnik poinformował o "odwołaniu" mu pełnomocnictwa.

Pełnomocnik podkreślił, że zaskarżone postanowienie zostało mu doręczone w dniu 29 listopada 2008 r. Z kolei postanowieniem z dnia 22 listopada 2006 r. Sąd I instancji stwierdził, że na postanowienie o odrzuceniu skargi przysługuje środek odwoławczy w postaci skargi kasacyjnej. Czyniąc zadość tej dyrektywie Pełnomocnik wniósł powyższy środek zaskarżenia. Jednocześnie zauważył, że w oparciu o analizę art. 220 § 4 p.p.s.a. doszedł do przekonania, że odrzucenie skargi winno nastąpić w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie, a nie skarga kasacyjna.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna została oparta na usprawiedliwionych podstawach.

Zgodnie z dyspozycją art. 32 p.p.s.a. strony postępowania sądowoadministracyjnego, ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocnika. W przypadku działania przez pełnomocnika - zgodnie z dyspozycją art. 37 p.p.s.a – osoba wybrana przez stronę do bycia jej pełnomocnikiem jest zobowiązana do dołączenia przy pierwszej czynności procesowej do akt spraw pisemnego pełnomocnictwa, podpisanego przez mocodawcę, lub wierzytelnego odpisu tego pełnomocnictwa. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (art. 36) rozróżnia trzy rodzaje pełnomocnictwa: (1) ogólne – do prowadzenia sprawa przed sądami administracyjnymi, (2) do prowadzenia poszczególnych sprawa, (3) do niektórych tylko czynności w postępowaniu.

W niniejszej sprawie Strona udzieliła radcy prawnemu A. P. pełnomocnictwa do prowadzenia sprawy z zakresu postępowania egzekucyjno przed Urzędem Skarbowym w W. i przed Izbą Skarbową w K. – pismo z dnia 29 grudnia 2005 r. (k. 82 akt administracyjnych) – oraz do prowadzenia sprawy przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Krakowie – pismo z dnia 13 maja 2006 r. (k. 89 akt administracyjnych). Działając w imieniu swojego mocodawcy Pełnomocnik w toku postępowania wniósł za pośrednictwem organu podatkowego skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Dyrektor Izby Skarbowej w K. w odpowiedzi na skargę z dnia 12 czerwca 2006 r. zamieścił informację, iż zawiadomieniem z dnia 24 maja 2006 r. (telegram pocztowy – k. 91 akt administracyjnych) Pełnomocnik wypowiedział pełnomocnictwo Stronie (k. 7-9 akt sądu I instancji). Istotne dla rozstrzygnięcia zawisłej przed Naczelnym Sądem Administracyjnym sprawy jest zbadanie skuteczności tego wypowiedzenia i jego skutków prawnych.

Dla oceny zakresu, czasu trwania i skutków umocowania szerszego niż pełnomocnictwo, o których mowa w art. 36 p.p.s.a, bada się treść konkretnego pełnomocnictwa i stosuje przepisy prawa cywilnego. Tak stanowi art. 40 p.p.s.a. Odesłanie systemowe do gałęzi prawa cywilnego prowadzi na grunt Kodeksu Cywilnego – zw. dalej w skrócie: k.c. - gdzie w dziale VI ustawodawca uregulował kwestię przedstawicielstwa. Zgodnie z dyspozycją art. 101 § 1 k.c. (Dz. U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93) pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane. Wykładnia językowa tego przepisu prowadzi do wniosku, że wygaśnięcie pełnomocnictwa może nastąpić na skutek jednostronnej czynności mocodawcy. Tylko bowiem ten, kto udzielił pełnomocnictwa może je "odwołać". Możliwość wygaśniecie pełnomocnictwa na skutek jednostronnej czynności pełnomocnika nie jest przewidziana przez analizowany przepis, ani przez kolejne przepisy działu VI k.c. Jak jednak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 stycznia 2005 r., sygn. akt I KZP 28/04: "Jasny językowy sens przepisu nie wyklucza a limine potrzeby merytorycznych rozważań dotyczących zakresu zastosowania unormowania zawartego w określonym przepisie. Możliwość takich rozważań, a nawet - wynikająca z nich - konieczność uznania, że zakres unormowania jest zbyt wąski, mogą być bowiem usprawiedliwione i niezbędne wtedy, kiedy istniejące obiektywnie wątpliwości dotyczące tego zakresu rodzą się - w określonym stanie faktycznym - w konsekwencji i w ścisłym związku z treścią unormowań zawartych w innych przepisach prawa". W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego w niniejszej sprawie zaistniały obiektywne wątpliwości, co do zakresu podmiotowego art. 101 § 1 k.c. Wynikają one z systemowego odczytania analizowanego przepisu i art. 42 § 2 p.p.s.a., który stanowi, iż: "Adwokat lub radca prawny, który wypowiedział pełnomocnictwo, obowiązany jest działać za stronę jeszcze przez dwa tygodnie, chyba że mocodawca zwolni go od tego obowiązku. Każdy inny pełnomocnik powinien, mimo wypowiedzenia, działać za mocodawcę przez ten sam czas, jeżeli jest to konieczne do uchronienia mocodawcy od niekorzystnych skutków prawnych". Przytoczony przepis wyraźnie przewiduje możliwość wypowiedzenia pełnomocnictwa przez pełnomocnika. W związku z tym Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że w niniejszej sprawie należy wyjść poza wyłącznie językowe odczytanie art. 101 § 1 k.c. oraz zasadę clara non sunt interpretanda i dokonać systemowej wykładni art. 101 § 1 k.c. w oparciu o art. 42 § 2 p.p.s.a. Wykładnia ta prowadzi do wniosku, że także wypowiedzenie pełnomocnictwa przez pełnomocnika skutkuje wygaśnięciem pełnomocnictwa. Wniosek ten jest zgodny z poglądem wyrażonym w doktrynie. W komentarzu do art. 101 § 1 k.c. czytamy: "Zdarzeniem prawnym powodującym wygaśnięcie pełnomocnictwa jest również zrzeczenie się pełnomocnictwa przez pełnomocnika. Jest ono jednostronną czynnością prawną pełnomocnika, która wymaga złożenia przez niego mocodawcy stosownego oświadczenia woli" (M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2004, s. 359). Zatem wypowiedzenie pełnomocnictwa przez radcę prawnego A. P. było dopuszczalne w świetle prawa.

Przeprowadzona przez Naczelny Sąd Administracyjny wykładnia, polegająca na sięgnięciu po wykładnię systemową w celu sprawdzenia językowego odczytania danego przepisu, jest oparte na współczesnej praktyce orzeczniczej, której wyraz dał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 kwietnia 2007 r., sygn. akt I KZP 6/07, gdzie stwierdzono: "Należy jednak zauważyć, że zasada pierwszeństwa wykładni językowej nie powinna prowadzić do wniosku, iż interpretatorowi wolno jest całkowicie ignorować wykładnię systemową lub funkcjonalną (M. Zieliński: Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2002, s. 275). Może się bowiem okazać, ze sens przepisu, który wydaje się językowo jasny, okaże się wątpliwy, gdy go skonfrontujemy z innymi przepisami lub weźmiemy pod uwagę cel regulacji prawnej. Jednym z najmocniejszych argumentów o poprawności interpretacji jest okoliczność, że wykładnia językowa, systemowa i funkcjonalna dają zgodny wynik. W każdej zatem sytuacji, gdy nasuwa się podejrzenie, że wynik wykładni językowej może okazać się nieadekwatny, interpretator powinien go skonfrontować z wykładnią systemową i funkcjonalną. Ustalając zatem znaczenie językowe przepisu, należy brać pod uwagę także jego kontekst systemowy i funkcjonalny, a więc na przykład inne przepisy prawne, wolę prawodawcy oraz cel regulacji (L. Morawski: Zasady wykładni prawa, Toruń 2006, s. 74)".

Jak już stwierdzono, wypowiedzenie pełnomocnictwa przez Pełnomocnika było prawie dopuszczalne. W dalszej kolejności należy przejść do oceny skutków prawnych wypowiedzenia pełnomocnictwa przez Pełnomocnika.

Kodeks Cywilny określa następujące skutki wygaśnięcia pełnomocnictwa:

- po wygaśnięciu umocowania pełnomocnik obowiązany jest zwrócić mocodawcy dokument pełnomocnictwa. Może żądać poświadczonego odpisu tego dokumentu; wygaśnięcie umocowania powinno być na odpisie zaznaczone (patrz: art. 102 k.c.),

- jednostronna czynność prawna dokonana w cudzym imieniu bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu jest nieważna. Jednakże gdy ten, komu zostało złożone oświadczenie woli w cudzym imieniu, zgodził się na działanie bez umocowania, stosuje się odpowiednio przepisy o zawarciu umowy bez umocowania (patrz: art. 104 k.c.),

- jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania, czynność prawna jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć (patrz: art. 105 k.c.).

Żaden z powyższych przepisów nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie w kwestii oceny skutków wypowiedzenia pełnomocnictwa przez Pełnomocnika w postępowaniu przed Sądem I instancji. Ocenę skutków tej jednostronnej czynności prawnej Pełnomocnika należy zatem dokonać w świetle postanowień art. 42 p.p.s.a., który w § 1 stanowi, iż: "Wypowiedzenie pełnomocnictwa przez mocodawcę odnosi skutek prawny w stosunku do sądu od dnia zawiadomienia go o tym, w stosunku zaś do strony przeciwnej i innych uczestników - od dnia doręczenia im tego zawiadomienia przez sąd". W niniejszej sprawie Sąd I instancji został powiadomiony o wypowiedzeniu pełnomocnictwa pismem Dyrektora Izby Skarbowej z dnia 12 czerwca 2006 r. Pismo wpłynęło do sądu w dniu 16 czerwca 2006 r. Zatem w tym dnia - zgodnie z dyspozycją art. 42 § 1 p.p.s.a. – wypowiedzenie stało się skuteczne przed Sądem I instancji. Od tego momentu Wojewódzki Sąd Administracyjny powinien kierować wszelkie pisma bezpośrednio do Strony. Naczelny Sąd Administracyjny podziela opinię wyrażona w postanowieniu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 18 października 2004 r., sygn. akt III SA/Gd 453/04: "Stosownie do art. 42 § 1 p.p.s.a. wypowiedzenie pełnomocnictwa przez mocodawcę odnosi skutek prawny w stosunku do sądu od dnia zawiadomienia go o tym. Wobec tego dopóki zawiadomienie takie nie zostanie doręczone, dotychczasowy pełnomocnik jest uważany za upoważnionego do wszelkich czynności w granicach pełnomocnictwa ze skutkiem dla mocodawcy bez względu na to, czy pełnomocnictwo w stosunku wewnętrznym miedzy pełnomocnikiem a mocodawcą już wygasło, czy nie".

W niniejszej sprawie wypowiedzenia pełnomocnictwa stało się skuteczne przed Sądem I instancji w dniu 16 czerwca 2006 r. Zgodnie z dyspozycją art. 42 § 2 p.p.s.a. Pełnomocnik był zobowiązany do działania w imieniu mocodawcy do dnia 30 czerwca (ustawowy termin 14 dni). Wezwanie do usunięcia braku formalnego w postaci niezłożenia pełnomocnictwa do działania w imieniu skarżącego przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym zostało doręczone radcy prawnemu A. P. w dniu 3 lipca 2006 r., a więc w czasie, w którym nie był już ex lege zobligowany do działania w imieniu Strony. Mimo tego były Pełnomocnik Strony wysłał do Sądu I instancji telegram zawiadamiający stosowną informację o wygaśnięciu pełnomocnictwa. Nieuwzględnienie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie informacji o wypowiedzeniu pełnomocnictwa zwartej w piśmie Dyrektora Izby Skarbowej z dnia 12 czerwca 2006 r. doprowadziło do błędnego zastosowania prawa. Wezwanie do usunięcia braku formalnego skargi w postaci niedołączenia dokumentu potwierdzającego umocowanie Pełnomocnika do wniesienia skargi powinno być skierowane do Strony, a nie do byłego Pełnomocnika. Za trafny należy uznać zarzut skargi kasacyjnej, iż Sąd I instancji błędnie zastosował art. 67 § 5 p.p.s.a. Przepis ten bowiem ma zastosowanie – na co wyraźnie wskazuje jego hipoteza - wyłącznie w sytuacji, gdy ustanowiono pełnomocnictwo lub osobę upoważnioną do odbierania pism. W zawisłej przed Sądem I instancji sprawie w chwili doręczenia odpowiedzi na skargę, stało się wiadomym, że aktualnie Strona nie ma w sprawie pełnomocnika. Dalsze więc pisma powinny być kierowane bezpośrednio do Strony. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego właściwe i niewadliwe zostawanie przepisów prawa procesowego przez Sąd I instancji mogło doprowadzić do niezaistnienia przesłanki z art. 58 § 1 pkt 3. Tym samym – w razie właściwej reakcji Strony na wezwanie Sądu do usunięcia braku formalnego – nie byłoby podstaw do odrzucenia skargi.

Odnosząc się do tezy przedstawionej w skardze kasacyjnej, iż na postanowienie sądu I instancji odrzucające skargę przysługuje środek zaskarżenia w postaci zażalenia, należy stwierdzić, że jest ona całkowicie i w sposób oczywisty nietrafna. Wynika to bezpośrednio w przepisów Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Zgodnie z art. 173 § 1 p.p.s.a. od wydanego przez wojewódzki sąd administracyjny wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. W niniejszej sprawie postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 28 sierpnia 2006 r. jest bez najmniejszych wątpliwości postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie. Powołany przez Autora skargi kasacyjnej art. 220 § 4 p.p.s.a. nie może być uznany za "przepis szczególny", o którym mowa w art. 173 § 1 p.p.s.a. Tożsame wnioski płyną z analizy przepisów dotyczących zażalenia do Naczelnego Sądu Administracyjnego, a przede wszystkim art. 194 p.p.s.a.

Z powyższych względów na podstawie art. 185 § 1 p.p.s.a. (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) orzeczono jak w sentencji.

Odnosząc się do wniosku zawartego w skardze kasacyjnej o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, należy stwierdzić, że nie znajduje on uzasadnienia prawnego. Przepisy art. 203 i 204 p.p.s.a., które regulują kwestią zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego, nie mają bowiem zastosowania do postępowania toczącego się na skutek skargi kasacyjnej od postanowienia sądu I instancji, co wprost wynika z ich treści. Sprawia to tym samym, że zgłoszony wniosek w przedstawionym zakresie jest bezzasadny. Wobec tego Naczelny Sąd Administracyjny, mimo uwzględnienia skargi kasacyjnej, nie orzeka o kosztach postępowania.