Wyrok z dnia 1971-06-30 sygn. II CR 169/71

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 169/71

Wyrok z dnia 30 czerwca 1971 r.

Skład sądzący w niniejszej sprawie nie podziela poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w orzeczeniu z dnia 14 II 1961 r. I CR 938/59, że każda choroba psychiczna bez względu na jej stan rozwoju, jeżeli istniała w dacie zawarcia małżeństwa, stanowi przesłankę jego unieważnienia, gdyż przeciwko takiej wykładni przemawia zdanie ostatnie § 1 art. 12 k.r.o.

Po zawarciu małżeństwa zagadnienie, czy w chwili zawierania małżeństwa jeden z małżonków był dotknięty chorobą psychiczną bądź wadą umysłu tego rodzaju, że stan ten zagraża małżeństwu lub zdrowiu przyszłego potomstwa, należy do sądu rozpoznającego sprawę o unieważnienie małżeństwa, a zezwolenie z art. 12 § 1 zdanie ostatnie k.r.o. nie wchodzi w rachubę.

Przewodniczący: sędzia W. Bryl (sprawozdawca). Sędziowie: W. Kuryłowicz, K. Piasecki.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Waldemara K. Przeciwko Janinie K. o unieważnienie małżeństwa, na skutek rewizji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Krakowie z dnia 12 listopada 1970 r.,

uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Wojewódzkiego w Krakowie do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Powód domagał się unieważnienia małżeństwa stron z powodu choroby psychicznej żony.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 12 listopada 1970 r. oddalił powództwo. Sąd ustalił na podstawie opinii 2 biegłych lekarzy psychiatrów, że pozwana zachorowała w 1963 r. na chorobę psychiczną, rozpoznaną ostatecznie w czasie jej drugiego pobytu w 1964 r. w klinice psychiatrycznej jako schizofrenia. W następnych latach aż do 1969 r. pozwana nie była hospitalizowana, zdała maturę, a w 1967 r. wyszła za mąż. Pozwana nie wykazywała więc w wymienionym okresie ostrych objawów psychopatycznych. Wprawdzie w dniu ślubu i w czasie podróży poślubnej pozwana zdradzała swym zachowaniem się pewne anormalności, ale objawy te nie doprowadziły do hospitalizacji i nie miały wpływu na pożycie małżeńskie stron, które zaczęło się układać dobrze. Dopiero w drugiej połowie 1969 r. nastąpił u pozwanej nawrót choroby i jej ponowna dwukrotna hospitalizacja. Pogorszenie się zdrowia pozwanej należy łączyć z przebytym porodem i okresem połogowym.

Choroba psychiczna pozwanej w okresie zawierania małżeństwa była w remisji i dlatego ze względu na brak przesłanek z art. 12 k.r.o. Sąd Wojewódzki powództwo oddalił.

Sąd Najwyższy uznał rewizję za uzasadnioną z przyczyn następujących:

Z wywodów rewizji należy domniemywać, że zdaniem skarżącego każda choroba psychiczna jednego z małżonków stanowi przeszkodę do zawarcia małżeństwa.

Pogląd ten nie znajduje jednak potwierdzenia w art. 12 § 1 k.r.o. Według tego przepisu sąd mimo choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego może zezwolić na zawarcie małżeństwa dotkniętej taką chorobą osobie, jeżeli stan jej zdrowia lub umysłu nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa oraz jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie.

Przy zawieraniu małżeństwa stron nie wchodziła w rachubę choroba psychiczna pozwanej, gdyż każda ze stron uważała się za zdrową. Nie zachodziła więc potrzeba udzielenia zezwolenia przez właściwy sąd powiatowy na zawarcie małżeństwa pozwanej. Zagadnienie to wynikło dopiero w toku niniejszego procesu i dlatego kwestię, czy istniejąca o pozwanej w chwili zawarcia małżeństwa choroba psychiczna zagrażała małżeństwu bądź zdrowiu przyszłego potomstwa powinien Sąd Wojewódzki ustalić w tym sporze.

Skład sądzący w niniejszej sprawie nie podziela poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w orzeczeniu z dnia 14.II.1961 r. I CR 938/59, że każda choroba psychiczna bez względu na stan jej rozwoju, jeżeli istniała w dacie zawarcia małżeństwa, stanowi przesłankę jego unieważnienia, gdyż przeciwko takiej wykładni przemawia zdanie ostatnie § 1 art. 12 k.r.o., którego treść została wyżej przytoczona. Skoro bowiem przed zawarciem małżeństwa sąd może udzielić zezwolenia na zawarcie małżeństwa osobie dotkniętej chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym, jeżeli stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa, to nie ma uzasadnionej podstawy do przyjęcia, by kwestii tej nie mógł rozpoznać sąd procesowy rozpoznający sprawę o unieważnienie małżeństwa. Zagadnienie zezwolenia na zawarcie małżeństwa może bowiem wchodzić w rachubę jedynie przed jego zawarciem, a po zawarciu małżeństwa kwestia, czy w chwili zawierania małżeństwa jeden z małżonków był dotknięty chorobą psychiczną bądź wadą umysłu tego rodzaju, że stan ten zagraża małżeństwu lub zdrowiu przyszłego potomstwa, należy do sądu rozpoznającego sprawę o unieważnienie małżeństwa, a zezwolenie z art. 12 § 1 zdanie ostatnie k.r.o. nie wchodzi w rachubę.

W tej kwestii skład orzekający nie podziela również poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w powołanym wyżej orzeczeniu, że przy rozstrzyganiu sporu o unieważnienie małżeństwa sąd procesowy nie może we własnym zakresie ocenić, czy choroba psychiczna małżonka w chwili zawierania małżeństwa nie zagrażała ani małżeństwu, ani zdrowiu przyszłego potomstwa, lecz dopiero w razie zgłoszenia stosownego wniosku przez małżonka, psychicznie chorego do właściwego sądu o uzyskanie w trybie nieprocesowym zezwolenia sąd ten powinien zawiesić postępowanie, gdyż zagadnienie to, jako związane ściśle z oceną zasadności powództwa o unieważnienie małżeństwa, może być najlepiej rozstrzygnięte przez sąd procesowy.

W wymienionym wyżej zakresie sprawa nie została wyjaśniona z naruszeniem art. 3 § 2, 227, 286 i 316 § 1 k.p.c., wobec czego zaskarżony wyrok ulega uchyleniu a sprawa przekazaniu Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania (art. 388 § 1 k.p.c.).

Z przytoczonych zasad należało orzec jak wyżej.

OSNC 1972 r., Nr 1, poz. 17