Postanowienie z dnia 1971-05-28 sygn. III CRN 109/71

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 109/71

Postanowienie z dnia 28 maja 1971 r.

Sąd może wytyczyć drogę konieczną przez nieruchomość właściciela, przeciwko któremu żądanie wniosku nie było skierowane, jednakże tylko po wezwaniu go do wzięcia udziału w postępowaniu.

Przewodniczący: sędzia J. Pietrzykowski. Sędziowie: J. Ignatowicz, F. Wesely (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym sprawy z wniosku Józefa S., Teresy Ch. i Leona Ch. o ustanowienie drogi koniecznej, na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego NC 24/71 od postanowienia Sądu Wojewódzkiego dla Województwa Warszawskiego z dnia 6 listopada 1970 r.,

uchylił zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu Powiatowego w Siedlcach z dnia 18 czerwca 1970 r. i przekazał sprawę temu ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 18 czerwca 1970 r. Sąd Powiatowy w Siedlcach ustanowił dla nieruchomości stanowiącej własność Józefa S. służebność drogi koniecznej przez grunty spadkobierców Wacława S., z tym zastrzeżeniem, że wymieniona droga stanowi jednocześnie służebność osobistą na rzecz Leona i Teresy małżonków Ch.

Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd Powiatowy ustalił następujący stan faktyczny:

Józef S. jest właścicielem działki gruntu o obszarze 577 m² położonej w S. a oznaczonej Nr 3 na planie sytuacyjnym sporządzonym przez inż. Jerzego B.

Nieruchomość ta nie ma dostępu do drogi publicznej, albowiem leży ona pomiędzy działkami oznaczonymi na tymże planie Nr 1/1 i 4, z których pierwsza dotyka ulicy P., druga zaś graniczy z ulicą Ż.

Józef S. korzystał dotychczas z przejazdu do ulicy P., ale właściciel działki Nr 1/1 zamknął drogę ustanowioną dobrowolnie.

Opierając się na opinii biegłego P., Sąd Powiatowy ustanowił drogę konieczną przez działkę Nr 4 w kierunku ulicy Ż., przyjmując za podstawę swego rozstrzygnięcia z jednej strony okoliczność, że droga ta jest najbardziej dla wnioskodawcy korzystna, gdyż skraca mu dojazd do jego gruntów rolnych, a z drugiej to, że działka Nr 1/1 należy do osób trzecich nie biorących udziału w postępowaniu.

Wniesioną przez współwłaścicieli obciążonej służebnością gruntową nieruchomości Nr 4 rewizję, w której podniesiono, że z punktu widzenia interesu społeczno-gospodarczego bardziej celowe byłoby ustanowienie drogi koniecznej przez działkę Nr 1/1, Sąd Wojewódzki oddalił z powołaniem się na opinię biegłego, który wysuniętą przez siebie możliwość uznał za najbardziej korzystną. Nie dopatrzył się też Sąd Wojewódzki naruszenia art. 626 k.p.c. z powodu niewezwania do udziału w sprawie właścicieli działki Nr 1/1, reprezentując pogląd, że wskazanie ich we wniosku, jak to miało miejsce, czyni zadość wymaganiom określonym w tym przepisie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Zasadnie rewizja nadzwyczajna wskazała, że Sąd Powiatowy, a następnie Sąd Wojewódzki rażąco naruszyły przepisy prawa, w szczególności art. 145 k.c. oraz art. 3 § 2 i 626 k.p.c. Mianowicie wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 145 § 3 k.c. Sąd Powiatowy nie rozważył w wystarczającym stopniu, czy ustanowiona przez niego droga w dostatecznej mierze uwzględnia interes społeczno-gospodarczy.

Jak to wynika z wyżej powołanego planu sytuacyjnego - przy przyjętym przez biegłego P. założeniu, że dla nieruchomości władnącej wystarczy droga o szerokości 2,5 m - powierzchnia drogi przez działkę Nr 1/1 wynosiłaby 86 m ², gdy tymczasem ustanowiona przez Sąd droga ma 191 m ², a więc o 105 m² więcej, co ze względu na małe obszary wchodzących w grę parceli ma istotne znaczenie. Już więc choćby ta okoliczność nasuwała konieczność rozważenia celowości ustanowienia drogi w kierunku ulicy P. Byłoby to tym bardziej niezbędne, że nawet biegły P. takie rozwiązanie wyłączał tylko ze względu na zamknięcie połączenia ulicy J. i ulicy P. znajdującymi się tam kamieniami. Z rażącym naruszeniem art. 3 § 2 k.p.c. Sąd Powiatowy nie wyjaśnił możliwości usunięcia tej przeszkody.

Nie bez znaczenia jest również okoliczność, że już w toczącej się między właścicielami omawianych parceli sprawie Ns 170/64 biegli przyjęli - jako najbardziej korzystne - ustanowienie drogi przez działkę Nr 1/1 oraz, że Wydział Architektury i Budownictwa w S. przychylił się do tej koncepcji.

Zaskarżone orzeczenia naruszają także w sposób rażący art. 626 k.p.c. Z uzasadnienia postanowienia Sądu Powiatowego wydaje się wynikać zapatrywanie, że niemożliwość ustanowienia drogi koniecznej przez parcelę leżącą przy ulicy P. zachodzi dlatego, iż w stosunku do jej właścicieli nie zostało skierowane żądanie wniosku. Sąd Wojewódzki zaś reprezentuje pogląd, że dalsze osoby, przez których nieruchomości mogłaby prowadzić droga, powinny być wskazane przez wnioskodawcę, ale sąd nie ma obowiązku wezwać tych osób do udziału w sprawie.

Oba te stanowiska nie są trafne.

Wynikający z art. 626 k.p.c. obowiązek wskazania we wniosku właścicieli wszystkich nieruchomości, przez które mogłaby prowadzić droga, został włożony na wnioskodawcę po to, by sprecyzować krąg osób zainteresowanych, które powinna być wezwane do udziału w sprawie (art. 510 k.p.c.). Osoby te należy wezwać do udziału w sprawie dlatego, że niezależnie od treści i zakresu wniosku przez grunty każdego z nich może być przeprowadzona droga konieczna. Wniosek bowiem o ustanowienie drogi koniecznej ma tylko znaczenie impulsu w tym rozumieniu, że bez niego sprawa nie mogłaby być wszczęta. Jego zakres nie wiąże jednak sądu i dlatego może on wytoczyć drogę przez nieruchomość właściciela, przeciwko któremu żądanie wniosku nie było skierowane.

Nie było zatem w sprawie przeszkód w ustanowieniu drogi koniecznej przez nieruchomość Nr 1/1, z tym oczywiście zastrzeżeniem, że jej właściciele powinni być wezwani do udziału w sprawie.

Ponadto stwierdzić należy, że okoliczność, iż przez wskazaną wyżej drogę wnioskodawcy będą mieli dalej do swych gruntów ornych niż przez działkę uczestników, nie jest argumentem za ustanowieniem drogi koniecznej w sposób bardziej obciążający sąsiednie grunty. Chodzi przecież o ustanowienie połączenia z drogą publiczną, a nie innymi gruntami, które mają dostęp do drogi publicznej.

Wreszcie należy zwrócić uwagę na to, że przez ustanowienie na rzecz Leona i Teresy małżonków Ch. służebności osobistej drogi koniecznej naruszony został przepis art. 146 k.c.

Wedle treści art. 146 k.c. przepisy dotyczące ustanowienia drogi koniecznej stosuje się odpowiednio do samoistnego posiadacza nieruchomości, przy czym posiadacz taki może żądać tylko ustanowienia służebności osobistej. Pomijając już to, że wymienieni nie wykazali. aby byli samoistnymi - w rozumieniu art. 336 k.c. - posiadaczami działki, dla której zachodzi potrzeba ustanowienia drogi koniecznej, należy zaznaczyć, że przepis art. 146 k.c. jest aktualny tylko wówczas, gdy nie można ustanowić służebności gruntowej drogi koniecznej, a więc gdy właściciel nieruchomości nie chce lub nie może wystąpić o ustanowienie drogi w trybie art. 145 k.c.

Z tych wszystkich względów orzeczono z mocy art. 422 § 2 k.p.c. jak w sentencji.

OSNC 1972 r., Nr 1, poz. 13