Wyrok z dnia 2010-04-16 sygn. I OSK 698/09

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Ewa Dzbeńska Sędziowie sędzia NSA Irena Kamińska sędzia del. WSA Maria Werpachowska (spr.) Protokolant Maciej Kozłowski po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Chełmie od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 20 stycznia 2009 r. sygn. akt III SA/Lu 377/08 w sprawie ze skargi J. D. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Chełmie z dnia [...] sierpnia 2008 r. [...] w przedmiocie cofnięcia uprawnienia do kierowania pojazdami kategorii A, B 1) uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę; 2) odstępuje od obciążenia J. D. kosztami postępowania kasacyjnego

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 20 stycznia 2009 r. sygn. akt III SA/Lu 377/08 po rozpoznaniu sprawy ze skargi J. D. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Chełmie z dnia [...] sierpnia 2008 r. nr [...] w przedmiocie cofnięcia uprawnień do kierowania pojazdami kategorii A i B uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Starosty Chełmskiego z dnia [...] czerwca 2008 r. nr [...] oraz stwierdził, że decyzje te nie podlegają wykonaniu w całości.

Wyrok wydany został w następujących okolicznościach sprawy.

Decyzją z dnia [...] sierpnia 2008 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Chełmie Rep. [...] po rozpatrzeniu odwołania J. D. utrzymało w mocy decyzję Starosty Chełmskiego z dnia [...] czerwca 2008 r. nr [...] cofającą wymienionemu uprawnienia do kierowania pojazdami kategorii A i B na okres od dnia 5 czerwca 2008 r. do dnia 5 czerwca 2010 r.

W uzasadnieniu organ wskazał, że materialnoprawną podstawę zaskarżonej decyzji stanowił art. 182 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90 ,poz. 557 ze zm.), zwanej dalej k.k.w. Podał, że pismem z dnia [...] grudnia 2007 r. Sąd Rejonowy w Chełmie przesłał do Starostwa Powiatowego w Chełmie odpis wyroku z dnia [...] sierpnia 2007 r. sygn. akt [...], celem wykonania kary. Wyrokiem tym Sąd orzekł środek karny w postaci zakazu prowadzenia przez J. D. pojazdów mechanicznych na okres dwóch lat.

SKO w Chełmie uznało, iż bezsporne jest, że skarżący został prawomocnym wyrokiem uznany za winnego dokonania czynu stanowiącego przestępstwo i w związku z tym sąd orzekł wobec niego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów na okres 2 lat. Stosownie do art. 182 § 2 k.k.w. organ I instancji zobowiązany był cofnąć J. D. uprawnienia do prowadzenia pojazdów "w orzeczonym zakresie".

W dalszej części uzasadnienia organ podał, że norma prawna wynikająca z przepisu artykułu 182 § 2 k.k.w. jest oczywista i nie wymaga zabiegów interpretacyjnych. Starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania podmiotu, w razie zaistnienia sytuacji, o której mowa w art. 182 § 2 k.k.w., jest zobowiązany do wydania decyzji o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi na okres określony w wyroku sądowym. Decyzja taka ma charakter decyzji związanej, zaś organ nie posiada prawa co do zmiany okresu cofnięcia uprawnienia określonego przez sąd.

Wymieniona decyzja stała się przedmiotem skargi J. D. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie. Skarżący podniósł, że wbrew twierdzeniom organu, nie prowadził roweru pod wpływem alkoholu, tzn. nie jechał nim, lecz jedynie prowadził rower, trzymając go jedną ręką, zaś w drugiej miał siatkę.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie uchylając wyrokiem z dnia 20 stycznia 2009 r. sygn. akt III SA/Lu 377/08 zaskarżoną decyzję oraz decyzję organu I instancji stwierdził, że wydane zostały one z naruszeniem art. 182 § 2 k.k.w. w stopniu wpływającym na wynik sprawy.

W uzasadnieniu wyroku Sąd podniósł, że jest bezsporne, iż Sąd Rejonowy w Chełmie wyrokiem z dnia [...] sierpnia 2007 r., sygn. [...] uznał J. D. za winnego tego, że w dniu [...] maja 2007 r. w miejscowości W., będąc w stanie nietrzeźwości prowadził po drodze publicznej rower, czym wyczerpał dyspozycję art. 178a § 2 k.k. i za to wymierzył mu karę 4 miesięcy pozbawienia wolności, zawieszając tę karę na okres próby 2 lat (pkt I i II wyroku). Nadto, sąd orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych i niemechanicznych w ruchu lądowym na okres 2 lat (pkt V i VI wyroku) i zobowiązał oskarżonego do zwrotu prawa jazdy do Starostwa Powiatowego w Chełmie (pkt VII wyroku).

Stosownie do art. 182 § 1 i 2 k.k.w. - w razie orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów, sąd przesyła odpis wyroku odpowiedniemu organowi administracji (...) właściwemu dla miejsca zamieszkania skazanego, który jest zobowiązany cofnąć uprawnienia do ich prowadzenia "w orzeczonym zakresie". Zgodnie z art. 184 k.k.w. - przesyłając odpis wyroku (...) , sąd podaje na podstawie treści wyroku datę początkową, od której należy liczyć okres wykonywania orzeczonego środka.

W myśl art. 11 § 1 k.k.w. - sąd kierując orzeczenie do wykonania, przesyła jego odpis lub wyciąg, ze wzmianką o jego wykonalności, a w przypadku orzeczenia prawomocnego - z datą jego uprawomocnienia się.

Co do zasady - pozbawienie praw (art. 39 pkt 1 k.k.) i zakazy (art. 39 pkt 2-3) obowiązują od uprawomocnienia się wyroku (art. 43 § 2 k.k.). Okres, na który orzeczono środki karne wymienione w art. 39 pkt 1 - 3 k.k., nie biegnie (ulega zawieszeniu) w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestępstwo.

Wśród organów postępowania wykonawczego wymienia się m.in. odpowiednie terenowe organy administracji rządowej lub samorządu terytorialnego (art. 2 pkt 9 k.k.w.). Na mocy art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.) w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości powiatu, decyzje wydaje starosta.

Sąd podkreślił, że w orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że przepisy k.k.w. mogą stanowić podstawę do wydania decyzji administracyjnej, chociaż przepisy te nie należą do systemu prawa administracyjnego. Nie jest bowiem istotne, w jakim akcie prawa została zamieszczona określona norma prawna, lecz to, czy z danego przepisu można wywieść normę prawa materialnego mogącą stanowić podstawę do wydania decyzji administracyjnej (por. wyrok NSA z dnia 26 stycznia 2006 r., sygn. I OSK 361/05 - niepubl.).

W przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy w Chełmie przesłał przy piśmie z dnia [...] grudnia 2007 r. wyrok wydany przez ten Sąd w sprawie sygn. akt [...], celem wykonania kary zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych i niemechanicznych oraz poinformował, że wyrok uprawomocnił się dnia [...] listopada 2007 r. (k. 1 akt administracyjnych). W piśmie tym Sąd nie wskazał daty, od jakiej należy rozpocząć wykonywanie orzeczonego środka.

Starosta powinien był orzec o cofnięciu uprawnień wyłącznie na okres oznaczony w decyzji konkretnymi datami, w jakim działa środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów (" w orzeczonym zakresie"). W tych okolicznościach, Sąd I instancji za pozbawione podstaw prawnych uznał decyzyjne rozstrzygnięcie o cofnięciu uprawnień na okres od 5 czerwca 2008 r. do dnia 5 czerwca 2010 r., bez synchronizacji owej decyzji, z biegiem środka karnego.

Sąd podkreślił, że decyzje wydawane na podstawie art. 182 § 2 i art. 184 k.k.w. muszą określać ramy czasowe wyznaczone datami - od wskazanej przez sąd daty początkowej okresu wykonywania środka karnego do jego daty końcowej, obliczonej zgodnie z art. 123 k.p.k., w związku z art. 1 § 2 k.k.w. przez organ administracji publicznej występujący w postępowaniu karnym wykonawczym jako organ postępowania wykonawczego. Jeżeli wbrew art. 184 k.k.w. sąd nie wskazał daty początkowej biegu powyższego terminu, rozstrzygnięcie w zakresie wskazania początkowej daty wykonywania środka karnego, nie mogło być samodzielnie podjęte przez organ administracji (por. wyrok WSA w Lublinie z dnia 28 lutego 2006 r. , sygn. III SA/Lu 584/05 - ONSA i WSA 2006/6/170; wyrok WSA w Lublinie z dnia 4 grudnia 2008 r., sygn. III SA/Lu 314/08 - niepubl.).

Dając wskazania, co do dalszego postępowania Sąd podał, że w przypadku, gdy organ będzie miał wątpliwości, od jakiej daty rozpoczyna się bieg orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów (od daty uprawomocnienia się wyroku, czy też od innej daty), może wystąpić do sądu karnego na podstawie art. 13 § 1 k.k.w. o rozstrzygnięcie wątpliwości w powyższym zakresie.

Z tego względu Sąd orzekł na podstawie art. 145 § 1 pkt 1a, art. 135 i art. 152 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia

20 stycznia 2009 r. sygn. akt III SA/Lu 377/08 skargę kasacyjną, sporządzoną przez radcę prawnego, wniosło Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Chełmie. Zaskarżając wyrok w całości organ wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Zaskarżonemu wyrokowi kasator zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną jego wykładnię

i niewłaściwe zastosowanie tj. art. 182 § 2 Kodeksu karnego wykonawczego poprzez przyjęcie, że Starosta Chełmski jako organ, do którego przesłano orzeczenie zawierające zakaz prowadzenia pojazdów, zobowiązany jest cofnąć uprawnienia do ich prowadzenia w orzeczonym zakresie cofnął

je wadliwie;

2. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 134 § 1 P.p.s.a. poprzez pominięcie przy orzekaniu art. 43 § 3 Kodeksu karnego i przyjęcie, że zaistniały przesłanki do uchylenia decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Chełmie i decyzji Starosty Chełmskiego z dnia [...] czerwca 2008 r.

W uzasadnieniu kasator nie zgodził się z twierdzeniem Sądu, że organ nie był uprawniony do rozstrzygnięcia o cofnięciu uprawnień na okres od 5 czerwca 2008 r. do dnia 5 czerwca 2010 r. "bez synchronizacji owej decyzji z biegiem środka karnego".

Określając w decyzji okres cofnięcia uprawnienia od 5 czerwca 2008 r. do dnia 5 czerwca 2010 r. organ kierował się dyspozycją art. 43 § 3 Kodeksu karnego stanowiącego, że orzekając zakaz określony w art. 42, sąd nakłada obowiązek zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu; do chwili wykonania obowiązku okres, na który orzeczono zakaz, nie biegnie.

W ocenie kasatora treść artykułu 43 § 3 k.k. nie wymaga dokonywania żadnych zabiegów interpretacyjnych. Oczywiste jest, że obowiązek zwrotu przez sprawcę dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu ma urzeczywistnić zakaz prowadzenia pojazdu. Temu samemu celowi służą unormowania zawarte w art. 182 k.k.w. Jeżeli dokument uprawniający do prowadzenia pojazdów został uprzednio zatrzymany, okres zatrzymania zalicza się na poczet orzeczonego zakazu ( art. 63 § 2 k.k. i art. 276 k.p.k.).

W stanie faktycznym sprawy zwrot dokumentu nastąpił w dniu 5 czerwca 2008 r. i od tej daty należy liczyć okres zatrzymania.

Odnosząc się do drugiego z zarzutów, tj. zarzutu naruszenia art. 134 § 1 P.p.s.a., kasator wskazał, że Sąd I instancji miał prawo rozstrzygania w granicach danej sprawy, nie będąc związanym zarzutami i wnioskami skargi ani też powołaną podstawą prawną. Tak szeroki zakres rozpoznania nakładał na ten Sąd obowiązek wnikliwej analizy stanu faktycznego i prawnego. Pomijając przy orzekaniu art. 43 § 3 k.k. Sąd obowiązek ten naruszył.

Pełnomocnik skarżącego kasacyjnie wskazał nadto, że postanowienie wydane na podstawie art. 13 § 1 k.k.w., na który to przepis wskazuje Sąd, ma służyć jedynie wyjaśnieniu wątpliwości, które mogą powstać na skutek nie dość precyzyjnych czy ogólnych sformułowań zawartych w orzeczeniu lub w związku ze zdarzeniami, które zaistniały po jego wydaniu. Organy administracji nie widziały potrzeby dokonywania wykładni wyroku.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Stosownie do art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm. – dalej P.p.s.a.) Naczelny Sąd Administracyjny, rozpoznając skargę kasacyjną, związany jest jej granicami. Z urzędu bierze pod rozwagę wyłącznie nieważność postępowania. W rozpoznawanej sprawie żadna z enumeratywnie wymienionych w art. 183 § 2 P.p.s.a. przesłanek nieważności postępowania nie zachodzi, stąd NSA rozpoznał skargę kasacyjną w jej granicach.

Zarzuty skargi kasacyjnej są zasadne.

Sąd Rejonowy w Chełmie wyrokiem z dnia [...] sierpnia 2007 r. sygn. akt [...] uznał skarżącego za winnego popełnionego czynu z art. 178 a § 2 k.k. i orzekł wobec niego m. in. na podstawie art. 42 § 2 k.k. w zw. z art. 43 § 1 pkt 1 zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres dwóch lat. W pkt. VII roku na podstawie art. 43 § 3 k.k. zobowiązał skarżącego do zwrotu prawa jazdy do Starostwa Powiatowego w Chełmie. Wyrok ten wraz z informacją o jego uprawomocnieniu się z dniem [...] listopada 2007 r. został przesłany Staroście Chełmskiemu w dniu [...] grudnia 2007 r. w celu wykonania zakazu prowadzenia pojazdów. Dopiero z tą chwilą możliwe było wszczęcie postępowania administracyjnego w celu wykonania orzeczenia sądu. Trafne są zarzuty skargi kasacyjnej, że Sąd I instancji naruszył przepisy prawa materialnego art. 182 § 2 k.k.w. i art. 43 § 3 k.k. Z treści pierwszego z tych przepisów wynika obowiązek dla organu, do którego przesłano orzeczenie zawierające zakaz prowadzenia pojazdów, cofnięcia uprawnienia do prowadzenia pojazdów w orzeczonym zakresie. Pojęcie w "orzeczonym zakresie" odnosi się do okresu na jaki sąd orzekł zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym. W niniejszej sprawie oznacza to okres dwóch lat. Natomiast Sąd Rejonowy w Chełmie przesyłając prawomocne orzeczenie nie mógł oznaczyć daty początkowej biegu tego okresu, bowiem wynika ona z treści art. 43 § 3 k.k. Orzekając zakaz określony w art. 42 k.k. sąd nakłada obowiązek zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu; do chwili wykonania obowiązku okres, na który orzeczono zakaz nie biegnie.

Jak wynika z treści art. 2 pkt 9 k.k.w. w związku z art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.) starosta jest organem postępowania wykonawczego właściwym do wydania decyzji w przedmiocie cofnięcia uprawnień na podstawie art. 182 § 2 k.k.w. W ramach prowadzonego postępowania ma on obowiązek ustalić kiedy zostało wykonane przez skarżącego zobowiązanie wynikające z pkt VII wyroku Sądu Rejonowego w Chełmie – zwrot prawa jazdy do Starostwa Powiatowego w Chełmie. Data ta ma istotne znaczenie dla wykonania orzeczonej przez Sąd kary zakazu prowadzenia pojazdów, bowiem z chwilą faktycznego zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdów następuje wykonie orzeczonej kary. Oczywistym jest bowiem, że obowiązek zwrotu przez sprawcę dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu ma urzeczywistniać zakaz prowadzenia pojazdów. Temu samemu celowi służy unormowanie zawarte w art. 182 § 2 k.k.w. stanowiące podstawę prawną decyzji administracyjnej orzekającej o cofnięciu uprawnień do prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w razie orzeczenia zakazu prowadzenia tych pojazdów wyrokiem sądu. Zatem wiążące konsekwencje dla jednostki, dotyczące posiadania uprawnień do prowadzenia pojazdów mechanicznych, wynikają z decyzji cofającej określone uprawnienia.

W niniejszej sprawie zwrot prawa jazdy nastąpił w dniu 5 czerwca 2008 r. Z tą datą, zgodnie z treścią art. 43 § 3 k.k. rozpoczął się okres, na który orzeczono zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym. Prawidłowo zatem Starosta Chełmski orzekł o cofnięciu skarżącemu uprawnienia do kierowania pojazdami na okres od 5 czerwca 2008 r. do 5 czerwca 2010 r. zgodnie z wyrokiem Sądu Rejonowego w Chełmie z dnia [...] sierpnia 2007 r. sygn. akt [...]. Tym samym decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] sierpnia 2008 r. Rep. [...] utrzymująca w mocy decyzję Starosty Chełmskiego odpowiada prawu.

Trafny jest zarzut, że Sąd I instancji rozpoznając sprawę nie zastosował przepisu prawa materialnego art. 43 § 3 k.k., który miał zasadnicze znaczenie dla ustalenia początku biegu terminu orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów.

Stwierdzając jedynie naruszenie prawa materialnego, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 188 P.p.s.a uchylił zaskarżony wyrok i oddalił skargę. Podstawą odstąpienia od obciążenia skarżącego kosztami postępowania kasacyjnego stanowił art. 207 § 2 P.p.s.a.