Wyrok z dnia 2011-02-09 sygn. II OSK 334/10

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Jaśkowska ( spr. ) Sędziowie Sędzia NSA Anna Łuczaj Sędzia del. NSA Zdzisław Kostka Protokolant Michał Zawadzki po rozpoznaniu w dniu 9 lutego 2011 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Wojewody Łódzkiego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 21 października 2009 r. sygn. akt III SA/Łd 383/09 w sprawie ze skargi J. K. na postanowienie Wojewody Łódzkiego z dnia [...] czerwca 2009 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wydania kserokopii dokumentów oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 21 października 2009 r., sygn. akt III SA/Łd 383/09, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uchylił postanowienie Wojewody Łódzkiego z dnia [...] czerwca 2009 r., nr [...] oraz poprzedzające je postanowienie Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego Łódź - [...] z dnia [...] kwietnia 2009 r., nr [...] wydane w przedmiocie odmowy wydania kserokopii podania. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych.

Postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2009 r., nr [...] Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego Łódź-[...], działając na podstawie art. 73 i art. 74 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tj. Dz. U. z 2000 r. Nr 98 poz. 1071 ze zm.), dalej k.p.a., odmówił J. K. wydania kserokopii podania złożonego przez K. K. w dniu [...] lipca 1995 r. w sprawie zmiany nazwiska jej małoletniego dziecka. Uzasadniając organ I instancji wskazał, iż wnioskodawca nie posiada przymiotu strony w rozumieniu art. 28 k.p.a.

W zażaleniu do Wojewody Łódzkiego J. K. wskazał, iż dokonana w 1995 r. zmiana nazwiska małoletniego syna Krystyny K. z "B." na "K." nastąpiła bez jego zgody. W jego ocenie "nadanie" jego nazwiska dziecku jego byłej żony dokonane zostało z naruszeniem obowiązującego prawa i stanowiło naruszenie jego dóbr osobistych.

Postanowieniem z dnia [...] czerwca 2009 r., nr [...], wydanym na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 144 k.p.a., Wojewoda Łódzki utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. Organ odwoławczy ustalił, iż J. K. pismem z dnia [...] stycznia 2009 r. zwrócił się do Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego Łódź - [...] z prośbą o wyjaśnienie okoliczności dokonanej w roku 1995 zmiany nazwiska małoletniego syna jego byłej żony Krystyny K. z "B." na "K.". Następnie pismem z dnia [...] lutego 2009 r. J. K. wniósł o przesłanie mu kserokopii wniosku K. K. z dnia [...] lipca 1995 r. dotyczącego zmiany nazwiska jej małoletniego syna. Pismem z dnia [...] marca 2009 r. organ I instancji wezwał J. K. do usunięcia braków formalnych wniosku z dnia [...] lutego 2009 r. poprzez wskazanie interesu prawnego w uzyskaniu żądanej kserokopii. Wezwanie to miało na celu określenie, czy zgodnie z art. 73 k.p.a. wnioskodawca może być uznany za stronę postępowania.

W odpowiedzi na to wezwanie, pismem z dnia [...] marca 2009 r. J.K. wskazał, iż jego uprawnienie wynika z art. 51 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którym każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ponadto strona wskazała, że zgodnie z art. 47 Konstytucji każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. W ocenie J.K. nadanie jego nazwiska pasierbowi spowodowało, że jest on wszędzie kojarzony jako syn wnioskodawcy.

Organ odwoławczy wskazał, iż podniesione w zażaleniu zarzuty odnosiły się niemal w zupełności do postępowania administracyjnego i wydanej w jego wyniku decyzji w sprawie zmiany nazwiska syna jego byłej żony. Z tych względów zarzuty te nie mogły być wzięte pod uwagę w postępowaniu dotyczącym odmowy wydania wnioskowanej kserokopii dokumentu. Pojęcie strony postępowania zostało zdefiniowane w art. 28 k.p.a. Z treści powołanego przepisu wynika, iż przymiot strony wiąże się wyraźnie z interesem prawnym lub obowiązkiem wyprowadzonym z konkretnie oznaczonego przepisu administracyjnego prawa materialnego, który może stanowić podstawę do sformułowania interesu lub obowiązku danego podmiotu. W ocenie organu skarżący nie legitymuje się przymiotem strony w rozumieniu art. 28 k.p.a. Nie wskazał on bowiem przepisu prawa materialnego powszechnie obowiązującego, na podstawie którego mógłby skutecznie żądać wydania kserokopii dokumentów z akt sprawy zakończonej decyzją ostateczną z dnia [...] lipca 1995 r. Dane, dostępu do których żąda wnioskodawca, dotyczą wyłącznie M. K. - syna byłej żony J. K.. Powołana powyżej decyzja z dnia [...] lipca 1995 r. w sprawie zmiany nazwiska "B." na "K." wydana została na podstawie ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk (tj. Dz. U. z 2005 r. Nr 233 poz. 1992 ze zm.), w związku z wnioskiem K. K. za zgodą jej małoletniego wówczas syna M.B.. Jedynym przedstawicielem ustawowym małoletniego M. B. była K. K. i tylko ona miała prawo wystąpić o zmianę nazwiska swojego syna. J. K. nie jest ojcem biologicznym M. K., nie została mu powierzona władza rodzicielska, ani opieka nad małoletnim. W związku z powyższym nie przysługiwało mu prawo do wyrażania zgody na zmianę nazwiska pasierba. Ponadto organ odwoławczy wskazał, iż wnioskodawca występujący o zmianę nazwiska nie musi uzyskać zgody wszystkich osób noszących już dane nazwisko.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi J.K. podniósł, iż powołana przez organ administracji ustawa o zmianie imion i nazwisk dotyczy osób pełnoletnich. Natomiast M.B. w dniu [...] lipca 1995 r. był osobą małoletnią. Stąd zmiana jego nazwiska mogła być jedynie dokonana w trybie art. 90 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Skarżący wskazał ponadto, iż nazwisko K. jest nazwiskiem mało popularnym, a w Łodzi nosi je zaledwie kilka osób. Stąd może on być kojarzony z synem swojej byłej żony. W ocenie skarżącego stanowi to naruszenie jego dóbr osobistych i uzasadnia prawo do uzyskania kserokopii wnioskowanego dokumentu, który będzie mu potrzebny w celu wystąpienia z powództwem na drogę sądową.

Podczas rozprawy przed Sądem I instancji, pełnomocnik skarżącego wskazywał na naruszenie przepisów procedury administracyjnej, a w szczególności art. 7, art. 8, art. 28 i art. 73 k.p.a. W jego ocenie skarżący powinien być stroną w postępowaniu o zmianę nazwiska M. B. na nazwisko "K.", a jego interes prawny wynika z art. 90 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Natomiast ważny interes prawny wynikający z art. 73 k.p.a. uzasadnia prawo skarżącego do domagania się anulowania decyzji z dnia [...] lipca 1995 r.

Obecny na rozprawie pełnomocnik organu administracji oświadczył, iż skarżący nie wystąpił o wzruszenie decyzji dotyczącej zmiany nazwiska w trybach określonych w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego. W przypadku złożenia takiego wniosku miałby możliwość zapoznania się z materiałem dowodowym na podstawie art. 77 k.p.a.

Sąd I instancji uchylając postanowienia organów obu instancji wskazał, że organy administracji niezasadnie uznały, iż wniosek J.K. nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu, z treści art. 73 § 1 k.p.a. wyraźnie wynika, iż prawo domagania się spełnienia przez właściwy organ administracji obowiązków określonych w art. 73 § 1 i § 2 k.p.a. przysługuje wyłącznie podmiotowi, który ma przymiot strony w rozumieniu art. 28 k.p.a. Stąd organ rozpatrujący wniosek, mający oparcie w powołanym przepisie, musi w pierwszej kolejności dokonać ustalenia, czy wnioskodawca legitymuje się przymiotem strony. Załatwiając żądanie wydania z akt sprawy odpisu dokumentów organ administracji ma obowiązek wydania takiego odpisu lub podjęcia postanowienia o odmowie wydania odpisu.

Zdaniem Sądu, być stroną postępowania w rozumieniu art. 28 k.p.a. oznacza mieć interes prawny w uczestniczeniu w danym postępowaniu administracyjnym. Interes prawny to osadzone w konkretnym przepisie prawa materialnego (niekoniecznie administracyjnego) prawo danej osoby do domagania się od organu administracji publicznej określonego działania (w przypadku wszczęcia postępowania na wniosek – legitymacja procesowa czynna) lub wynikające z konkretnego przepisu prawo lub obowiązek organu takiego działania wobec danej osoby, które wpływa wprost - realnie i bezpośrednio na jej sytuację prawną (w przypadku wszczęcia postępowania z urzędu - legitymacja procesowa bierna). Innymi słowy, ze stroną postępowania administracyjnego mamy do czynienia w sytuacji, gdy konkretna norma prawna pozwala ustalić wobec tej osoby uprawnienie bądź obowiązek. Przyjmuje się przy tym, że podmiot ma interes prawny w konkretnym postępowaniu, jeżeli pomiędzy jego sytuacją prawną, a przedmiotem tego właśnie postępowania istnieje – uzasadnione treścią normy prawa materialnego – realne, rzeczywiste powiązanie, czyniące go bezpośrednio "zainteresowanym" w tym postępowaniu i w konsekwencji uprawnionym do udziału w nim w charakterze strony. Ta realność (aktualność) jest istotną cechą interesu prawnego, eksponowaną zarówno w piśmiennictwie jak i w orzecznictwie sądowym. To, że strona nie brała udziału w toczącym się postępowaniu administracyjnym nie oznacza, iż automatycznie nie jest ona stroną tego postępowania.

Zdaniem Sądu, J. K. ma interes prawny w żądaniu wydania dokumentu z akt sprawy dotyczącej zmiany nazwiska M. B., tj. odpisu podania K. K. z dnia [...] lipca 1995 r. Z przedmiotowego podania wynika bowiem, że K. K. żądała zmiany nazwiska syna na nazwisko jej męża J. K., a nie na jakiekolwiek nazwisko.

W dalszej części uzasadnienia Sąd podkreślił, że nazwisko jest dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) – dalej k.c. oraz należy do sfery życia prywatnego i rodzinnego (art. 8 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.).

Zgodnie z art. 8 Konwencji każdy ma prawo do poszanowania swojego życia rodzinnego. Nie jest dopuszczalna ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.

W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, imię i nazwisko są elementami określenia tożsamości człowieka, należą do sfery dóbr osobistych i praw podmiotowych obywatela, których dysponentem jest on w pierwszej kolejności. W niniejszej sprawie zmiana nazwiska małoletniego M. B. nastąpiła na konkretne nazwisko, a mianowicie na nazwisko męża matki – J. K.. Zgodnie z art. 617 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59 ze zm.) powoływanej dalej również jako k.r.o., krewnymi w linii prostej są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej. Krewnymi w linii bocznej są osoby, które pochodzą od wspólnego przodka, a nie są krewnymi w linii prostej. W myśl art. 618 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z małżeństwa wynika powinowactwo między małżonkiem, a krewnymi drugiego małżonka. Trwa ono mimo ustania małżeństwa. Linię i stopień powinowactwa określa się według linii i stopnia pokrewieństwa (art. 618 § 2 Kodeksu rodzinnego). Źródłem powinowactwa w znaczeniu prawnym jest więc stosunek rodzinny powstały w następstwie zawarcia małżeństwa. Chwilą zaś powstania powinowactwa jest moment zawarcia małżeństwa. Oznacza to przynależność do rodziny poprzez współmałżonka, ale brak jest powiązań z daną osobą więzami krwi. J. K. w następstwie zawarcia małżeństwa z K. B. obecnie K. (odpis zupełny aktu małżeństwa w aktach administracyjnych - k.11) stał się zatem powinowatym w stosunku do pasierba M. B..

Sąd I instancji podkreślił, że zmiana nazwiska małoletniego jest ważną sprawą, uregulowaną przepisami prawa, m. in. w art. 90 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem tego dziecka, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego zgodne oświadczenia, że dziecko będzie nosić takie samo nazwisko, jakie zgodnie z art. 88 k.r.o. nosi albo nosiłoby ich wspólne dziecko. Do zmiany nazwiska dziecka, które ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda. Powołując się na poglądy doktryny wskazano, że powołany art. 90 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wprowadzając możliwość nadania dziecku nazwiska męża, stwarza środek asymilacji dziecka w rodzinie, którą jego matka założyła przez zawarcie małżeństwa oraz zaciera oznakę jego pozamałżeńskiego pochodzenia, nie powoduje zaś ustalenia ojcostwa.

W ocenie Sądu, z przepisów art. 23 k.c., art. art. 618 § 1 oraz art. 90 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika interes prawny skarżącego w sprawie dotyczącej zmiany nazwiska jego pasierba. Powyższe przepisy wpływają bowiem na konkretyzację praw podmiotowych skarżącego. Interes prawny w postępowaniu administracyjnym może zaś wynikać nie tylko z przepisów prawa materialnego administracyjnego. Nie ma znaczenia, że zmiana nazwiska M. B. nastąpiła decyzją wydaną na podstawie ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk. J. K. ma więc status strony i jako strona może żądać na podstawie art. 73 § 2 k.p.a. wydania odpisu dokumentu z akt administracyjnych sprawy dotyczącej zmiany nazwiska jego pasierba.

W konkluzji Sąd dodał, że wspomniane żądanie musi być uzasadnione "ważnym interesem strony". Powołując się na orzecznictwo oraz poglądy doktryny wskazano, że za ważny interes strony może być uznana już sama potrzeba posiadania przez stronę uwierzytelnionych dokumentów, które mogą być wykorzystane przez nią w danej sprawie administracyjnej lub poza jej zakresem. Dodano, że skarżący uzasadniał potrzebę posiadania kserokopii podania z dnia [...] lipca 1995 r. wykorzystaniem jej w postępowaniu o anulowanie decyzji o nadaniu pasierbowi jego nazwiska oraz wystąpienia do sądu z określonym powództwem.

Skargą kasacyjną z dnia 11 grudnia 2009 r. Wojewoda Łódzki zaskarżył w całości wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 21 października 2009 r. zarzucając mu:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, tj. art. 4 i art. 9 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska poprzez niewłaściwe określenie kręgu stron, których dotyczy postępowanie o zmianę imienia i nazwiska i zakres tych norm prawa materialnego,

2. naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy polegające na zastosowaniu art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) powoływanej dalej jako p.p.s.a., w sytuacji, gdy powinien mieć zastosowanie art. 151 tej ustawy, co z kolei wynikało z nieprawidłowej oceny zastosowania przez organ art. 28, art. 73 i art. 74 k.p.a. w postępowaniu administracyjnym.

Z uwagi na powyższe wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i merytoryczne rozpoznanie skargi. Ze względu na trudną sytuację materialną skarżącego zrezygnowano z wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Uzasadniając zarzuty skargi kasacyjnej zwrócono uwagę na kwestię kręgu podmiotów posiadających status strony w postępowaniu o zmianę imienia i nazwiska. Wskazano, że wyrażone w zaskarżonym wyroku stanowisko w tym zakresie przeczy poglądom orzecznictwa oraz doktryny. Powołując wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 27 marca 2006 r., sygn. akt IV SA/Wa 2420/05 podniesiono, że "w sprawie dotyczącej zmiany nazwiska na zasadzie art. 2 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk - prawa strony nie przysługują osobom trzecim, poza zainteresowanym dokonaniem zmiany (...) ewentualna zmiana nazwiska przez sprawcę deliktu może łączyć się dla osoby dochodzącej określonych roszczeń z pewnymi faktycznymi uciążliwościami w postępowaniach sądowych. Jednak okoliczność ta może przemawiać wyłącznie za przyjęciem, iż osoba trzecia może mieć interes faktyczny w sprawie dotyczącej zmiany nazwiska, co nie jest wystarczającą przesłanką dla przyjęcia, iż ma ona status strony w rozumieniu 28 k.p.a."

Powołując dalsze orzecznictwo sądów administracyjnych, zasygnalizowano autonomię spraw przewidzianych na gruncie ustawy o zmianie imion i nazwisk od Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego oraz autonomię postępowania o zmianę imienia i nazwiska względem ustawy prawo o aktach stanu cywilnego.

Podniesiono również, że powoływane orzeczenia nie utraciły swojej aktualności. Dodano przy tym, że wszystkie podmioty posiadające interes prawny wywiedziony w podobny sposób jak uczynił to Sąd I instancji musiałyby być powiadamiane o toczącym się postępowaniu i miałyby prawo składania odwołania, gdyby np. zmienione nazwisko wnioskodawcy im się nie podobało.

W piśmie z dnia [...] lutego 2011 r., adwokat J. K. wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej jako bezzasadnej. Uzasadniając zawarte w tym piśmie stanowisko podniesiono, że wskazana przez organ podstawa jest nieuzasadniona, ponieważ przepisy art. 4 i 9 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska nie znajdowały w niniejszej sprawie zastosowania.

Zgodnie z art. 18 tej ustawy, weszła ona w życie po upływie 6 miesięcy od dnia jej ogłoszenia. Ustawa została ogłoszona w dniu 12 grudnia 2008 r., a zatem weszła w życie w dniu 13 czerwca 2009 r. Skarżący J.K. domagał się tymczasem wydania, na podstawie art. 73 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego, kserokopii dokumentu z akt sprawy zakończonej ostateczną decyzją z dnia [...] lipca 1995 roku. W czasie wydania tej decyzji nie obowiązywała zatem ustawa, której przepisy zostały przywołane w podstawie skargi kasacyjnej, ale ustawa z dnia 15 listopada 1956 roku o zmianie imion i nazwisk (t.j. Dz. U. z 2005 roku, Nr 233, poz. 1992 ze zm.). W związku z tym, na podstawie tej ostatniej ustawy należało - zdaniem pełnomocnika J. K. - badać, czy był on stroną postępowania i czy był uprawniony do uzyskania kserokopii dokumentu znajdującego się w aktach sprawy.

Dodatkowo wskazano, ze przepisy art. 4 i art. 9 ustawy o zmianie imienia i nazwiska nie określają kręgu podmiotów będącymi stroną tego postępowania, natomiast kwestię tę należy oceniać poprzez pryzmat art. 28 Kodeksu postępowania administracyjnego.

W konkluzji wyrażono pogląd, że rzeczywistą wolą K. K. nie była zmiana nazwiska jej małoletniego syna w trybie ówcześnie obowiązującej ustawy o zmianie imion i nazwisk (w więc w trybie administracyjnym), ale nadanie jej synowi nazwiska jej męża w trybie art. 90 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a więc w związku z zawarciem przez nią związku małżeńskiego ze Skarżącym J. K.. W takim przypadku nadanie nazwiska wymagało złożenia przez skarżącego J. K. i K. K. oświadczeń przed kierownikiem stanu cywilnego co do nazwiska małoletniego dziecka Pani K.K., zaś podanie K.K. było niewystarczające. Obowiązek złożenia oświadczenia odpowiedniej treści przez J. K. w celu nadania (a w aspekcie praktycznym - zmiany nazwiska małoletniego dziecka K. K.) również przesądzał o statusie strony, jaki przysługiwał skarżącemu J.K. w tymże postępowaniu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Zarzuty podnoszone w skardze kasacyjnej nie zawierają usprawiedliwionej podstawy.

Postępowanie kasacyjne oparte jest na zasadzie związania Naczelnego Sądu Administracyjnego granicami skargi kasacyjnej i podstawami zaskarżenia wskazanymi w tej skardze. Sąd ten, w odróżnieniu od Sądu I instancji, nie bada całokształtu sprawy z punktu widzenia stanu prawnego, który legł u podstaw zaskarżonego orzeczenia. Bada natomiast zasadność przedstawionych w skardze kasacyjnej zarzutów. Zakres kontroli jest zatem określony i ograniczony wskazanymi w skardze kasacyjnej przyczynami wadliwości prawnej zaskarżonego wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego. Jedynie w przypadku, gdyby zachodziły przesłanki, powodujące nieważność postępowania sądowoadministracyjnego określone w art. 183 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej jako p.p.s.a.), Naczelny Sąd Administracyjny mógłby podjąć działania z urzędu, niezależnie od zarzutów wskazanych w skardze. W niniejszej sprawie nie stwierdzono jednak takich przesłanek.

Zarzuty skargi kasacyjnej dotyczą przede wszystkim naruszenia przez Sąd I instancji art. 4 i 9 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 220, poz. 1414 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej ustawy (w brzemieniu powołanym w skardze kasacyjnej), zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany imienia i nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka na imię lub nazwisko używane, a także takie, które zostało bezprawnie zmienione lub noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada. Z kolei, zgodnie z art. 9 tej ustawy, zmiana imienia lub nazwiska następuje na pisemny wniosek osoby ubiegającej się o zmianę. Zmiana imienia lub nazwiska małoletniego dziecka następuje na pisemny wniosek przedstawiciela ustawowego dziecka (art. 9 ust. 2 ustawy).

Należy jednak zauważyć, że powołane w skardze kasacyjnej przepisy ustawy o zmianie imienia i nazwiska nie miały zastosowania przy wydawaniu zaskarżonego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 21 października 2009 r. Rozpatrywana przez Sąd I instancji sprawa dotyczyła ustalenia interesu prawnego skarżącego J. K. w zakresie uzyskania kopii wniosku o wydanie kserokopii podania K. K., z dnia [...] lutego 1995 r. W. K. K. dotyczył zmiany nazwiska jej małoletniego syna M. B. na nazwisko K.. Przedstawiając uzasadnienie prawne zaskarżonego wyroku Sąd I instancji wskazywał natomiast na przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, w szczególności art. 28 oraz 73 tej ustawy oraz przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (m. in. art. 90 ustawy).

Naczelny Sąd Administracyjny podkreśla, że w skardze kasacyjnej zarzucono naruszenie przepisów, których nie stosował ani Sąd I instancji wydając zaskarżony wyrok, ani też organy administracji wydające zaskarżone przez J. K. postanowienia.

Jak zasadnie wskazał pełnomocnik skarżącego w piśmie z dnia [...] lutego 2011 r. z art. 18 powołanej w skardze kasacyjnej ustawy o zmianie imienia i nazwiska wynika, że jej tekst wszedł w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia. Ustawa została ogłoszona w dniu 12 grudnia 2008 r., a zatem weszła w życie w dniu 13 czerwca 2009 r. Jak wspomniano, powołany przez autora skargi kasacyjnej tekst ustawy nie stanowił zatem przedmiotu orzekania w zaskarżonym wyroku.

Należy jednocześnie dodać, że skarżący J. K. domagał się wydania kserokopii dokumentu z akt sprawy zakończonej ostateczną decyzją z dnia [...] lipca 1995 roku. Jak wspomniano, w tym czasie nie obowiązywała ustawa, której przepisy zostały przywołane w podstawie skargi kasacyjnej, ale w momencie rozpatrywania podania o kserokopię obowiązywała ustawa z dnia 15 listopada 1956 roku o zmianie imion i nazwisk (t.j. Dz. U. z 2005 roku, Nr 233, poz. 1992 ze zm.), na której tekst organy powoływały się w podstawie prawnej. Naczelny Sąd Administracyjny zauważa, że w tekście ustawy ówcześnie obowiązującej, powołany w skardze kasacyjnej art. 4 ustawy o zmianie imion i nazwisk nie występuje (został uchylony), z kolei art. 9 ustawy szczegółowo określa właściwość organów do których należy składać podania o jakich mowa w ustawie. Przepisy te nie dotyczą zatem kwestii związanych z określeniem kręgu podmiotów posiadających interes prawny w postępowaniu dotyczącym zmiany imion i nazwisk. A ta właśnie kwestia prawna stanowi zasadnicze zagadnienie wymagające rozstrzygnięcia w tej sprawie.

Naczelny Sąd Administracyjny podkreśla jednocześnie, że wspomniane błędy występujące w konstrukcji zarzutów kasacyjnych uniemożliwiły merytoryczne odniesienie się w tej sprawie do zagadnienia kręgu podmiotów będących stronami w postępowaniu administracyjnym dotyczącym zmiany imienia i nazwiska. Nie oznacza to jednak zmiany dotychczasowej linii orzeczniczej sądów administracyjnych w tej kwestii. Innymi słowy, oddalenie skargi kasacyjnej w tej sprawie nie pozostaje w sprzeczności z poglądem, iż w sprawie dotyczącej zmiany nazwiska na zasadzie art. 1 i 2 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk (Dz. U. z 2005 r. Nr 233, poz. 1992) prawa strony nie przysługują osobom trzecim, poza zainteresowanym dokonaniem zmiany. Naczelny Sąd Administracyjny podziela jednocześnie stanowisko, zgodnie z którym osoba trzecia może mieć interes faktyczny w sprawie dotyczącej zmiany nazwiska, co nie jest wystarczającą przesłanką dla przyjęcia, iż ma ona status strony w rozumieniu art. 28 Kodeksu postępowania administracyjnego.

W ocenie Sądu kasacyjnego zachował swoją aktualność pogląd przywołany przez autora skargi kasacyjnej, zgodnie z którym przepisy ustawy o zmianie imion i nazwisk regulując samodzielnie i wyczerpująco przesłanki zmiany imienia i nazwiska zachowują w tym zakresie znaczną autonomię.

Z uwagi na to co zostało wyżej powiedziane za całkowicie chybione należało uznać zarzuty naruszenia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi przepisów art. 4 i 9 ustawy z dnia 17 października 2008 r., o zmianie imienia i nazwiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 220, poz. 1414 z późn. zm.). W konsekwencji powyższego nie może być mowy o błędnym zastosowaniu art. 145 § 1 p.p.s.a. zamiast art. 151 p.p.s.a., a także art. 28, art. 73 i art. 74 Kodeksu postępowania administracyjnego, w związku z ich powiązaniem z art. 4 i 9 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska.

W tej sytuacji orzeczono na podstawie art. 184 p.p.s.a., jak w sentencji wyroku.

Naczelny Sąd Administracyjny nie orzekł o przyznaniu pełnomocnikowi z urzędu wynagrodzenia na zasadzie prawa pomocy, gdyż przepisy art. 209 i 210 p.p.s.a. mają zastosowanie tylko do kosztów postępowania między stronami. Natomiast wynagrodzenie dla pełnomocnika ustanowionego z urzędu za wykonaną pomoc prawną, należne od Skarbu Państwa (art. 250 p.p.s.a.) przyznawane jest przez wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu określonym w przepisach art. 258 - 261 p.p.s.a.

Stosownie do § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w prawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 r., Nr 163, poz. 1348 ze zm.), pełnomocnik skarżącego powinien złożyć wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu stosowne oświadczenie, o jakim mowa w tym przepisie.