Postanowienie z dnia 1970-06-15 sygn. I CZ 60/70

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CZ 60/70

Postanowienie z dnia 15 czerwca 1970 r.

Sąd przełożony może na podstawie art. 508 § 2 k.p.c. zamiast sądu właściwego wyznaczyć do rozpoznania sprawy ze względu na celowość również inny równorzędny sąd nie podlegający mu instancyjnie.

Przewodniczący: sędzia J. Pietrzykowski (sprawozdawca). Sędziowie: Z. Masłowski, A. Wypiórkiewicz.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Eugenii K. przeciwko Leonowi K. o zniesienie współwłasności, na skutek zażalenia uczestnika postępowania na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu z dnia 15 lipca 1969 r.,

zmienił zaskarżone postanowienie i oddalił wniosek Eugenii K. o wyznaczenie Sądu Powiatowego w Gdyni do rozpoznania niniejszej sprawy.

Uzasadnienie

Wnioskodawczyni wystąpiła do Sądu Powiatowego w Gnieźnie z wnioskiem o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej na skutek orzeczonego rozwodu jej małżeństwa z Leonem K. Postanowieniem z dnia 30.XI.1968 r. Sąd Wojewódzki w Poznaniu wyłączył od udziału w rozpoznaniu niniejszej sprawy imiennie wymienionych sędziów Sądu Powiatowego w Gnieźnie i do rozpoznania tej sprawy wyznaczył Sąd Powiatowy dla m. Poznania. W uwzględnieniu dalszego wniosku wnioskodawczyni, która po wszczęciu postępowania przeprowadziła się z Gniezna do Gdyni, Sąd Wojewódzki w Poznaniu postanowieniem z dnia 15.VI.1969 r. wyznaczył do rozpoznania sprawy Sąd Powiatowy w Gdyni z tym uzasadnieniem, że były mąż wnioskodawczyni jest adwokatem w Gnieźnie i dlatego wnioskodawczyni ma trudności z uzyskaniem pełnomocnika na terenie województwa poznańskiego, wobec czego względy celowości przemawiają za przekazaniem sprawy Sądowi Powiatowemu w Gdyni. Ostatnio wymienione postanowienie zaskarżył zażaleniem uczestnik postępowania Leon K., wnosząc o uchylenie tego postanowienia.

O dopuszczalności tego zażalenia przesądza wydane w niniejszej sprawie postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20.XII.1969 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Skarżący zarzucił naruszenie przez Sąd Wojewódzki art. 508 § 2 k.p.c. polegające na wyznaczeniu do rozpoznania sprawy Sądu Powiatowego w Gdyni, chociaż Sąd ten nie podlega Sądowi Wojewódzkiemu w Poznaniu. Rozstrzygnięcie o zasadności tego zarzutu wymaga rozważenia zakresu kompetencji sądu przełożonego w rozumieniu art. 508 § 2 k.p.c. do wyznaczenia "innego sądu" do rozpoznania sprawy w całości lub w części.

Artykuł 508 § 2 k.p.c., dotyczący postępowania nieprocesowego, podobnie jak i art. 44 k.p.c., dotyczący procesu, przewiduje delegowanie sądu do rozpoznania sprawy ze względów konieczności, tzn. wtedy, gdy sąd właściwy nie może rozpoznać sprawy z powodu przeszkody. Taka sytuacja w niniejszej sprawie nie zachodzi, nie ma bowiem żadnej w tym względzie przeszkody ze strony Sądu Powiatowego dla m. Poznania, delegowanego do rozpoznania tej sprawy wskutek wyłączenia wszystkich sędziów Sądu Powiatowego w Gnieźnie.

Przepis art. 508 § 2 k.p.c. przewiduje możliwość delegowania innego sądu również ze względów celowości i właśnie na tej podstawie oparte jest orzeczenie Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu.

Zasadą ustrojową sądownictwa powszechnego jest podporządkowanie instancyjne określonych sądów powiatowych określonym sądom wojewódzkim w zakresie ustalonej przepisami właściwości ostatnio wymienionych sądów. Nie ulega wątpliwości, że sądem przełożonym w rozumieniu art. 508 § 2 k.p.c. jest ten sąd wojewódzki, któremu podlega instancyjnie właściwy do rozpoznania sprawy sąd powiatowy. A zatem nie inny sąd wojewódzki, lecz tylko sąd wojewódzki przełożony nad właściwym sądem powiatowym może wyznaczyć do rozpoznania sprawy ze względów celowości inny sąd powiatowy. Sporne jest natomiast, czy z ustrojowej zasady instancyjnego podporządkowania sądów powiatowych określonym sądom wojewódzkim wynika wyłączenie możliwości delegowania przez sąd wojewódzki - ze względów celowości - do rozpoznania sprawy innego sądu powiatowego, nie podlegającego mu instancyjnie.

Zdaniem Sądu Najwyższego orzekającego w niniejszej sprawie możliwość taka istnieje. Artykuł 508 § 2 k.p.c. określa, jaki sąd wyższego rzędu jest uprawniony do wyznaczenia innego sądu zamiast sądu właściwego. Takim sądem wyższego rzędu jest sąd "przełożony" nad sądem właściwym. Omawiany przepis nie zawiera jednak w swej treści ograniczenia kognicji sądu przełożonego do wyznaczenia innego sądu równorzędnego sądowi właściwemu tylko spośród sądów podległych mu instancyjnie. Przeciwko dopatrywaniu się takiego ograniczenia w zasadach ustrojowych sądownictwa przemawiają względy praktyczne podyktowane koniecznością zapewnienia sprawnego wymiaru sprawiedliwości. Mianowicie przy zastosowaniu wąskiej wykładni art. 508 § 2 k.p.c., ograniczającej wybór "innego sądu" tylko do kręgu sądów podległych sądowi przełożonemu, ustawowo przewidziana możliwość zastąpienia sądu właściwego innym sądem równorzędnym ze względów celowości w niektórych wypadkach byłaby w ogóle wyłączona. Tak byłoby np., gdyby chodziło - jako o właściwy do rozpoznania sprawy - Sąd Powiatowy dla m. Łodzi, skoro Sądowi Wojewódzkiemu dla m. Łodzi nie podlega żaden inny sąd powiatowy. Trudno zaś byłoby imputować ustawodawcy, że możliwość wyznaczenia ze względów celowości dopuścił tylko w poszczególnych okręgach. Poza tym, jak wykazuje doświadczenie, celowość wyznaczenia sądu do rozpoznania sprawy zachodzi zwykle wtedy, gdy chodzi o inny sąd powiatowy, znajdujący się w dużej odległości od sądu właściwego, a więc o sąd mieszczący się w innym województwie. Stosunkowo rzadziej względy celowości wymagają wyznaczenia innego sądu w granicach tego samego województwa. Przy wspomnianej już wąskiej wykładni możliwość wyznaczenia innego sądu w wielu wypadkach byłaby wyłączona, i to właśnie wtedy, gdy wskutek znacznej odległości takie wyznaczenie byłoby szczególnie celowe.

Przy rozważaniu tego zagadnienia nie bez znaczenia jest wieloletnia praktyka sądowa, ukształtowana jeszcze pod rządem art. 9 d. k.p.c., będącego odpowiednikiem - o podobnej treści - obecnie obowiązującego art. 508 k.p.c. Otóż sądy wojewódzkie z reguły przy wyznaczaniu "innego sądu" nie uważały się za ograniczone tylko do kręgu sądów im podległych instancyjnie. Praktyka taka przy likwidowaniu skutków wojny i wywołanej nią masowej migracji ludności spełniła społecznie doniosłą rolę np. przy porządkowaniu rejestracji zdarzeń z zakresu stanu cywilnego w ramach ustalania treści masowo zniszczonych aktów stanu cywilnego. Ustawodawcy praktyka ta była niewątpliwie znana, utrzymanie więc art. 508 § 2 k.p.c. w brzmieniu nie zmienionym co do istotnych szczegółów w porównaniu z art. 9 d. k.p.c. jest dodatkowym argumentem przemawiającym za szerszą wykładnią art. 508 § 2 k.p.c.

Z powyższych względów należy uznać, że sąd przełożony może na podstawie art. 508 § 2 k.p.c. zamiast sądu właściwego wyznaczyć do rozpoznania sprawy ze względów celowości również inny równorzędny sąd nie podlegający mu instancyjnie.

W konsekwencji tego stanowiska wyżej przytoczony zarzut zażalenia okazał się nieuzasadniony.

Poza tym skarżący zakwestionował celowość wyznaczenia do rozpoznania sprawy Sądu Powiatowego w Gdyni.

W związku z tym zarzutem należy uznać, że powód przytoczony w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia nie uzasadnia przekazania sprawy sądowi powiatowemu z okręgu innego województwa ze względów celowości. Uczestnik postępowania, były mąż wnioskodawczyni, jest adwokatem w Gnieźnie, jest więc wręcz nieprawdopodobne, aby wszyscy adwokaci z terenu miasta Poznania, a tym bardziej z całego województwa pozostawali z nim w takim stopniu zażyłości, iżby nie mogli z tej przyczyny podjąć się reprezentowania i obrony interesów wnioskodawczyni w niniejszej sprawie. O wadliwości takiego założenia świadczy chociażby to, że zastępstwa wnioskodawczyni z wyboru podjął się w początkowym stadium postępowania adw. Z., członek Zespołu Adwokackiego Nr 2 w Gnieźnie, a więc w tym samym mieście, w którym praktykę adwokacką wykonuje uczestnik postępowania Leon K. Wprawdzie adw. Z. wypowiedział wnioskodawczyni pełnomocnictwo, uczynił to jednak, jak wynika z jego oświadczeń, ze względu na przekazanie sprawy z Gniezna do Poznania. Przytoczona przez wnioskodawczynię okoliczność odmowy przyjęcia pełnomocnictwa przez adw. W. nie może więc świadczyć o niemożności uzyskania zastępstwa procesowego ze strony innego spośród adwokatów poznańskich. Pomocy w uzyskaniu odpowiedniego ze względu na przedmiot sprawy adwokata udzieli niewątpliwie wnioskodawczyni, na jej życzenie, Rada Adwokacka w Poznaniu.

We wniosku o wyznaczenie innego Sądu wnioskodawczyni wysunęła inny jeszcze motyw, mianowicie zamieszkiwanie w Gdyni i związane z tym trudności dojazdów na rozprawy do Poznania, wynikające z obowiązków zawodowych i rodzinnych. Ten wzgląd jednak nie może przemawiać za przekazaniem sprawy ze względów celowości Sądowi Powiatowemu w Gdyni w sytuacji, gdy w sprawie bierze udział tylko dwóch uczestników postępowania, z których każdy zamieszkuje w innym województwie. W takiej bowiem sytuacji zawsze sąd mający siedzibę w jednym z województw będzie, ze względu na odległość, niedogodny dla drugiego uczestnika zamieszkałego w innym województwie. Wspomniany motyw mógłby natomiast mieć znaczenie dla sposobu rozstrzygnięcia ewentualnego wniosku o ustanowienie adwokata z urzędu, gdyby uczestnik postępowania, zwolniony przez sąd od kosztów sądowych i nie korzystający z zastępstwa adwokata z wyboru, wystąpił z takim wnioskiem.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy uznał wniosek o wyznaczenie Sądu Powiatowego w Gdyni do rozpoznania niniejszej sprawy za nieuzasadniony i wobec tego na podstawie art. 390 i 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.

OSNC 1971 r., Nr 1, poz. 17