Postanowienie z dnia 2011-11-28 sygn. II FZ 682/11

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Małgorzata Wolf-Kalamala, , , po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2011 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia T. K. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 29 września 2011 r. sygn. akt I SA/Po 599/11 w przedmiocie prawa pomocy w sprawie ze skargi T. K. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w P. z dnia 15 czerwca 2011 r. nr (...) w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2004 r. postanawia oddalić zażalenie.

Uzasadnienie

Przedmiotem zażalenia jest postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 29 września 2011 r., sygn. akt I SA/Po 599/11, mocą którego oddalono wniosek T. K. o zwolnienie od kosztów sądowych.

Ze złożonego przez skarżącego oświadczenia i pism uzupełniających wynikało, że złożył on wniosek ze względu na obecny stan zdrowia oraz wynikającą z tego sytuację finansową. Podał, że w 2008 r. miał transplantację wątroby, co spowodowało, że zmuszony był do zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej. W styczniu 2010 r. uległ wypadkowi, upadł z drabiny i doszło do uszkodzenia pnia mózgu. Pomimo ciągłego leczenia i rehabilitacji jest osobą niesamodzielną, wymaga stałej opieki, wszystkie czynności życiowe wykonuje z pomocą żony. Leczenie i rehabilitacja pochłaniają wszystkie środki pieniężne. Podał, że z uwagi na stan zdrowia jest niezdolny do uczestnictwa w postępowaniach sądowych. Wskazał, że nie posiada żadnego majątku, żyje tylko z renty i emerytury. Oświadczył, że kancelaria, która pomaga im w sprawach podatkowych wynikających z zaskarżonych decyzji, usługi swoje świadczy bezpłatnie. Podał, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z żoną. Nie posiada domu, mieszkania, nieruchomości rolnej i innych nieruchomości, oszczędności, papierów wartościowych i wartościowych przedmiotów. Mieszka w mieszkaniu, którego właścicielem jest syn. Dochód małżonki z tytułu emerytury wynosi 1.057,95 zł brutto, dochód skarżącego z tytułu renty inwalidzkiej wynosi 1.303,15 zł brutto, z tytułu dodatku pielęgnacyjnego 186,71 zł.

Na wezwanie z dnia 26 sierpnia 2011 r. do uzupełnienia wniosku o przyznanie prawa pomocy pełnomocnik w odpowiedzi z dnia 2 września 2011 r. przedłożył kserokopię oświadczenia skarżącego z dnia 1 września 2011 r., z którego wynika, że prowadzi on wspólne gospodarstwo domowe wyłącznie z żoną. Wskazał, że koszty ogrzewania, opłaty za energię elektryczną, wodę i gaz ponosi obdarowany mieszkaniem syn. Pozostałe koszty to: leczenie i rehabilitacja skarżącego w wysokości od 300 do 400 zł, leki 350,- zł, telefon stacjonarny 50,- zł, środki czystości 100,- zł, wyżywienie 800,- zł. Skarżący i jego żona nie posiadają i nie spłacają kredytów, nie posiadają samochodów osobowych, nie otrzymują dodatkowych dochodów i nie korzystają z pomocy opieki społecznej. Darowizna mieszkania przez skarżącego i jego żonę nastąpiła w dniu 1 lutego 2008 r. Udziałowcem spółki K. Sp. z o.o. jest Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe K. i s-ka spółka jawna w likwidacji posiadająca 20.293 udziały o wartości nominalnej po 100 zł każdy. J. K. i T. K. są wspólnikami spółki jawnej i posiadają udział po 50% każdy. Do pisma załączył kserokopię oświadczenia skarżącego z dnia 1 września 2011 r., kserokopie uchwał, w tym Uchwały nr 4/2011 z dnia 27.06.2011 r. Zgromadzenia Wspólników "K." Sp. z o.o. z siedzibą w G. w sprawie podziału zysku netto Spółki za 2010 r., kserokopie zeznań rocznych podatkowych za 2009 i 2010 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu na wstępie wskazał na treść art. 246 § 1 pkt 2 i art. 199 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) - zwanej dalej P.p.s.a. - i podkreślił wyjątkowy charakter instytucji prawa pomocy. Wyjaśnił także, że to na wnioskującym spoczywa ciężar dowodu, iż znajduje się w sytuacji uprawniającej go do skorzystania z prawa pomocy. Badając całokształt okoliczności w sprawie Sąd stwierdził, że skarżący nie wykazał, by jego sytuacja materialna uniemożliwiała poniesienie kosztów zainicjowanego postępowania sądowoadministracyjnego.

Badając całokształt okoliczności w sprawie, Sąd stwierdził, na podstawie analizy treści wniosku strony oraz przedłożonych w jego uzupełnieniu dokumentów, a także sprzeciwu, że skarżący nie wykazał, by jego sytuacja materialna uniemożliwiała poniesienie kosztów zainicjowanego postępowania sądowoadministracyjnego. Z oświadczenia skarżącego złożonego na urzędowym formularzu wynika, że jego małżonka uzyskuje miesięczne dochody z tytułu emerytury w wysokości 1.057,95 zł brutto, skarżący natomiast z tytułu renty inwalidzkiej w wysokości 1.303,15 zł brutto i z tytułu dodatku pielęgnacyjnego w wysokości 186,71 zł brutto. Z załączonych do pisma z dnia 30 sierpnia 2011 r., t. j. do uzupełnienia wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji, kserokopii decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w O. wynika, że wysokość świadczenia emerytalnego wypłacanego żonie wynosi miesięcznie 636,25 zł, natomiast skarżącemu wypłacana jest kwota w wysokości 959,80 zł miesięcznie. Z załączonego przez żonę skarżącego do akt sprawy o sygn. I SA/Po 600/11 wyciągu z rachunku bankowego wynika, że na jej rachunek bankowy wpływa kwota w wysokości 959,80,- zł i w wysokości 636,25,- zł, przy czym ww. kwoty wypłacane są przez ZUS. Zatem łącznie na rachunek bankowy żony skarżącego wpływa kwota w wysokości 1.596,05 zł. Sąd wskazał, że cała kwota otrzymywanych na rachunek bankowy środków pieniężnych przekazywana jest przelewem na zajęcia egzekucyjne. Poza ww. przelewami z rachunku bankowego nie były wypłacane środki pieniężne, nie są też realizowane transakcje bezgotówkowe. Ze złożonego przez skarżącego oświadczenia wynika, że on i jego żona, poza dochodami z tytułu świadczeń wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, nie posiadają żadnych innych dochodów. Ponoszą koszty miesięcznego utrzymania w wysokości od 1600 do 1700,- zł miesięcznie. Analizując przedłożony do akt sprawy o sygn. I SA/Po 600/11 wyciąg z rachunku bankowego Sąd stwierdził, że środki z tytułu świadczenia emerytalnego i rentowego nie są przeznaczane na miesięczne utrzymanie. Wnioskodawca, pomimo wezwania, nie wyjaśnił, z jakich środków ponosi koszty miesięcznego utrzymania. Co prawda w uzasadnieniu sprzeciwu wskazał, iż otrzymane wsparcie finansowe rodziny pozostaje bez wpływu na wykazaną możliwość powstania uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, dlatego należy zdaniem Sądu wnioskować, że pomoc finansową otrzymuje od rodziny, co ma w ocenie Sądu znaczenie przy rozpatrywaniu wniosku o pomoc prawną. Z wyciągu bankowego wynika, iż saldo początkowe na rachunku bankowym na dzień 1 czerwca 2011 r. wynosiło 12.284,10 zł, saldo końcowe na dzień 31 sierpnia 2011 r. wynosiło 11.910,68 zł, co nie zostało przez skarżącego wyjaśnione. Ponadto z informacji skarżącego wynika, że razem z żoną posiadają służebność mieszkania, które w 2008 r. podarowali synowi. W orzecznictwie przyjmuje się pogląd, iż w sytuacji gdy strona nieodpłatnie przekazała składnik majątkowy członkowi rodziny, zasadny jest wniosek, iż obdarowany powinien pomóc darczyńcy w poniesieniu finansowego ciężaru związanego z prowadzeniem postępowania sądowego, jeżeli darczyńca nie jest w stanie uiścić kosztów sądowych we własnym zakresie.

W zażaleniu na powyższe postanowienie Strona reprezentowana przez pełnomocnika zarzuciła naruszenie art. 246 P.p.s.a. i wniosła o jego zmianę przez przyznanie prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

W uzasadnieniu Skarżący stwierdził, że uprawdopodobnił brak środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania. Ponownie powołał się na swój stan zdrowia, wskazując, że jest on "nie bez znaczenia", gdyż często powoduje konieczność ponoszenia nieprzewidywalnych wydatków. Wskazał też, że uiścił wpis w równoległej sprawie dotyczącej innego roku podatkowego. Podkreślił, że nawet przy dodatnim stanie salda na koncie poniesienie wydatku w kwocie 3.204 zł przez małżonków nie może być dokonane bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla rodziny. Ponownie stwierdził, że bez znaczenia dla tej sprawy jest możliwość uzyskania wsparcia od rodziny w zakresie ponoszenia niektórych wydatków bieżących.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie jest zasadne.

Na wstępie podkreślenia wymaga, że wbrew twierdzeniu zażalenia w postępowaniu w przedmiocie przyznania prawa pomocy nie jest wystarczające uprawdopodobnienie zaistnienia przesłanek jego przyznania, lecz niezbędne jest ich udowodnienie. Wynika to wprost z treści art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a., który stanowi, że prawo pomocy w zakresie częściowym (bo przecież o takie Strona wnosiła, błędem jest więc stwierdzenie profesjonalnego pełnomocnika, że Skarżący uprawdopodobnił brak środków na poniesienie "jakichkolwiek kosztów postępowania" - takiej sytuacji dotyczy bowiem art. 246 § 1 pkt 1 P.p.s.a.) zostaje przyznane, gdy osoba fizyczna wykaże (podkr. NSA), że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Jak prawidłowo wyjaśnił w zaskarżonym orzeczeniu Sąd pierwszej instancji, instytucja prawa pomocy skierowana jest do tych osób, których sytuacja obiektywnie (podkr. NSA) uniemożliwia poniesienie kosztów postępowania sądowego bez pomocy państwa. Innymi słowy, aby sąd administracyjny taką obiektywną niemożność wygospodarowania środków finansowych stwierdził, musi dysponować wszystkimi istotnymi danymi, obrazującymi sytuację materialną wnioskodawcy. W niniejszym postępowaniu Sąd prawidłowo wskazał na dwie istotne wątpliwości co do tej sytuacji: na fakt, że Skarżący wraz z żoną nie wykorzystuje wcale kwoty wskazanej w oświadczeniu jako jedyny (podkr. NSA) dochód na jakiekolwiek koszty utrzymania, a ponadto posiada saldo dodatnie (kwota ponad 10.000 zł) na rachunku bankowym. W zażaleniu Strona zdawkowo odniosła się do tych okoliczności, próbując uzasadniać, że są one dla sprawy nieistotne. Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela jednak tej oceny Skarżącego. Jeśli chodzi o pierwszą okoliczność, nie może być prawdziwe stwierdzenie, że Skarżący wraz z żoną uzyskuje wsparcie rodziny w zakresie ponoszenia jedynie niektórych wydatków bieżących, skoro żadna kwota z ich przedstawionych w tym postępowaniu jako jedyne dochodów nie jest na te wydatki przeznaczana. Oczywisty jest więc wniosek, że Skarżący wraz z żoną musi dysponować innymi środkami, które nie zostały w niniejszym postępowaniu ujawnione. Skarżący mimo wezwania nie wyjaśnił, także w zażaleniu, z jakich środków ponosi koszty utrzymania. a wskazując w nim, że "można zakładać", iż koszty te ponoszone są ze wsparcia rodziny, Skarżący wprost uchylił się od wyjaśnienia wątpliwości w tym zakresie. Nie można się również zgodzić z poglądem, że dodatnie saldo na rachunku bankowym z kwotą prawie trzykrotnie przewyższającą wysokość wpisu sądowego od skargi nie jest dla sprawy istotne. Skarżący powołuje się tu na stan zdrowia i nieprzewidywalność wydatków związanych z leczeniem. Innymi słowy Skarżący chce zachować oszczędności, które wraz z żoną posiada, na wypadek konieczności poniesienia dodatkowych wydatków na leczenie. Choć argumentacja Strony jest w tym zakresie zrozumiała z czysto ludzkiego punktu widzenia, nie zmienia to faktu, że sąd administracyjny nie jest uprawniony do zapewnienia pokrycia kosztów sądowych ze środków państwowych strony, która dysponuje środkami finansowymi, jednakże chce je przeznaczyć na inny - mogący się pojawić w przyszłości, nawet tak ważny wydatek. Prawo pomocy nie może być widziane jako forma zabezpieczenia innych wydatków, uznawanych przez stronę za priorytetowe, bowiem to koszty sądowe - jako danina publiczna, muszą być uiszczone w pierwszej kolejności.

Naczelny Sąd Administracyjny podziela także argumentację Sądu pierwszej instancji odnoszącą się do możliwości uzyskania pomocy od obdarowanego przez Skarżącego i jego żonę mieszkaniem syna. Art. 897 Kodeksu cywilnego stanowi, że jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom. Argument ten wzmacniają także reguły wynikające z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczące obowiązku wzajemnego wspierania się dzieci i rodziców.

Powyższe okoliczności powodują, że w niniejszej sprawie Sąd pierwszej instancji prawidłowo ocenił, że nie wystąpiły przesłanki uzasadniające przyznanie Skarżącemu prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

To oznacza, że zażalenie jako niezasadne należało w oparciu o art. 184 w zw. z art. 197 § 2 P.p.s.a. oddalić.