Wyrok z dnia 2011-12-02 sygn. I OSK 1294/11

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Maria Wiśniewska Sędziowie: sędzia NSA Joanna Banasiewicz sędzia NSA Małgorzata Pocztarek (spr.) Protokolant asystent sędziego Iwona Ścieszka po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2011 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M.P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 10 marca 2011 r. sygn. akt III SA/Kr 467/10 w sprawie ze skarg M.P. na decyzje Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie z dnia 12 lutego 2010 r. nr [...] z dnia 12 lutego 2010 r. nr [...] w przedmiocie zasiłków celowych specjalnych z dnia 12 lutego 2010 r. nr [...] z dnia 12 lutego 2010 r. nr [...] z dnia 12 lutego 2010 r. nr [...] z dnia 12 lutego 2010 r. nr [...] w przedmiocie zasiłków celowych oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 10 marca 2011r., sygn. akt III SA/Kr 467/10 po rozpoznaniu sprawy ze skarg M.P. na decyzje Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie z dnia 12 lutego 2010 r. nr [...] z dnia 12 lutego 2010 r. nr [...] w przedmiocie zasiłków celowych specjalnych z dnia 12 lutego 2010 r. nr [...] z dnia 12 lutego 2010 r. nr [...] z dnia 12 lutego 2010 r. nr [...] z dnia 12 lutego 2010 r. nr [...] w przedmiocie zasiłków celowych oddalił skargi oraz przyznał na rzecz adwokata Łukasza Gładkiego kwotę 1440,00 złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, podwyższoną o stawkę podatku od towarów i usług.

Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że po rozpoznaniu wniosków M.P. o przyznanie pomocy finansowej Prezydent Miasta Krakowa wydał decyzje:

1. z dnia 6 października 2009r. nr [...]o odmowie przyznania M.P. zasiłku celowego na dofinansowanie do bieżących i zaległych opłat za zużycie energii elektrycznej;

2. z dnia 6 października 2009r. nr [...]o odmowie przyznania M.P. zasiłku celowego na dofinansowanie do bieżących i zaległych opłat za zużycie gazu;

3. z dnia 23 października 2009r. nr [...]o odmowie przyznania M.P. zasiłku celowego specjalnego na pokrycie kosztów rehabilitacji;

4. z dnia 27 października 2009r. nr [...]o odmowie przyznania M.P. świadczenia w postaci zasiłku celowego specjalnego na zakup leków;

5. z dnia 27 października 2009r. [...]o odmowie przyznania M.P. świadczenia w postaci zasiłku celowego na pokrycie kosztów leczenia i rehabilitacji;

6. z dnia 27 października 2009r. nr [...]o odmowie przyznania M.P. świadczenia w postaci zasiłku celowego na pokrycie kosztów związanych z dojazdami na leczenie i rehabilitację.

W uzasadnieniach obu decyzji z dnia 6 października 2009r. organ I instancji wyjaśnił, iż w myśl art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008r. nr 115, poz. 728 z późn. zm.), prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, tj. 477 zł. Z kolei zgodnie z art. 8 ust. 3 w/w ustawy za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania. Organ I instancji stwierdził, iż wniosek o pomoc finansową M.P. złożył w dniu 6 sierpnia 2009r. (wniosek został ponowiony podczas wywiadu środowiskowego w dniu 11 sierpnia 2009r.), a zatem należało ustalić dochód wnioskodawcy z miesiąca lipca 2009r. Ze zgromadzonej dokumentacji wynika, iż była to kwota świadczenia rentowego w wysokości 467,62 zł. Wobec powyższego organ I instancji uznał, iż M.P. spełnia przesłanki formalnoprawne niezbędne do przyznania pomocy.

W uzasadnieniu decyzji nr [...]Prezydent Miasta Krakowa wskazał, iż została ona wydana na skutek uchylenia przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie decyzją z dnia 1 lipca 2008r. nr [...]decyzji I instancji z dnia 3 stycznia 2008r. nr [...], którą umorzono postępowanie w sprawie przyznania M.P. zasiłku celowego specjalnego na pokrycie kosztów rehabilitacji. Organ I instancji wyjaśnił, iż wniosek o pomoc M.P. złożył w dniu 3 grudnia 2007r., a jego dochodem w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o pomoc, tj. w listopadzie 2007r. była renta inwalidzka w wysokości 415,88 zł miesięcznie oraz zasiłek stały w wysokości 81,44 zł miesięcznie. Łącznie dochód M.P. wynosił zatem 497,32 zł miesięcznie i tym samym przekraczał kryterium dochodowe uprawniające do przyznania pomocy obliczone dla osoby samotnie gospodarującej, tj. 477 zł miesięcznie.

Z kolei w uzasadnieniu decyzji nr [...]organ I instancji wskazał, iż w dniu 4 kwietnia 2008r. M.P. zwrócił się z prośbą o pomoc na zakup leków. Decyzją Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 30 kwietnia 2008r. nr [...]odmówiono przyznania M.P. pomocy w formie zasiłku celowego specjalnego na zakup leków. W dniu 11 lipca 2008r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie decyzją nr [...]uchyliło powyższą decyzję organu l instancji i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia. W wyniku ponownie przeprowadzonego postępowania Prezydent Miasta Krakowa w dniu 16 lutego 2009r. wydał decyzję nr [...], którą ponownie odmówił przyznania zasiłku celowego specjalnego na zakup leków. Decyzją z dnia 6 kwietnia 2009r. nr [...]Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie uchyliło decyzję organu l instancji i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia. Organ I instancji wskazał, iż na dochód M.P. składał się zasiłek stały w wysokości 81,44 zł, renta inwalidzka w wysokości 441,33 zł, a ponadto w marcu 2008r. otrzymał on zwrot podatku za 2007r. w wysokości 238 zł. Prezydent Miasta Krakowa stwierdził, iż zgodnie ze wskazaniami Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie z uwagi na utratę dochodu – zwrot podatku za 2007r. – należy przy rozpatrywaniu wniosku M.P. wziąć pod uwagę jego dochód z miesiąca złożenia wniosku. W kwietniu 2008r. na dochód wnioskodawcy składały się zasiłek stały w wysokości 81,44 zł oraz renta inwalidzka w wysokości 441,33 zł, tj. łącznie 522,77 zł.

W uzasadnieniu decyzji nr [...]organ I instancji wskazał, iż wniosek o pomoc M.P. złożył w dniu 30 stycznia 2009r. Decyzją Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 16 lutego 2009r. nr [...]odmówiono przyznania M.P. zasiłku celowego na pokrycie kosztów leczenia i rehabilitacji. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie decyzją z dnia 6 kwietnia 2009r. nr [...]uchyliło powyższą decyzję organu l instancji i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia. Prezydent Miasta Krakowa stwierdził, iż w miesiącu styczniu 2009r. dochodem M.P. był zasiłek stały w wysokości 81,44 zł, gdyż z dniem 31 grudnia 2008r. utracił on prawo do renty inwalidzkiej. W związku z powyższym organ I instancji uznał, iż M.P. spełnia przesłanki formalnoprawne niezbędne do przyznania pomocy, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej.

Również w uzasadnieniu decyzji nr [...]Prezydent Miasta Krakowa stwierdził, że wniosek o pomoc M.P. złożył w dniu 30 stycznia 2009r., a jego dochodem w miesiącu styczniu 2009r. był zasiłek stały w wysokości 81,44 zł, a w związku z tym spełnia on przesłanki formalnoprawne niezbędne do przyznania pomocy. Organ I instancji wskazał, iż decyzją z dnia 16 lutego 2009r. nr [...]odmówiono przyznania M.P. zasiłku celowego na pokrycie kosztów związanych z dojazdami na leczenie i rehabilitację. Decyzją z dnia 6 kwietnia 2009r. nr [...]Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie uchyliło decyzję organu l instancji i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Natomiast w uzasadnieniu wszystkich swoich decyzji z 6, 23 i 27 października 2009r. Prezydent Miasta Krakowa podniósł, iż w dniu 11 sierpnia 2009r. został przeprowadzony wywiad środowiskowy podczas którego ustalono, że M.P. zamieszkuje samodzielnie, nie wynajmuje części mieszkania i nie jest nigdzie zatrudniony. Wnioskodawca pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy orzeczoną czasowo do dnia 31 grudnia 2010r. w wysokości 467,62 zł miesięcznie, z której dokonywane jest potrącenie na rzecz świadczeń nienależnie pobranych w formie zasiłku dla bezrobotnych. Z informacji podanych przez M.P. wynika, iż w sumie otrzymuje 311,95 zł, ale na okoliczność dokonywanych potrąceń nie okazał żadnych dokumentów. Podczas wywiadu M.P. poinformował pracownika socjalnego, że uregulował zaległość czynszową, a wszystkie opłaty związane z użytkowaniem mieszkania są opłacone na bieżąco, posiada natomiast zaległość wobec spółdzielni mieszkaniowej z tytułu odsetek. M.P. podał, iż środki pieniężne na uregulowanie wszystkich zaległości, jak i bieżących potrzeb posiada z tytułu pożyczek zaciągniętych systematycznie u osób prywatnych od 2003r. Odmówił jednak podania nazwisk pożyczkodawców oraz oświadczył, iż umowy pożyczek nie były zawierane na piśmie, a jedynie ustnie i nie uiszczał od nich podatku.

Organ I instancji wskazał, iż podczas ponownie prowadzonego postępowania podjęto także próbę ustalenia z M.P. kwestii wynajmu bądź zamiany trzypokojowego mieszkania na mniejsze, co pozwoliłoby na pomoc w wyjściu z trudnej sytuacji materialnej przy wykorzystaniu własnych możliwości. Z uwagi na brak możliwości uzyskania jednoznacznej odpowiedzi M.P. został wezwany na rozprawę administracyjną wyznaczoną na dzień 1 października 2009r. Nie stawił się na niej jednak w wyznaczonym terminie. Natomiast w dniu 30 września 2009r. do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej wpłynęło pismo M.P., w którym poinformował, iż nie może stawić się na rozprawę administracyjną z uwagi na postępujące schorzenia i niepełnosprawność, ale na powyższą okoliczność nie przedstawił żadnego aktualnego zaświadczenia lekarskiego, które by to potwierdzało. Prezydent Miasta Krakowa podniósł, iż z poczynionych we właściwym miejscowo Urzędzie Skarbowym ustaleń wynika, że M.P. nie zgłosił wynajmu części mieszkania oraz że nie odprowadzał podatku cywilnoprawnego od zaciągniętych pożyczek.

Organ I instancji stwierdził, iż z uzyskanych informacji wynika, że M.P. należności za energię elektryczną reguluje systematycznie w czerwcu – 93,14 zł i 104,77 zł, w lipcu – 102,77 zł, w sierpniu – 102,77 zł. Należności za zużycie gazu także są regulowane terminowo, w kwocie około 60 zł co dwa miesiące. Ponadto ustalono, iż w dniu 4 czerwca 2009r. uregulował zaległości czynszowe wpłacając jednorazowo kwotę 5525,14 zł, zaś w sierpniu 2009r. wpłacił kwotę 1266,74 zł. Ponadto jak wynika z pisma Spółdzielni Mieszkaniowej "[...]" z dnia 8 września 2009r. M.P. obecnie nie posiada żadnych zaległości czynszowych.

Organ I instancji wskazał również, iż w trakcie przeprowadzania wywiadu środowiskowego w dniu 11 sierpnia 2009r. pracownik socjalny zauważył, iż w mieszkaniu zostały wymienione okna we wszystkich pomieszczeniach, tj. w trzech pokojach i w kuchni. M.P. wyjaśnił, iż zostały one wymienione na koszt Spółdzielni Mieszkaniowej "[...]". Jak wynika jednak z pisma z dnia 8 września 2009r. otrzymanego z w/w spółdzielni całkowity koszt wymiany okien to kwota 5330 zł, zaś spółdzielnia udzieliła M.P. dofinansowania w kwocie 1680,44 zł, a zatem zdaniem organu I instancji, pozostałą część kosztów wnioskodawca pokrył we własnym zakresie.

Mając powyższe na względzie Prezydent Miasta Krakowa uznał, iż brak współpracy M.P. w kwestii ustalania możliwości wynajmu czy też zamiany mieszkania, niestawienie się na rozprawę administracyjną oraz brak dostarczenia niezbędnych dokumentów, w tym dotyczących zaciąganych pożyczek, należy potraktować jako brak współpracy z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, co może być pełną podstawą do odmowy przyznania świadczeń. Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub wykonywania prac społecznie użytecznych, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

Dodatkowo organ I instancji wskazał na występujące w przypadku M.P. dysproporcje. Z posiadanych przez organ dokumentów wynika bowiem, że dysponując dochodem w kwocie 467,62 zł miesięcznie, M.P. opłaca regularnie czynsz w kwocie 410,07 zł miesięcznie, należności za energię elektryczną około 100 zł, oraz za gaz w wysokości około 60 zł. Ponadto dokonuje zakupu żywności, leków i innych niezbędnych rzeczy potrzebnych w codziennym funkcjonowaniu. Nie bez znaczenia pozostaje, w ocenie organu I instancji, fakt wymiany okien w mieszkaniu, co związane było z kosztem ponad 5000 zł oraz jednorazowe wpłaty zaległości czynszowych w znacznych kwotach. To wszystko świadczy, zdaniem Prezydenta Miasta Krakowa, iż M.P. posiada źródło dochodu bądź zasoby, o którym nie informuje pracownika socjalnego.

Organ I instancji stwierdził, iż w myśl art. 12 ustawy o pomocy społecznej w przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu, a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazującą że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania świadczenia.

Ponadto w decyzjach z dnia 23 i 27 października 2009r. Prezydent Miasta Krakowa stwierdził, iż z oświadczeń M.P. wynika wprawdzie, iż pozostaje w stałym leczeniu, ale zarówno w kwietniu 2008r., jak i w styczniu 2009r. oraz w obecnie prowadzonym postępowaniu nie przedstawił żadnych rachunków wskazujących na poniesione wydatki związane z zakupem leków, leczeniem i rehabilitacją, czy dojazdami na leczenie i rehabilitację. Wobec powyższego organ I instancji nie miał możliwości ustalenia wysokości w/w poniesionych wydatków, a tym samym przyznania pomocy finansowej.

Podsumowując Prezydent Miasta Krakowa stwierdził, iż biorąc powyższe pod uwagę oraz z uwagi na brak współpracy i stwierdzone dysproporcje odmowa przyznania zasiłków celowych i zasiłków celowych specjalnych była uzasadniona.

W odwołaniach od powyższych decyzji Prezydenta Miasta Krakowa M.P. opisał swoją sytuację materialną i zdrowotną. Wyjaśnił, iż jego jedynym źródłem utrzymania jest renta inwalidzka w wysokości 467,62 zł miesięcznie. Z tej renty od dnia 1 kwietnia 2009r. Grodzki Urząd Pracy w Krakowie potrąca kwotę 155,95 zł miesięcznie z tytułu nienależnie pobranego zasiłku dla bezrobotnych. Zostaje mu kwota 311,67 zł., która jest jednak niewystarczająca na pokrycie podstawowych potrzeb życiowych, w szczególności kosztów leczenia i rehabilitacji. M.P. stwierdził, iż nie jest prawdą jakoby nie okazywał pracownikom socjalnym żądanych dokumentów. Odwołujący się podał, iż w kwestii potrąceń z renty inwalidzkiej przez Grodzki Urząd Pracy wielokrotnie doręczał do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej Filia Nr 2 decyzje ZUS z 25 marca i 24 kwietnia 2009r. Odwołujący się stwierdził, iż w decyzji z dnia 24 kwietnia 2009r. jest zapis o potrąceniu ze świadczenia rentowego kwoty 1743,80 zł brutto na rzecz GUP. Pocztowym listem poleconym 25 sierpnia 2009r. M.P. doręczył do MOPS Filia Nr 2 pismo z załączoną decyzją z dnia 25 kwietnia 2009r. ZUS i pismo złożone w dniu 18 sierpnia 2009r. do ZUS. Do pisma załączył również zestawienie faktur z apteki za wykupione leki – po uprzednim okazaniu 11 sierpnia 2009r. faktur pracownikom MOPS Filia Nr 2.

W dniu 12 lutego 2010r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie, działając na podstawie art. 8, art. 39 oraz art. 41 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008r. nr 115, poz. 728 z późn. zm.), § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2006r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. nr 135, poz. 950) oraz art. 138 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, wydało decyzje:

1. nr [...], którą utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 6 października 2009r. nr [...];

2. nr [...], którą utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 6 października 2009r. nr [...];

3. nr [...], którą utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 23 października 2009r. nr [...];

4. nr [...], którą utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 27 października 2009r. nr [...];

5. nr [...], którą utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 27 października 2009r. nr [...];

6. nr [...], którą utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 27 października 2009r. nr [...].

Kolegium stwierdziło, iż przyznanie zasiłków celowych i celowych specjalnych następuje na podstawie art. 39 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 41 ustawy o pomocy społecznej. Przy czym zgodnie z art. 8 ust. 1 tej ustawy prawo do świadczeń przysługuje osobie, której dochód nie przekracza na osobę w rodzinie kwoty 361 zł, a osoby samotnie gospodarującej 477 zł oraz przy zaistnieniu co najmniej jednej z okoliczności wymienionych w art. 7 pkt 2-15 w/w ustawy. Kolegium ustaliło, iż w sprawach [...] i [...] M.P. przekraczał ustawowe kryterium dochodowe.

Kolegium podkreśliło, że w tego rodzaju sprawach organ administracyjny wydaje decyzję w granicach tzw. uznania administracyjnego polegającego na możności dokonania przez organ wyboru jednego z kilku dopuszczalnych przez ustawę równowartościowych prawnie rozwiązań. W związku z tym faktem, treść wydanego przez organ administracyjny orzeczenia wiąże się nie tylko z właściwym ustaleniem stanu faktycznego i jego oceną, ale także z uznaniem przez ten organ celowości konkretnego rozstrzygnięcia. Uzasadnienie decyzji powinno zatem zawierać dokładną ocenę zebranego materiału dowodowego i wyczerpujące wyjaśnienie przesłanek dokonanego rozstrzygnięcia, a także szczegółowo wskazywać dlaczego organ nie zastosował rozwiązania, którego domagała się strona. Uzasadnienie decyzji, zwłaszcza w sprawach uznaniowych, powinno być przekonujące co do prawidłowości oceny sytuacji wskazanej przez stronę, jak i co do zasadności, pod względem prawnym i faktycznym, treści rozstrzygnięcia, a z całą pewnością nie może opierać się jedynie na stwierdzeniach o charakterze ogólnym. Kolegium stwierdziło, że organ I instancji dopełnił ciążących na nim obowiązków i właściwie uzasadnił swoje stanowisko, szczegółowo wskazując z jakich powodów odmówił przyznania zasiłku opierając się na faktach wynikających z posiadanych przez organ wiadomości i dokumentów. W każdej ze spraw ustalono m.in., czy M.P. spełnia kryterium dochodowe określone w ustawie o pomocy społecznej. Organ I instancji nie znalazł szczególnych okoliczności uzasadniających przyznanie świadczenia w trybie art. 39 lub art. 41 ustawy o pomocy społecznej.

Zdaniem Kolegium, decyzje wydane przez organ I instancji nie naruszają zasad ogólnych przyznawania świadczeń z pomocy społecznej. Organ II instancji wskazał, iż zgodnie z art. 2 ust 1 cyt. ustawy pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudności życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia. Równocześnie organ odwoławczy zastrzegł, iż obowiązkiem osoby i rodziny korzystającej z pomocy społecznej jest współdziałanie w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Wobec powyższego Kolegium uznało, iż obowiązkiem M.P. była współpraca z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej. Zdaniem Kolegium, organ I instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie wyjaśniające, a tym samym odmowa przyznania świadczeń była uzasadniona. W ocenie Kolegium, organ I instancji wykazał w uzasadnieniach swoich decyzji brak współpracy strony z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej. Organ II instancji stwierdził, iż pracownik socjalny ma obowiązek określenia zakresu i formy współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej. Natomiast strona ma obowiązek do współudziału w nakazanym jej zakresie i formie pod rygorem odmowy przyznania świadczeń. Kolegium podniosło, iż w rozpatrywanych sprawach M.P. pomimo posiadanych możliwości rozwiązania trudnej sytuacji życiowej przez m.in. wynajęcie części mieszkania czy też jego zamianę na mniejsze nie chce z nich skorzystać. Ponadto jak oświadczył udostępnił pokój studentowi za darmo, co świadczy o marnotrawieniu posiadanych możliwości w sytuacji, gdy mógłby pokój wynająć i osiągać dodatkowy dochód.

Kolegium wyjaśniło, iż ograniczenie lub odmowa przyznania świadczeń w trybie art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej jest przedmiotem uznania administracyjnego. Wobec powyższego organ I instancji nie może w sposób dowolny i nieuzasadniony ograniczyć czy odmówić przyznania wnioskowanego świadczenia. Zgodnie z art. 77 Kodeksu postępowania administracyjnego organ administracji jest obowiązany zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Zatem to na organie spoczywa obowiązek przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego co do wszystkich istotnych okoliczności faktycznych i nie może być on przerzucony na stronę. W ocenie Kolegium, organ I instancji udowodnił w toku postępowania brak współpracy strony z ośrodkiem pomocy społecznej.

Organ II instancji stwierdził, iż treść art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej wskazuje na konieczność zbadania przez organ, czy i na ile wnioskujący o przyznanie pomocy jest w stanie sprostać swojej trudnej sytuacji życiowej, wykorzystując własne możliwości i uprawnienia. Zdaniem Kolegium, organ I instancji prawidłowo ustalił, iż strona miała możliwości we własnym zakresie poprawy własnej sytuacji życiowej. Ponadto strona jest objęta pomocą społeczną. Organ I instancji przyznając pomoc uwzględnia jednak niezbędne potrzeby strony. Natomiast ośrodek pomocy społecznej nie ma możliwości zaspokoić wszelkich żądań strony z uwagi na ograniczone możliwości finansowe.

Ponadto Kolegium wskazało, iż organ I instancji ustalił, że w rozpatrywanych sprawach występują w przypadku sytuacji strony dysproporcje, o których mowa w art. 12 ustawy o pomocy społecznej. Jak wynika bowiem z zebranych dokumentów wnioskodawca dysponując dochodem w kwocie 467,62 zł miesięcznie opłaca regularnie czynsz w kwocie 410,07 zł miesięcznie, należności za energię elektryczną w wysokości 100 zł miesięcznie, za gaz w wysokości ok. 60 zł, dokonuje zakupu żywności, leków oraz innych niezbędnych rzeczy. Ponadto odwołujący się wymienił okna, co związane było z kosztem około 5000 zł oraz jednorazowo wpłacił znaczną kwotę zaległości czynszowych. Powyższe dane świadczą, zdaniem Kolegium, o tym, że M.P. posiada źródło dochodów lub zasoby, o których nie poinformował pracownika socjalnego. Wobec powyższego zgodnie z art. 12 ustawy o pomocy społecznej stwierdzono dysproporcje między udokumentowaną wysokością dochodu, a sytuacją majątkową strony, co również stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia. Kolegium wskazało, iż z akt sprawy nr [...]wynika także, że M.P. składał nieprawdziwe oświadczenia majątkowe, w których nie wykazywał, że jest właścicielem nieruchomości położonej w [...]. W dniu 14 . lipca 2009r. w Kancelarii Notarialnej w Myślenicach M.P. na podstawie zawartej umowy sprzedał działkę położoną w [...]. Obecnie organ I instancji ustala wartość sprzedanej nieruchomości.

Odnosząc powyższe rozważania do rozpatrywanych spraw Kolegium stwierdziło, że zaskarżone decyzje są prawidłowe i brak jest podstaw do ich uchylenia. Oceniając przesłanki, jakimi kierował się organ I instancji organ odwoławczy uznał, że znajdują one uzasadnienie prawne i faktyczne. Uzasadnienia decyzji w dziedzinie faktów wyjaśniają bowiem okoliczności wskazujące na zasadność wydania decyzji odmownych w przedmiotowych sprawach. Ponadto z uzasadnień wynika wpływ tych okoliczności na treść ich rozstrzygnięć, a w sferze prawa organ wskazał normy obowiązujące i ich znaczenie. Wobec powyższego Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie uznało, iż postępowanie wyjaśniające w przedmiotowych sprawach zostało przeprowadzone prawidłowo.

Z powyższymi decyzjami Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie nie zgodził się M.P. i w dniu 22 kwietnia 2010r. wniósł na nie skargi, domagając się ich uchylenia. W uzasadnieniach swoich skarg skarżący podniósł te same argumenty co w odwołaniach od decyzji organu I instancji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargi M.P. na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2002 r., nr 153, poz. 1270 ze zm.).

W uzasadnieniu Sąd wskazał, że w świetle przepisów art. 2 ust. 1, art. 3 ust. 1 i 2 oraz art. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 ze zm.) celem pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości przez wspieranie tych osób w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienia życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zarazem pomoc społeczna winna zapobiegać trudnym sytuacjom życiowym przez działania w celu usamodzielnienia życiowego osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Przepisy te wyrażają zasadę pomocniczości, inaczej rzecz ujmując zasadę subsydiarności pomocy społecznej. Wynika z niej zakaz wyręczania jednostki z zadań, które może ona zrealizować samodzielnie, zaś pomoc społeczna powinna zostać udzielona dopiero wtedy, gdy jednostka w sytuacji kryzysowej przestaje być samowystarczalna.

Sąd wskazał, że ww. ustawa, określając uprawnienia osób do otrzymania świadczeń pomocowych jednocześnie wskazuje okoliczności stanowiące podstawę odmowy przyznania świadczeń przez organy pomocowe. Art. 4 nakłada na osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej obowiązek współdziałania z organami pomocy społecznej w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Spełnienie przewidzianego w art. 4 obowiązku współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej ma o tyle doniosłość prawną, że w myśl przepisu art. 11 ust. 2 ustawy brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub wykonywania prac społecznie użytecznych o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Odmowa przyznania pomocy społecznej może nastąpić w sytuacji stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazujących, że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania świadczenia (art. 12). Z powyższych regulacji wynika, że celem pomocy społecznej nie jest obowiązek zaspakajania wszystkich potrzeb lecz tylko tych, które zaliczyć można do niezbędnych dla życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. Nadto, krąg uprawnionych wyznaczony jest przez krąg tych osób, które chcą współdziałać z organami pomocy społecznej w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Ustawa wskazuje przykładowo okoliczności, które mogą stanowić podstawę udzielenia pomocy społecznej wymieniając m.in. ubóstwo, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwałą lub ciężką chorobę (art. 7). Zarazem przepisy ustawy określają (art. 36) zamknięty katalog świadczeń pomocy społecznej o charakterze pieniężnym i niepieniężnym. Zasadą jest, że prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, poza rodzajami świadczeń określonymi w art. 40, 41, 78 i 91 ustawy, powstaje i przysługuje po spełnieniu przez osobę samotnie gospodarującą tzw. kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. Jednakże samo spełnienie tego warunku nie przesądza o powstaniu prawa do korzystania z określonego rodzaju świadczenia pomocy pieniężnej, gdyż ustawa w odniesieniu do tych rodzajów, konstruuje dodatkowe przesłanki.

Sąd podkreślił, że Istotą zasiłku celowego w rozumieniu art. 39 ust. 1 u.p.s. jest to, że służy on zaspokojeniu niezbędnej potrzeby bytowej, której przykłady zostały wymienione w ust. 2 tego przepisu. Wynika z nich, iż zaspokojenie potrzeb bytowych obejmuje mieszkanie, koszty zakupu leków i leczenia.

Z kolei w art. 41 ustawa o pomocy społecznej przewiduje formę pomocy w postaci zasiłku celowego specjalnego oraz zasiłku celowego zwrotnego. Zgodnie z tym przepisem w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiedniego kryterium dochodowego osoby lub rodziny, który nie podlega zwrotowi, oraz zasiłek celowy pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku.

Odnosząc powyższe rozważania do rozpatrywanej sprawy, zauważył, że analiza akt postępowania administracyjnego wskazuje, że skarżący od 2003r. wielokrotnie zwracał się o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej w różnej formie. Sprawy wywołane skargami skarżącego na decyzje w przedmiocie świadczeń pomocowych były wielokrotnie rozstrzygane zarówno przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie jak i Naczelny Sąd Administracyjny. W uzasadnieniach tych wyroków wskazywano, że:

– art. 3 ustawy o pomocy społecznej nie może w żadnym razie prowadzić do wniosku o dopuszczalności uczynienia z pomocy społecznej stałego źródła dochodów (NSA w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 czerwca 2009r., sygn. akt I OSK 392/09),

– skarżący ustawicznie korzysta ze świadczeń z pomocy społecznej – od listopada 2003r. do lutego 2008r. uzyskał on pomoc finansową na łączną kwotę 16.991,58 zł (NSA w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 maja 2010r., sygn. akt I OSK 210/10),

– skarżący nie wykorzystuje własnych możliwości w celu przezwyciężenia swojej trudnej sytuacji, ale w istocie pozostaje na utrzymaniu pomocy społecznej (NSA w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 stycznia 2009r,. sygn. akt I OSK 342/08),

– istotną jest również kwestia współdziałania skarżącego z organami pomocy społecznej w rozwiązywaniu swoich problemów bytowych, że skarżący jest właścicielem dużego, jak na samotną osobę, mieszkania. Skarżący nie zamierza jednak zamienić go na mniejsze, co uzasadniałoby starania o uzyskanie dodatku mieszkaniowego (NSA w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 stycznia 2009r., sygn. akt I OSK 344/08).

W ocenie Sądu postępowanie organów było prawidłowe albowiem dysponując środkami publicznymi są obowiązane do prowadzenia postępowania zgodnego z zasadami określonymi w przepisach proceduralnych zawartych w Kodeksie postępowania administracyjnego i w samej ustawie o pomocy społecznej, jak i wydawania rozstrzygnięć zgodnych z treścią prawa materialnego zawartego w ustawie o pomocy społecznej. Skarżący inicjując składanymi wielokrotnie wnioskami takie postępowania musi zdawać sobie sprawę, że organy pomocowe będą podejmować stosowne, przewidziane ustawą czynności. Nie można z tego powodu tym organom czynić zarzutów. Uwzględniając obowiązek współdziałania osób korzystających z pomocy społecznej można byłoby oczekiwać ze strony skarżącego – z uwagi na jego wieloletnie kontakty z MOPS w Krakowie w tym zakresie – aktywności mającej na celu ułatwienie przeprowadzenia tych czynności.

Podjęte w niniejszej sprawie działania organów są zgodne z uregulowaniami ustawy o pomocy społecznej. Z art. 106 ust. 4 u.p.s. wynika, że decyzję administracyjną o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia, z wyjątkiem decyzji o odmowie przyznania biletu kredytowanego oraz decyzji w sprawach cudzoziemców, o których mowa w art. 5a, wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego. Z kolei art. 107 ust. 1 stanowi, że rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza się w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin (...). Należy również wskazać na treść ust. 4 art. 107 u.p.s.: "W przypadku ubiegania się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej po raz kolejny, a także, gdy nastąpiła zmiana danych zawartych w wywiadzie, sporządza się aktualizację wywiadu. W przypadku osób korzystających ze stałych form pomocy aktualizację sporządza się nie rzadziej, niż co 6 miesięcy, mimo braku zmiany danych." Rodzinny wywiad środowiskowy jest przeprowadzany przez pracownika socjalnego, który może domagać się od osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym. Odmowa złożenia oświadczenia jest podstawą wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia (art. 107 ust. 5 u.p.s.).

Dokonując oceny prawidłowości przeprowadzonego przez organy obu instancji postępowania i wydanych w jego wyniku decyzji Sąd I instancji stwierdził, że organu administracyjne prawidłowo zwróciły uwagę, iż podczas wywiadu środowiskowego przeprowadzonego w dniu 11 sierpnia 2009r. skarżący podał, że uregulował zaległość czynszową, oraz że wszystkie opłaty związane z użytkowaniem mieszkania są opłacone na bieżąco, a jedynie posiada zaległość wobec spółdzielni mieszkaniowej z tytułu odsetek. Skoro ustalona sytuacja dochodowa skarżącego nie pozwalała na bieżące i zaległe regulowanie tych należności, zasadnie pracownik socjalny wezwał skarżącego do wykazania źródeł pochodzenia środków, z których skarżący dokonywał w/w opłat. Oświadczenie skarżącego, że zaciągał na ten cel pożyczki, nie zostało w żaden sposób udowodnione, ani nawet uprawdopodobnione. Skarżący nie przedstawił żadnych dowodów dokonania pożyczek, tj. umowy pożyczki i nie podał danych osób, od których pożyczał pieniądze. Musi budzić uzasadnione wątpliwości organów pomocy społecznej okoliczność, że skarżący nie mając własnego źródła dochodu umożliwiającego spłatę pożyczek, uzyskał pożyczki na łączną kwotę – jak sam oświadczył – 45.000 zł. Nie mogły więc przynieść zamierzonego skutku argumenty podniesione w skardze, że w związku z pozbawianiem pomocy społecznej przez MOPS od roku 2003 skarżący został przymuszony za wiedzą i zgodą MOPS do zaciągnięcia pożyczek od osób trzecich.

Zdaniem Sądu, prawidłowo też organy wskazały na fakt składania przez skarżącego nieprawdziwych oświadczeń, skoro w żadnym ze złożonych oświadczeń majątkowych nie podał, że jest właścicielem działki, a jak wynika z pisma Starostwa Powiatowego w Krakowie w dniu 14 lipca 2009r. w Kancelarii Notarialnej w Myślenicach skarżący zawarł akt notarialny, na podstawie którego sprzedał działkę położoną w miejscowości [...], w gminie [...]. Nie mogła przynieść zamierzonego skutku argumentacja podniesiona w skardze, że ponieważ sprawy działki nie chciał przedłużać, "jako prawny właściciel" podpisał 14 lipca 2009r. akt notarialny w Kancelarii Notarialnej w Myślenicach, bowiem od 2 lipca 2007r. fizycznie ani moralnie nie miał prawa do działki, co było wykonaniem złożonego przyrzeczenia wobec zmarłych rodziców. Należy zauważyć, że nawet w tych twierdzeniach skarżący nie przeczy, że zbył przedmiotową działkę. Nie można przez sprzedaż, przenieść własności nieruchomości, której własność uprzednio została już przeniesiona – jak twierdzi skarżący - w drodze darowizny.

Niezrozumiały jest zarzut podniesiony przez pełnomocnika skarżącego, że organ II instancji przyjął, iż skarżący nie spełnia kryterium dochodowego. Jedynie bowiem w sprawach [...] i [...] Kolegium ustaliło, iż skarżący przekracza ustawowe kryterium dochodowe. Z akt sprawy [...] wynika, że wniosek o pomoc skarżący złożył w dniu 3 grudnia 2007r., a jego dochodem w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o pomoc, tj. w listopadzie 2007r. była renta inwalidzka w wysokości 415,88 zł miesięcznie oraz zasiłek stały w wysokości 81,44 zł miesięcznie. Łącznie dochód skarżącego wynosił zatem 497,32 zł miesięcznie i przekraczał kryterium dochodowe uprawniające do przyznania pomocy obliczone dla osoby samotnie gospodarującej, tj. 477 zł miesięcznie. Z kolei w sprawie [...] ustalono, że na dochód skarżącego składały się zasiłek stały w wysokości 81,44 zł oraz renta inwalidzka w wysokości 441,33 zł, tj. łącznie 522,77 zł. Także więc i w tej sprawie dochód skarżącego przekraczał kryterium dochodowe. Dlatego też organy rozważały w tych dwóch sprawach, czy zachodzi możliwość przyznania skarżącemu zasiłku celowego specjalnego, a nie zasiłku celowego jak w pozostałych sprawach, w których skarżący spełniał kryterium dochodowe. W ocenie Sądu, organy ustaliły dochód skarżącego w powyższych sprawach zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, w szczególności zgodnie z przywoływanym już wcześniej art. 8 ust. 3 u.p.s.

Trafnie zdaniem Sądu, Kolegium wskazało we wszystkich sprawach stanowiących przedmiot niniejszego rozstrzygnięcia, że organ I instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie wyjaśniające, a tym samym odmowa przyznania świadczeń była uzasadniona. Organ I instancji wykazał bowiem w uzasadnieniach decyzji brak współpracy strony z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej. Skarżący pomimo posiadanych możliwości rozwiązania trudnej sytuacji życiowej przez m.in. wynajęcie części mieszkania czy też jego zamianę na mniejsze, nie chce z nich skorzystać. Ponadto, jak oświadczył, udostępnił pokój studentowi za darmo, co świadczy o marnotrawieniu posiadanych możliwości w sytuacji, gdy mógłby pokój wynająć i osiągać dodatkowy dochód.

W ocenie Sądu, nie był trafny podnoszony przez pełnomocnika skarżącego zarzut naruszenia art. 11 ust. 2 u.p.s. oparty na tym, że organy z tego przepisu wyprowadziły obowiązki osoby uprawnionej niewymienione w hipotezie tego przepisu, w tym obowiązek podporządkowania się zaleceniom pracownika socjalnego, co do sposobu zarządu majątkiem (nawet, gdy jest to całkowicie niemożliwe z uwagi na przesłanki obiektywne – zagrzybienie). Propozycję ze strony organu pomocy społecznej wynajęcia części mieszkania czy też jego zamiany na mniejsze, należy w ocenie Sądu rozważać jedynie w świetle wynikającego z art. 4 u.s.p. obowiązku osoby korzystającej z pomocy społecznej do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Za taką współpracę nie można uznać tego, że skarżący złożył pismo z dnia 28 stycznia 2008r. do MOPS Filia Nr 2 z załączoną umową wynajmu lokalu mieszkalnego i upoważnienie – pełnomocnictwo do reprezentowania w sprawie wynajmu mieszkania. MOPS wykonując obowiązki wynikające z ustawy o pomocy społecznej nie jest uprawniony do rozporządzania mieszkaniem skarżącego w formie przez skarżącego proponowanej.

Wbrew twierdzeniom skarżącego, do pisma z dnia 29 września 2009r. nie przedstawił on zaświadczenia lekarskiego usprawiedliwiającego jego nieobecność na rozprawie administracyjnej w dniu 1 października 2009r, wyznaczonej dla wyjaśnienia kwestii mieszkania. Do pisma dołączono jedynie zaświadczenie lekarskie z dnia 29 września 2009r., w którym lekarz potwierdził zaostrzenie choroby i temperaturę 38,5ºC.

Sam fakt niestawiennictwa skarżącego na rozprawie wyznaczonej w celu udzielenia w tym zakresie pomocy przez organ nie ma, w ocenie Sądu, rozstrzygającego znaczenia, a jest tylko jednym z elementów stanu faktycznego, którego całościowa ocena prowadzi do wniosku o braku współpracy skarżącego z organem pomocy społecznej. Trzeba bowiem zauważyć, że skarżący nie podejmował i nie podejmuje współpracy z organem w kwestii wynajęcia czy też zamiany mieszkania na mniejsze, a w tym właśnie celu rozprawa była wyznaczona

Zdaniem Sądu organy administracyjne orzekające w niniejszych sprawach prawidłowo przyjęły również istnienie drugiego z zasadniczych powodów odmowy przyznania M.P. pomocy społecznej. Trafnie przyjęto mianowicie, iż w przypadku sytuacji skarżącego występują dysproporcje o których mowa w art. 12 u.p.s. Jak wynika bowiem z zebranych dokumentów skarżący dysponując dochodem w kwocie 467,62 zł miesięcznie opłaca regularnie czynsz w kwocie 410,07 zł miesięcznie, należności za energię elektryczną w wysokości 100 zł miesięcznie, za gaz w wysokości ok. 60 zł, dokonuje zakupu żywności, leków oraz innych niezbędnych rzeczy. Ponadto wymienił okna, co związane było z kosztem około 5000 zł oraz jednorazowo wpłacił znaczną kwotę zaległości czynszowych. Powyższe dane świadczą o tym, że skarżący posiada źródło dochodów lub zasoby, o których nie poinformował pracownika socjalnego. Prawidłowo więc, zgodnie z art. 12 u.p.s., stwierdzono dysproporcje między udokumentowaną wysokością dochodu, a sytuacją majątkową strony, co również stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia. Powyższe ustalenia znajdują potwierdzenie w ujawnieniu przez organy faktu zatajenia przez skarżącego, że był właścicielem działki położonej w miejscowości [...], którą następnie sprzedał. Wyjaśnienia skarżącego dotyczące okoliczności i motywów sprzedaży tej nieruchomości, nie mogą zmienić oceny postępowania skarżącego co do faktu, że nie poinformował o tym pracownika socjalnego.

Sąd nie stwierdził również naruszenia przez organy przepisów postępowania zawartych w treści art. 7, art. 77 § 1 i art. 107 § 1 i § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego. Organy zgodnie z obowiązującymi przepisami, wszechstronnie zebrały i rozpatrzyły cały materiał dowodowy i dokonały prawidłowej oceny tego materiału. W wydanych w tych sprawach decyzjach organy w sposób szczegółowy przedstawiły ustalenia stanu faktycznego, wskazały przepisy, które miały zastosowanie w sprawach, prawidłowo interpretując ich treść.

Sąd nie stwierdził również naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. przepisów ustawy o pomocy społecznej, w tym art. 2 ust. 1, art. 4, art. 7 pkt 1, 5 i 6, art. 11 ust. 1 i ust. 2, art. 12, art. 16 ust. 2 i art. 100. Niewątpliwie zgodnie z art. 7 pkt 1, 5 i 6 u.p.s. pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu: ubóstwa; niepełnosprawności; długotrwałej lub ciężkiej choroby. Należy jednakże zauważyć, że przepisy ustawy o pomocy społecznej upoważniają organ do odmowy przyznania świadczenia, pomimo spełniania kryteriów do jego otrzymania, wówczas, gdy występują określone nimi sytuacje. Odmawiając przyznania pomocy, organ jest jednak obowiązany wykazać, na jakiej podstawie oparł swoje twierdzenia i w czym wyrażają się przesłanki odmowy. W sprawie organy odmawiając przyznania wnioskowanych świadczeń, wykazały okoliczności stanowiące podstawę podjętych rozstrzygnięć.

Skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 10 marca 2011 r. wniósł M.P. zaskarżając powyższy wyrok w części, tj. w zakresie, w którym Wojewódzki Sąd Administracyjny skargę oddalił i zarzucając:

1. naruszenie prawa materialnego, tj.:

- art. 2 ust. 1 i 3 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, poprzez ich błędną wykładnię, w szczególności polegającą na błędnym przyjęciu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny incydentalnego charakteru pomocy społecznej, bez względu na rzeczywistą sytuację faktyczną skarżącego;

- art. 4, art. 11 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 12 ustawy, poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, albowiem ustalony przez Wojewódzki Sąd Administracyjny stan faktyczny nie stanowi w rzeczywistości realizacji przesłanek opisanych w hipotezie powołanych przepisów, a tym samym w niniejszej sprawie nie zachodziły negatywne przesłanki uzyskania pomocy społecznej;

- art. 100 ustawy, poprzez jego niezastosowanie i niekierowanie się dobrem skarżącego przy ocenie jego sytuacji życiowej i materialnej;

2. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 145 § 1 pkt 1 lit a) P.p.s.a., poprzez usankcjonowanie przez Sąd I instancji decyzji wydanych z naruszeniem prawa materialnego, w szczególności z naruszeniem powyżej powołanych przepisów ustawy o pomocy społecznej,

- art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) P.p.s.a., poprzez brak uchylenia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny zaskarżonych decyzji, mimo wydania przez organ I i II instancji decyzji z naruszeniem przepisów postępowania, które miały wpływ na rozstrzygnięcie spraw skarżącego, w szczególności wobec naruszenia przez te organy:

a) art. 7 i 77 k.p.a., poprzez niewyjaśnienie stanu faktycznego w postępowaniu administracyjnym i nieprawidłowe przyjęcie, że skarżący nie uprawdopodobnił faktu zaciągania pożyczek u osób trzecich,

b) a ponadto poprzez przekroczenie przez organy zasad uznania administracyjnego i niezrealizowanie zadań ustawy o pomocy społecznej, co skutkowało brakiem przyznania skarżącemu pomocy społecznej, mimo spełnienia przesłanek wskazanych w ustawie o pomocy społecznej.

Z uwagi na powyższe skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz przyznanie na rzecz pełnomocnika z urzędu kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu wskazano, że w przepisach ustawy o pomocy społecznej nie istnieje podstawa prawna uprawniająca do odmowy przyznania pomocy społecznej w oparciu o hipotetyczne ustalenie, że uprawniony już z tej pomocy korzystał w przeszłości, a więc skonsumował swoje prawo i bez względu na okoliczności, pomoc społeczna w określonym zakresie mu nie przysługuje. W przeciwieństwie do wykładni dokonanej przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, pomoc społeczna w postaci przewidzianych ustawą zasiłków celowych lub innych form pomocy, nie jest determinowana faktem wykorzystania tej pomocy przez uprawnionego w jakimś okresie (incydentalnie), czy też w jakiejś kwocie (nawet bardzo wysokiej), lecz sytuacją osobistą, rodzinną i w szczególności materialną zainteresowanego bez względu na okres jej trwania, ocenianą na bieżąco przez właściwe organy. Powyższe wynika wprost z literalnego brzmienia przepisów ustawy o pomocy społecznej, w tym art. 2, art. 3, art. 7, art. 8, art. 15, art. 16, aft. 36 i n. (w zakresie rodzaju udzielonej pomocy) ustawy. Żadna z norm zawartych w powołanych przepisach nie zawiera negatywnej przesłanki przyznania pomocy społecznej, wskazanej przez Sąd I instancji determinowanej incydentalnym charakterem pomocy społecznej. Tymczasem, na podstawie akt postępowania administracyjnego, w szczególności ustaleń wywiadów z udziałem skarżącego oraz przyznawanej pomocy wynika, że jego sytuacja materialna i zdrowotna wciąż uprawnia go do korzystania z przewidzianej w tym celu pomocy społecznej i pomoc ta jest mu niezbędna.

Podniesiono, że Wojewódzki Sąd Administracyjny przyznając fakt istnienia zagrzybienia mieszkania skarżącego nie dostrzegł braku obiektywnej możliwości komercyjnego wynajęcia części tegoż mieszkania na rzecz osób trzecich. W konsekwencji skarżący - mimo braku posiadania środków finansowych umożliwiających mu usunięcie groźnej dla zdrowia ludzkiego pleśni - realizuje w przekonaniu organów administracyjnych oraz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego przesłanki z art. 11 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej oraz nie współdziała z organami pomocy społecznej zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 4 tej ustawy.

Skarżący podał, że wobec braku posiadania środków finansowych oraz wskutek odmowy udzielenia na jego rzecz zasiłku na poczet pokrycia kosztów usunięcia zagrzybienia mieszkania, nie może doprowadzić go do stanu technicznego umożliwiającego jego zbycie lub wynajęcie na rzecz osób trzecich. W konsekwencji brak realizacji przez niego zaleceń kierowanych przez pracowników ośrodka pomocy społecznej w zakresie komercyjnego wynajęcia części swojego mieszkania lub dokonania jego sprzedaży nie jest efektem jego niezaradności życiowej lub celowym zabiegiem, lecz stanowi wynik trudnej sytuacji materialnej.

Skarżący nie zgodził się także ze stanowiskiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który wskazał na istniejącą jakoby dysproporcję pomiędzy udokumentowaną wysokością i dochodu skarżącego a sytuacją finansową skarżącego ujawnioną w toku postępowania administracyjnego, co stanowić ma realizację przesłanek określonych w art. 12 ww. ustawy. Przepis ten definiuje pomoc społeczną jako pomoc subsydiarną. Możliwość samodzielnego pokonania sytuacji kryzysowych zależy, co do zasady od dysponowania odpowiednimi środkami finansowymi, którymi to w oparciu o ustalenia z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego skarżący nie dysponuje. Trudno bowiem uznać, by regulowanie zobowiązań środkami finansowymi pochodzącymi z pożyczek stanowiło dysponowanie odpowiednimi środkami finansowymi. Wprawdzie pożyczone pieniądze istotnie wpływały na polepszenie sytuacji materialnej skarżącego, jednak tylko czasowo. Nieodzownie, bowiem z pożyczeniem pieniędzy wiąże się obowiązek ich zwrotu.

Skarżący zwrócił również uwagę na fakt, iż mnogość kierowanych przez niego wniosków o pomoc do organu pomocy społecznej świadczy o jego bezradności i faktycznej potrzebie wsparcia, którego de facto nie otrzymuje.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje :

Skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie, ponieważ Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wbrew zarzutom w niej podniesionym nie naruszył żadnego z wymienionych w skardze kasacyjnej przepisów postępowania, nie naruszył tez przepisów prawa materialnego.

Nie jest trafny zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 145 § 1 pkt 1 lit. c oraz lit. a ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. Nr. 153, poz. 1270 ze zm. ) w zw. z art. 7 i art. 77 Kpa poprzez nieuchylenie przez Sąd I instancji zaskarżonych decyzji, pomimo iż wydane zostały w oparciu o błędnie ustalony stan faktyczny sprawy oraz z przekroczeniem granic uznania administracyjnego.

Powyższy zarzut jest całkowicie chybiony. Sąd I instancji w uzasadnieniu wyroku wyjaśnił w tym zakresie, dlaczego rozstrzygnięcie Sądu oparte zostało na art. 151 P.p.s.a., wywodząc, iż nie dopatrzył się jakichkolwiek nieprawidłowości w przeprowadzonych przez organy administracyjne postępowaniach, które to nieprawidłowości miałyby istotny wpływ na wynik sprawy. Przyjęte do podstawy rozstrzygnięcia Sądu I instancji ustalenia dokonane przez Prezydenta m. Krakowa i Samorządowe Kolegium Odwoławcze co do stanu faktycznego sprawy są prawidłowe i zostały oparte na zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, który został oceniony bez przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów.

W rozpoznawanej sprawie nie można zarzucić organom dowolności w zakresie ustalenia, że skarżący nie udowodnił faktu zaciągania pożyczek, skoro w aktach sprawy brak jest dowodów na tę okoliczność, zaś gołosłowne i nie poparte dowodami twierdzenia osoby zainteresowanej w uzyskaniu pomocy, argumentowane koniecznością pożyczania pieniędzy ,nie mogą stanowić środka dowodowego w rozumieniu przepisów Kpa.

W sytuacji gdy skarżący na żadnym etapie postępowania, w żadnej formie nie wykazał, że zmuszony był zaciągać pożyczki u innych osób, to dokonana przez organy administracji publicznej i Sąd I instancji ocena, odnośnie tego że fakt ten nie został udowodniony, nie jest w najmniejszym stopniu dowolna.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego nie można zarzucać organom i Sądowi przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów w sprawie, w której rozstrzygnięcie podejmowanie jest w ramach tzw. uznania administracyjnego, a wnioskujący o przyznanie pomocy nie dokłada należytej staranności dowodowej w uwiarygodnieniu swojej sytuacji materialnej za pomocą środków mu dostępnych , których przedstawienie nie wiąże się ani z koniecznością poczynienia jakichkolwiek nakładów finansowych , ani też nie wymaga podjęcia działań trudnych, czy niemożliwych do wykonania.

Oczywistym jest, że wydawanie decyzji opartych na uznaniu administracyjnym nie może oznaczać woluntaryzmu, dowolności czy arbitralności. Zakres uznania wyznaczony jest zawsze przepisem prawa, ramy uznania określają normy kompetencyjne, przepisy o postępowaniu administracyjnym i przepisy prawa materialnego. Wydając decyzję o charakterze uznaniowym organ jest związany nie tylko przepisem, ale i celem ustanowionego przepisu oraz normami etycznymi. Uznanie administracyjne nie pozwala zatem organowi na dowolność w załatwieniu sprawy, ale jednocześnie nie nakazuje mu spełnienia każdego żądania obywatela (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 września 2000 roku, sygn. akt I SA 945/00).

Także zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 2 ust. 1 i ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej ( Dz. U. Nr. 175, poz.. 1362 ze zm. z 2009r. ) należy uznać za nieusprawiedliwiony. Zasady ogólne ustawy o pomocy społecznej wyrażone w art. 2 ust. 1 i art. 3 ust. 1. stanowią, że świadczenia pomocy społecznej mają na celu zarówno umożliwienie przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których osoby ubiegające się nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości; jak i zaspokajanie ich niezbędnych potrzeb i umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Naczelny Sąd Administracyjny wskazuje, że wobec powyższego, pomoc społeczna jest instytucją stosowaną wyjątkowo, w sytuacjach w których obywatel nie jest w stanie sam podołać okolicznościom życiowym. W tym kontekście wypada zaznaczyć, że art. 2 ustawy o pomocy społecznej stanowi normę o charakterze generalnym wskazującą na treść i zakres pomocy społecznej (ust. 1) oraz ustanawiającą zasadę współdziałania pomiędzy instytucjami pomoc tę świadczącymi (ust.2). Z art. 2 ustawy o pomocy społecznej wynika, iż potrzeby osób korzystających z pomocy społecznej powinny być uwzględnione, jeżeli nie tylko odpowiadają celom ale i możliwościom pomocy społecznej. Z powyższych rozważań wynika, iż wbrew twierdzeniom autora skargi kasacyjnej, pomoc społeczna powinna mieć charakter doraźny i nie może być traktowana jako stałe źródło dochodu. Sąd I instancji prawidłowo dokonał wykładni powołanego przepisu i zastosował go do sytuacji faktycznej skarżącego.

Nietrafny jest tez w stanie faktycznym sprawy zarzut naruszenia art. 4, art. 11 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 12 ustawy o pomocy społecznej.

Z powołanych przepisów wynika, że osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

W przypadku stwierdzenia przez pracownika socjalnego marnotrawienia przyznanych świadczeń, ich celowego niszczenia lub korzystania w sposób niezgodny z przeznaczeniem bądź marnotrawienia własnych zasobów finansowych może nastąpić ograniczenie świadczeń, odmowa ich przyznania albo przyznanie pomocy w formie świadczenia niepieniężnego.

Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub nieuzasadniona odmowa podjęcia lub przerwanie szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, wykonywania prac interwencyjnych, robót publicznych lub prac społecznie użytecznych, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

W przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazującą, że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych,

wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania świadczenia.

Okoliczności niniejszej sprawy bez wątpliwości wskazują, że skarżący traktuje pomoc społeczną w kategoriach bezwzględnego obowiązku Państwa, uznając że sam fakt iż niewątpliwie pozostaje w trudnej sytuacji bytowej wymusza na właściwych organach przyznanie mu pomocy i zwalnia z obowiązku współdziałania w rozwiązaniu trudnej sytuacji materialnej. Świadczy o tym niepodejmowanie przez skarżącego działań w celu zamiany mieszkania na mniejsze (możliwości takiej nie wyłącza sam stan zagrzybienia mieszkania) , nieprzedstawienie organom żądanych dowodów na potwierdzenie sytuacji życiowej oraz wprowadzanie w błąd ( zatajenie ) co do okoliczności mających znaczenie dla oceny położenia skarżącego.

Powoływanie się przez skarżącego na stan techniczny mieszkania samo przez się nie oznacza, iż skarżącemu nie można postawić zarzutu braku współdziałania, skoro skarżący nie udowodnił, że próby zamiany mieszkania podejmował, ale zakończyły się one niepowodzeniem z uwagi na zły stan lokalu.

Nie mógł także odnieść zamierzonego skutku zarzut naruszenia art. 100 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, który to przepis zdaniem autora skargi kasacyjnej Sąd pierwszej instancji naruszył przez jego niezastosowanie.

Na wstępie wskazać należy, że przepis ten nie jest przepisem prawa materialnego, lecz przepisem o charakterze procesowym. Zawiera on przewodnią zasadę postępowania w sprawie przyznawania świadczeń z pomocy społecznej, zgodnie z którą w postępowaniu w sprawie świadczeń z pomocy społecznej należy kierować się przede wszystkim dobrem osób korzystających z pomocy społecznej i ochroną ich dóbr osobistych. Przepis ten ma zastosowanie w postępowaniu przed organami pomocy społecznej w sprawie dotyczącej przyznania świadczeń z pomocy społecznej. Zarzut jego naruszenia przez Sąd pierwszej instancji należało zatem powiązać z odpowiednim przepisem Ppsa i wykazać , że powyższe uchybienie procesowe mogło mieć wpływ na wynik sprawy.

Zgodnie z art. 100 ust. 1 przewodnią zasadą postępowania w sprawie przyznawania świadczeń jest kierowanie się dobrem osób korzystających z pomocy społecznej i ochroną ich dóbr osobistych. Do dóbr osobistych zalicza się m.in.: zdrowie, wolność, godność, nazwisko, wizerunek, swobodę sumienia, tajemnicę korespondencji. Ogólną ochronę dóbr osobistych przewiduje kodeks cywilny.

Skarga kasacyjna w ogóle nie wskazuje z jakich powodów uznaje, że w niniejszej sprawie organy nie stosowały w/wym przepisu.

Barak uzasadnienia w tym zakresie stanowi dodatkową przeszkodę uniemożliwiającą Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu rozwinięcie tej kwestii, poza stwierdzeniem, że samo wydanie decyzji omawiającej przyznania prawa do świadczeń z pomocy społecznej, nie oznacza w żadnym razie naruszenia art. 100 ust. 1 ustawy i nie może być utożsamiane z nieuwzględnieniem przy rozstrzyganiu sprawy dobra osoby wnioskującej o pomoc.

Mając na uwadze powyższe rozważania Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 Ppsa orzekł jak w sentencji.

Naczelny Sąd Administracyjny nie orzekł w wyroku o przyznaniu pełnomocnikowi skarżącego wynagrodzenia na zasadzie prawa pomocy, gdyż przepisy art. 209 i 210 P.p.s.a. mają zastosowanie tylko do kosztów postępowania między stronami. Natomiast wynagrodzenie dla pełnomocnika ustanowionego z urzędu za wykonaną pomoc prawną należne od Skarbu Państwa (art. 250 P.p.s.a.) przyznawane jest przez wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu określonym w przepisach art. 258-261 P.p.s.a. Stosownie do § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) pełnomocnik skarżącego powinien złożyć wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu oświadczenie, o jakim mowa w tym przepisie.