Wyrok z dnia 2011-12-02 sygn. I OSK 1293/11

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Maria Wiśniewska (spr.) Sędziowie: sędzia NSA Joanna Banasiewicz sędzia NSA Małgorzata Pocztarek Protokolant asystent sędziego Iwona Ścieszka po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2011 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M. P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 10 marca 2011 r. sygn. akt III SA/Kr 461/10 w sprawie ze skarg M. P. na decyzje Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie z dnia [...] lutego 2010 r. nr [...] z dnia [...] lutego 2010 r. nr [...] z dnia [...] lutego 2010 r. nr [...] z dnia [...] lutego 2010 r. nr [...] z dnia [...] lutego 2010 r. nr [...] w przedmiocie zasiłków celowych z dnia [...] lutego 2010 r. nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego specjalnego oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 10 marca 2011 r., sygn. akt III SA/Kr 461/10 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargi M. P. na decyzje Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie z dnia [...] lutego 2010 r., nr [...]; z dnia [...] lutego 2010 r., nr [...]; z dnia [...] lutego 2010 r., nr [...]; z dnia [...] lutego 2010 r., nr [...]; z dnia [...] lutego 2010 r., nr [...] w przedmiocie zasiłków celowych oraz z dnia [...] lutego 2010 r., nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego specjalnego. Jednocześnie Sąd przyznał na rzecz adwokata przyznanego skarżącemu z urzędu kwotę 1.440 złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej.

W uzasadnieniu powyższego wyroku zawarto następujące ustalenia faktyczne i ocenę prawną:

Prezydent Miasta Krakowa następującymi decyzjami odmówił przyznania M. P. świadczeń:

1. z dnia [...] listopada 2009 r., nr [...], zasiłku celowego na uregulowanie długu wobec wierzycieli;

2. z dnia [...] października 2009 r., nr [...] zasiłku celowego na pokrycie kosztów związanych z dojazdami na leczenie i rehabilitację;

3. z dnia [...] października 2009 r., nr [...] zasiłku celowego na pokrycie kosztów leczenia i rehabilitacji;

4. z dnia [...] października 2009 r., nr [...] zasiłku celowego na pokrycie kosztów związanych z dojazdami na leczenie i rehabilitację;

5. z dnia [...] października 2009 r., nr [...] zasiłku celowego na pokrycie kosztów leczenia i rehabilitacji;

6. z dnia [...] października 2009 r., nr [...] zasiłku celowego specjalnego na pokrycie kosztów przejazdów na leczenie i rehabilitację.

W podstawie prawnej decyzji wskazano art. 104, art. 107, art. 108 K.p.a. oraz art. 3 ust. 3 i 4, art. 4, art. 8, art. 14, art. 102, art. 104, art.106, art. 109 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tj. Dz.U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728), § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz.U. z 2006 r. Nr 135, poz. 950), ponadto w decyzjach wskazanych wyżej pod pozycjami 1 – 5 powołano art.17 ust. 1 pkt 5, art. 39 ustawy o pomocy społecznej, natomiast w decyzji nr 6 powołano art.17 ust. 2 pkt 1, art. 41 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej.

W uzasadnieniu decyzji nr [...] Prezydent Miasta Krakowa wskazał, że nie mógł przeprowadzić wywiadu środowiskowego – mimo zawiadomienia skarżącego zobowiązującego go do przebywania w miejscu zamieszkania - a tym samym ustalić jego sytuacji zdrowotnej i materialnej. Wskazał, że skarżący również wcześniej nie współpracował z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji życiowej, odrzucał wszelkie propozycje w kwestii wynajmu, czy też zamiany zajmowanego mieszkania na mniejsze, nie dostarczał żądanych dokumentów, nie przedstawił też żadnych dowodów dokonania pożyczek. Organ wskazał również, że pomoc społeczna przeznaczona jest na zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych, a spłata pożyczki taką potrzebą nie jest. Ustalono także, że skarżący składał nieprawdziwe oświadczenia majątkowe, w których nie wykazywał, że jest właścicielem nieruchomości położonej w B., tymczasem w dniu [...] lipca 2009 r. na podstawie zawartej umowy sprzedał przedmiotową działkę.

Powołując się zatem na brak współpracy M. P. z organem, ten odmówił przyznania mu zasiłku celowego.

W uzasadnieniach decyzji wymienionych wyżej pod pozycjami 2 - 6 Prezydent Miasta Krakowa, powołując się na art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej podkreślił, że prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, tj. 477 zł. Z wywiadu środowiskowego przeprowadzonego w dniu [...] sierpnia 2009 r. wynika, że skarżący zamieszkuje samodzielnie, nie wynajmuje części mieszkania, nie jest zatrudniony, posiada rentę z tytułu niezdolności do pracy orzeczoną czasowo do dnia 31 grudnia 2010 r. w wysokości [...] zł miesięcznie, z której dokonywane jest potrącenie na rzecz świadczeń nienależnie pobranych w formie zasiłku dla bezrobotnych. Zatem w sumie otrzymuje [...] zł, ale na okoliczność dokonywanych potrąceń nie okazał żadnych dokumentów. Skarżący poinformował również, że uregulował zaległość czynszową, także wszystkie opłaty związane z użytkowaniem mieszkania są opłacone na bieżąco, jedynie posiada zaległość wobec spółdzielni mieszkaniowej z tytułu odsetek. Ponadto podał, że środki pieniężne na uregulowanie zaległości jak i bieżących potrzeb posiada z tytułu pożyczek zaciągniętych u innych osób. Odmówił jednak podania nazwisk pożyczkodawców, wskazując, że umowy pożyczek były zawierane ustnie, nie uiszczał podatku od zaciągniętych pożyczek, kwota zaś zaciągniętych pożyczek to [...] zł.

Podczas wywiadu środowiskowego skarżący nie okazał żadnych faktur za media, ani za zakupione leki, dlatego też wezwano go do dostarczenia niezbędnych dokumentów potwierdzających tę okoliczność pod rygorem odmowy przyznania świadczeń z pomocy społecznej. W odpowiedzi na wezwanie skarżący w dniu [...] sierpnia 2009 r. udzielił pisemnej odpowiedzi, że nie posiada decyzji ZUS o dokonywaniu potrąceń ze świadczenia rentowego, a rachunki za media jak i faktury za leki okazał podczas wywiadu środowiskowego. W złożonym piśmie podał kwoty opłat za media jak i za zakupione leki.

Mając zatem na uwadze brak informacji ze strony skarżącego, organ z urzędu ustalił, że za energię elektryczną skarżący reguluje należności systematycznie w czerwcu - [...] zł i [...] zł, w lipcu - [...] zł, w sierpniu [...] zł. Należności za zużycie gazu także są regulowane terminowo, w kwocie około [...] zł, co dwa miesiące. Ponadto organ uzyskał informację, że w dniu [...] czerwca 2009 r. M. P. uregulował zaległości czynszowe, wpłacając jednorazowo kwotę [...] zł, zaś w sierpniu 2009 r. wpłacił dodatkową kwotę [...] zł. Jak wynika z pisma Spółdzielni Mieszkaniowej "[...]" z dnia [...] września 2009 r. obecnie nie posiada on żadnych zaległości czynszowych.

Ponadto w trakcie wywiadu środowiskowego pracownik socjalny zauważył, że w mieszkaniu zostały wymienione okna we wszystkich pomieszczeniach, tj. w trzech pokojach i w kuchni. Skarżący podał, że zostały one wymienione na koszt Spółdzielni Mieszkaniowej. Jak wynika z pisma Spółdzielni z dnia [...] września 2009 r. koszt wymiany okien to kwota [...] zł, dofinansowanie od Spółdzielni wyniosło [...] zł, zatem pozostałą część kosztów skarżący pokrył we własnym zakresie.

Dodatkowo organ wskazał na występujące dysproporcje w sytuacji majątkowej skarżącego a jego dochodem. Jak wynika z dokumentów, dysponując dochodem w kwocie [...] zł miesięcznie, opłaca regularnie czynsz w kwocie [...] zł miesięcznie, należności za energię elektryczną około [...] zł oraz za gaz w wysokości około [...] zł. Ponadto dokonuje zakupu żywności, leków i innych niezbędnych rzeczy potrzebnych w codziennym funkcjonowaniu. Nie bez znaczenia pozostaje fakt wymiany okien w mieszkaniu oraz jednorazowe wpłaty zaległości czynszowych w znacznych kwotach. Powyższe świadczy o tym, że skarżący posiada źródło dochodu bądź zasoby, o czym nie informuje pracownika socjalnego, co stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia.

Podczas postępowania organ podjął również próbę ustalenia kwestii wynajmu bądź zamiany trzypokojowego mieszkania na mniejsze, co pozwoliłoby na pomoc w wyjściu z trudnej sytuacji materialnej przy wykorzystaniu własnych możliwości. Na taką możliwość w innych sprawach wskazywało wielokrotnie Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie, czy też Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie. W tym celu organ w dniu [...] września 2009 r. wezwał skarżącego na rozprawę administracyjną wyznaczoną na dzień [...] października 2009 r. pouczając, że w razie niestawiennictwa nastąpi wydanie decyzji odmawiającej przyznanie pomocy. W dniu [...] września 2009 r. do organu wpłynęło pismo, w którym skarżący informuje, że nie może stawić się w wyznaczonym terminie na rozprawę z uwagi na schorzenia i niepełnosprawność, ale na powyższą okoliczność nie przedstawił żadnego aktualnego zaświadczenia lekarskiego, które jednoznacznie wskazywałoby, że w wyznaczonym dniu rzeczywiście nie może stawić się w Ośrodku Pomocy Społecznej. Brak współpracy skarżącego w kwestii możliwości wynajmu czy też zamiany mieszkania, niestawienie się na rozprawę administracyjną oraz brak przedstawienia niezbędnych dokumentów zostało potraktowane jak brak współpracy z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej.

W uzasadnieniu decyzji wymienionych pod pozycjami 2 i 3 Prezydent Miasta Krakowa wskazał, że w dniu [...] sierpnia 2009 r. wpłynęło pismo zawierające wniosek o pomoc finansową. Świadczenia zostały określone we "wniosku do wielokrotnego zastosowania" z dnia [...] października 2007 r. Wywiad środowiskowy został przeprowadzony dnia [...] sierpnia 2009 r., podczas którego skarżący złożył kolejny wniosek o pomoc. Z uwagi na złożenie dwóch wniosków o pomoc w tym samym miesiącu zostały one rozpatrzone łącznie. Wniosek o pomoc złożył w dniu [...] i [...] sierpnia 2009 r. Ustalono zatem dochód z miesiąca lipca 2009 r., wskazując, że była to kwota świadczenia rentowego w wysokości [...] zł. Uznano zatem, że skarżący spełnia kryterium dochodowe niezbędne do przyznania pomocy.

Jednocześnie organ wskazał, że ze zgromadzonych dokumentów wynika, iż zgodnie z oświadczeniem skarżącego pozostaje on w stałym leczeniu, jednakże nie przedstawił żadnych rachunków wskazujących na poniesione wydatki związane z kosztami leczenia czy rehabilitacji, czy z dojazdami na leczenie i rehabilitację. Wobec powyższego organ nie miał możliwości ustalenia wysokości poniesionych wydatków związanych z ww. potrzebami. Biorąc pod uwagę powyższe, jak i brak współpracy oraz stwierdzone dysproporcje organ odmówił przyznania pomocy finansowej na pokrycie kosztów związanych z dojazdami na leczenie i rehabilitację oraz na leczenie i rehabilitację.

W uzasadnieniu decyzji wymienionej pod pozycją 4 Prezydent Miasta Krakowa podniósł, że w dniu [...] czerwca 2009 r. do organu wpłynęło pismo zawierające także wniosek o pomoc finansową. Świadczenia zostały określone we "wniosku do wielokrotnego zastosowania" z dnia [...] października 2007 r. Ustalając zatem dochód strony z miesiąca maja 2009 r. organ stwierdził, że jak wynika z dokumentów była to kwota świadczenia rentowego w wysokości [...] zł. Wobec powyższego skarżący spełnia kryterium dochodowe niezbędne do przyznania pomocy.

Organ zauważył, że wniosek o pomoc z dnia [...] czerwca 2009 r. zawarty jest w piśmie sporządzonym w dniu [...] czerwca 2009 r., w którym skarżący podaje, iż znajduje się w dramatycznej sytuacji materialnej i posiada znaczne zadłużenie z tytułu nieopłacenia czynszu. Natomiast jak organ ustalił w dniu [...] czerwca 2009r., tj. na dzień wcześniej przed złożeniem wniosku o pomoc, M. P. uregulował zaległości czynszowe, wpłacając jednorazowo kwotę [...] zł. Przeprowadzone postępowanie wykazało, że skarżący nie udokumentował żadnych poniesionych kosztów leczenia czy też rehabilitacji, wobec powyższego organ nie miał możliwości ustalenia wysokości poniesionych wydatków na ten cel. Biorąc, zatem pod uwagę powyższe okoliczności oraz brak współpracy strony z organem i stwierdzone dysproporcje w wykazanych dochodach a wydatkach organ odmówił jej przyznania pomocy finansowej na pokrycie kosztów leczenia i rehabilitacji.

W uzasadnieniu decyzji wymienionej pod pozycją 5 Prezydent Miasta Krakowa wskazał, że wniosek o przyznanie zasiłku celowego na pokrycie kosztów leczenia i rehabilitacji, M. P. złożył w dniu [...] czerwca 2009 r. Organ ustalił, że dochodem skarżącego w maju 2009 r. było świadczenie rentowe w wysokości [...] zł, tym samym spełnia on kryterium dochodowe do przyznania wnioskowanej pomocy. Organ uzyskał informacje z Urzędu Skarbowego, z których wynika, że brak jest danych dotyczących wynajmu części mieszkania oraz odprowadzonego podatku z tytułu czynności cywilnoprawnych przez M. P. Skarżący został wezwany do dostarczenia faktur za media oraz leki pod rygorem odmowy przyznania świadczenia. W odpowiedzi podał, że nie posiada decyzji ZUS o dokonywaniu potrąceń ze świadczenia rentowego oraz podał kwoty opłat za media i zakupione leki, jednakże nie przedstawił rachunków i faktur. Wobec powyższego organ uznał, że powyższe wydatki nie zostały udokumentowane.

Organ z urzędu zatem ustalił wysokość ponoszonych wydatków na opłaty mieszkaniowe, które regulowane są systematycznie. Za energię elektryczną wysokość opłat wynosi ok. [...] zł miesięcznie, a za gaz ok. [...] zł co dwa miesiące. Ponadto ustalono, że w dniu [...] czerwca 2009 r. M. P. uregulował jednorazowo zaległości czynszowe w kwocie [...] zł, a w sierpniu wpłacił kwotę [...] zł i obecnie nie posiada żadnych zaległości czynszowych.

Organ wskazał, że wniosek o pomoc z dnia [...] czerwca 2009 r. zawarty jest w piśmie sporządzonym w dniu [...] maja 2009 r., w którym skarżący podaje, że znajduje się w dramatycznej sytuacji materialnej i posiada znaczne zadłużenie z tytułu nieopłacenia czynszu. Natomiast jak ustalono w dniu [...] czerwca 2009 r. M. P. uregulował zaległości czynszowe, wpłacając jednorazowo kwotę [...] zł. Ponadto skarżący nie przedstawił żadnych dowodów poniesienia kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją. Zatem organ nie miał możliwości ustalenia wydatków poniesionych na ten cel i przyznania pomocy. Wobec powyższego z uwagi na brak współpracy oraz stwierdzoną dysproporcję organ odmówił przyznania zasiłku celowego.

W uzasadnieniu decyzji pod pozycją 6 Prezydent Miasta Krakowa podniósł, że decyzją z dnia [...] stycznia 2008 r., nr [...] umorzono postępowanie w sprawie przyznania skarżącemu zasiłku celowego specjalnego na pokrycie kosztów przejazdów na leczenie i rehabilitację. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie decyzją z dnia [...] lipca 2008 r., nr [...] uchyliło decyzję organu pierwszej instancji i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia. Prowadząc ponownie postępowanie organ pierwszej instancji ustalił następujący stan faktyczny:

Wniosek o pomoc skarżący złożył dnia [...] grudnia 2007 r. W dniu [...] grudnia 2008 r. przeprowadzony został wywiad środowiskowy, w wyniku którego ustalono, że prowadził samodzielne gospodarstwo domowe, posiadał orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności wydane do dnia [...] maja 2009 r. Dochodem skarżącego w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o pomoc tj. w listopadzie 2007 r. była renta inwalidzka w wysokości [...] zł miesięcznie oraz zasiłek stały w wysokości [...] zł miesięcznie, łącznie dochód wynosił [...] zł miesięcznie i tym samym przekraczał kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej, tj. 477 zł miesięcznie. Podczas wywiadu skarżący poinformował, że wynajął jeden z pokoi studentowi za kwotę [...] zł miesięcznie, jednak nie otrzymał jeszcze żadnego przychodu z tego tytułu. Skarżący oświadczył, że pozostaje w stałym leczeniu, jednakże nie przedstawił żadnych rachunków wskazujących na poniesione wydatki związane z dojazdami na leczenie i rehabilitację. Wobec powyższego organ nie miał możliwości ustalenia wysokości poniesionych wydatków związanych z ww. dojazdami.

Mając, zatem na uwadze, że dochód osiągany przez skarżącego w miesiącu listopadzie 2007 r. przekraczał kryterium dochodowe oraz z uwagi na brak współpracy oraz stwierdzone dysproporcje organ odmówił przyznania zasiłku celowego specjalnego na pokrycie kosztów przejazdów na leczenie i rehabilitację.

Od powyższych decyzji M. P. wniósł odwołania, kwestionując ustalenia stanu faktycznego i wnosząc o przyznanie pomocy z uwagi na swoją ciężką sytuację zdrowotną i finansową.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie decyzjami z dnia [...] lutego 2010 r., nr [...],[...],[...],[...],[...],[...] - utrzymało w mocy opisane wyżej decyzje organu pierwszej instancji.

Kolegium, podzielając ustalenia stanu faktycznego dokonane przez organ pierwszej instancji podkreśliło, że w tego rodzaju sprawach organ wydaje decyzję w przedmiocie przyznania bądź odmowy przyznania zasiłku celowego oraz zasiłku celowego specjalnego i zwrotnego w granicach tzw. uznania administracyjnego polegającego na możności dokonania przez organ wyboru jednego z kilku dopuszczalnych przez ustawę równowartościowych prawnie rozwiązań. Zdaniem Kolegium, decyzje wydane przez organ pierwszej instancji nie naruszają zasad ogólnych przyznawania świadczeń z pomocy społecznej.

Przywołując treść art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej Kolegium wskazało, że obowiązkiem osoby i rodziny korzystającej z pomocy społecznej jest współdziałanie w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Wobec powyższego obowiązkiem strony jest również współpraca z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej. Organ pierwszej instancji odmówił przyznania wnioskowanego świadczenia i powołał się w uzasadnieniu decyzji na brak współpracy skarżącego z Ośrodkiem Pomocy Społecznej, gdyż nie stawia się na wezwania pracownika socjalnego, nie przedstawia żądanych dokumentów, co stanowi podstawę do odmowy przyznania pomocy zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej.

Zdaniem Kolegium, organ pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie wyjaśniające, a tym samym odmowa przyznania świadczenia jest uzasadniona. Wykazano bowiem w uzasadnieniu decyzji brak współpracy strony z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej. Skarżący pomimo posiadanych możliwości rozwiązania trudnej sytuacji życiowej przez m.in. wynajęcie części mieszkania czy też jego zamianę na mniejsze nie chce z nich skorzystać. Ponadto, jak oświadczył, udostępnił pokój studentowi za darmo, co świadczy o marnotrawieniu posiadanych możliwości w sytuacji, gdy mógłby pokój wynająć i osiągać dodatkowy dochód.

Kolegium podzieliło stanowisko organu pierwszej instancji, który ustalił, że w sprawie występują w przypadku skarżącego dysproporcje wynikającej z art. 12 ustawy o pomocy społecznej. Jak wynika bowiem z zebranych dokumentów, dysponując dochodem w kwocie [...] zł miesięcznie opłaca regularnie czynsz w kwocie [...] zł miesięcznie, należności za energię elektryczną w wysokości [...] zł miesięcznie, za gaz w wysokości ok. [...] zł, dokonuje zakupu żywności, leków oraz innych niezbędnych rzeczy. Ponadto wymienił okna, co związane było z kosztem około [...] zł oraz jednorazowo wpłacił znaczną kwotę zaległości czynszowych. Powyższe dane świadczą o tym, że skarżący posiada źródło dochodów lub zasoby, o których nie poinformował pracownika socjalnego. Wobec powyższego zgodnie z art. 12 ustawy o pomocy społecznej stwierdzono dysproporcje między udokumentowaną wysokością dochodu, a sytuacją majątkową strony, co również stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia. Podkreślono również, że jak wynika z akt sprawy, skarżący składał nieprawdziwe oświadczenia majątkowe, w których nie wykazywał, że jest właścicielem nieruchomości położonej w B., którą w dniu [...] lipca 2009 r. sprzedał. Obecnie organ ustala wartość sprzedanej nieruchomości.

Powyższe decyzje stały się przedmiotem skarg M. P. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, objęte jednym pismem.

W odniesieniu do decyzji w przedmiocie odmowy przyznania zasiłku celowego na pokrycie spłaty pożyczki - wniósł o uchylenie lub zmianę zaskarżonej decyzji w całości z uwagi na to, że MOPS od 2003 r. odmawiał lub ograniczał pomoc na zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych, w szczególności na pokrycie kosztów leczenia, zakupu żywności oraz na dofinansowanie do opłat czynszowych i za zużycie nośników energetycznych (prądu i gazu), czym naruszył prawo do godnego życia i leczenia z przymuszeniem do zaciągania pożyczek,

W odniesieniu do pozostałych decyzji w przedmiocie odmowy przyznania zasiłków na pokrycie kosztów leczenia farmakologicznego i rehabilitacji, łącznie z przejazdami na zabiegi - wniósł o zmianę lub uchylenie zaskarżonych decyzji z uwagi na niski realny dochód z tytułu renty inwalidzkiej z ZUS, który nie pokrywa kosztów leczenia i rehabilitacji.

Skarżący zarzucił, że zgodnie z art. 77 § 1 K.p.a. rzeczą organów jest zbadanie sprawy oraz zgromadzenie materiału dowodowego pozwalającego na wyjaśnienie, jakie znaczenie dla niezbędności bieżącego funkcjonowania ma uwzględnienie wszystkich wniosków skarżącego. W ocenie skarżącego, nie jest traktowany na równi z innymi odbiorcami świadczeń z pomocy społecznej. Jest dyskryminowany i upokarzany przez MOPS, żyje poniżej skrajnego ubóstwa z bezpośrednim zagrożeniem zdrowia i życia, bowiem nie otrzymuje jakiejkolwiek pomocy społecznej. Aczkolwiek renta z ZUS wynosi [...] zł to od dnia 1 kwietnia 2009 r. Grodzki Urząd Pracy w Krakowie potrącał kwotę [...] zł miesięcznie z tytułu zasiłku dla bezrobotnych - pozostaje [...] zł. Wobec powyższego MOPS nieprawidłowo ustalił dochód skarżącego, przyjmując hipotetyczny, a nie realny dochód. Skarżący zarzucił, że MOPS od dnia 1 lutego 2008 r. wstrzymał jakąkolwiek pomoc społeczną, mimo że gwałtownie pogarsza się sytuacja skarżącego zdrowotna - materialna, której samodzielnie nie jest w stanie przezwyciężyć. Nie może on podjąć pracy zarobkowej z powodu trwałej i przewlekłej choroby. Koszty leczenia i rehabilitacji, łącznie z przejazdami na zabiegi lecznicze i badania specjalistyczne przekraczają [...] zł miesięcznie.

W odniesieniu do sprzedaży działki wyjaśnił, że w dniu [...] września 1997 r. kupił od swoich rodziców gospodarstwo rolne w całości wraz z budynkiem mieszkalnym i zabudowaniami gospodarczymi. Rodzice poprosili skarżącego o zwrot nieruchomości w całości, ponieważ nie mógł świadczyć dożywotniej służebności wobec rodziców. W związku z tym w dniu [...] lipca 2003 r. skarżący przekazał umową darowizny w/w nieruchomość w całości na rzecz osoby wskazanej przez rodziców. Wobec powyższego pod względem formalnoprawnym skarżący nie był właścicielem przedmiotowej nieruchomości. W 2008 r. okazało się, że skarżącemu przysługuje prawo do spadku po zmarłej matce w postaci 22 arów działki rolnej, mimo iż sprawę nieruchomości uregulował stosownymi umowami notarialnymi. Przedmiotowa działka stanowiła całość gruntu rolnego, a nie została objęta umową darowizny z dnia [...] lipca 2003 r. z powodu nieprawidłowo wykazanej powierzchni tego gospodarstwa przez organy. O ww. zdarzeniu zawiadomił Sąd Rejonowy na rozprawie w sprawie spadku. Sąd pouczył skarżącego, że działkę może oddać obdarowanemu po nabyciu prawa do spadku, jako uzupełnienie darowizny, która została wykonana. Ponieważ sprawy działki nie chciał przedłużać, "jako prawny właściciel" podpisał [...] lipca 2009 r. akt notarialny, bowiem fizycznie, ani moralnie nie miał prawa do działki.

W uzupełnieniu zarzutów podniesionych w skardze skarżący wskazał dodatkowo na naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 7, 77 § 1 i 107 § 1 i § 3 K.p.a. albowiem organy: zignorowały orzeczenie Techniczne Mykologiczno - Budowlane Zakładu [...] w Krakowie z maja 2000 r. potwierdzające, że w mieszkaniu skarżącego znajdują się siedliska szczepów czarnego grzyba pleśniowego, które są zagrożeniem dla zdrowia bądź życia dla osób przebywających w mieszkaniu, jak również hamują proces leczenia farmakologicznego i rehabilitacji; błędnie przyjęły, że skarżący jest właścicielem nieruchomości położonej w B.; w konsekwencji błędnie uznały, że skarżący mimo posiadanych możliwości rozwiązania trudnej sytuacji życiowej przez wynajęcie części mieszkania czy też jego zamianę na mniejsze nie chce z nich skorzystać; błędnie uznały, że skarżący nie współpracuje z pracownikiem socjalnym, przypisując nadmierną wagę braku jednokrotnego usprawiedliwionego niestawiennictwa na rozprawie administracyjnej, podczas gdy skarżący wziął już uprzednio czynny udział w wywiadzie środowiskowym przeprowadzonym w jego mieszkaniu przez pracownika socjalnego; w sposób swobodny i hipotetyczny przyjęły, iż skarżący posiada źródło dochodów lub zasoby, o których nie poinformował pracownika socjalnego. Ponadto w ocenie skarżącego organ odwoławczy błędnie przyjął, że nie spełnia on kryterium dochodowego określonego w ustawie o pomocy społecznej, podczas gdy organ pierwszej instancji wykazał w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, iż spełnia przesłanki formalnoprawne niezbędne do przyznania pomocy, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej.

Te uchybienia organów obu instancji miały negatywny wpływ na ocenę celowości przyznania wnioskowanego przez skarżącego zasiłku. W konsekwencji dopuszczenie się przez organy tak poważnych uchybień w ustaleniu rzeczywistego stanu faktycznego, w tym w szczególności sfery majątkowej skarżącego, doprowadziło do oczywiście niezasadnego rozstrzygnięcia, odmawiającego przyznania skarżącemu wnioskowanego zasiłku.

Ponadto skarżący wskazał na naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 2 ust. 1, art. 4, art. 7 pkt 1, 5 i 6, art. 11 ust. 1 i 2, art. 12, art. 16 ust. 2 i art. 100 ustawy o pomocy społecznej.

Organy wadliwie uznały, że odmowa przyznania zasiłku celowego uzasadniona jest treścią art. 11 ust. 2 ustawy, albowiem skarżący nie współdziałał z pracownikiem socjalnym w toku postępowania, tj. nie stawił się na rozprawę administracyjną wyznaczoną na dzień [...] października 2010 r. Nadto brak współdziałania, o którym mowa w art. 11 ust. 2, w rozumieniu organów wyrażał się w braku wynajęcia przez skarżącego części mieszkania.

Podniósł, że organy dopuściły się nieprawidłowej wykładni art. 11 ust. 2 ustawy. Przepis ten wprowadza ograniczenia w zakresie przyznania zasiłku, a zatem istnieje konieczność jego ścisłej wykładni. Tymczasem organy z tego przepisu wyprowadziły obowiązki osoby uprawnionej niewymienione w art. 11 ust. 2, w tym obowiązek podporządkowania się zaleceniom pracownika socjalnego, co do sposobu zarządu majątkiem.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uznał, że skargi nie zasługują na uwzględnienie i na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej: "P.p.s.a.") je oddalił.

W ocenie Sądu, organy obu instancji przy wydawaniu kontrolowanych decyzji nie naruszyły ram uznania administracyjnego ani też przepisów postępowania i prawa materialnego. Jak podkreślił Sąd, ustawa o pomocy społecznej, określając uprawnienia osób do otrzymania świadczeń pomocowych jednocześnie wskazuje okoliczności stanowiące podstawę odmowy przyznania świadczeń przez organy pomocowe. Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej może stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (art. 11 ust. 2 tej ustawy). W przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazującą, że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania świadczenia (art. 12 ustawy).

W rozpatrywanej sprawie Sąd uznał, że analiza akt postępowania administracyjnego wskazuje, iż skarżący od 2003 r. wielokrotnie zwracał się o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej w różnej formie. Świadczenia te zostały też określone przez skarżącego we "wniosku do wielokrotnego zastosowania" z dnia [...] października 2007 r. Sprawy wywołane skargami M. P. na decyzje w przedmiocie świadczeń pomocowych były wielokrotnie rozstrzygane zarówno przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie jak i Naczelny Sąd Administracyjny.

W uzasadnieniach tych wyroków wskazywano, że: art. 3 ustawy o pomocy społecznej nie może w żadnym razie prowadzić do wniosku o dopuszczalności uczynienia z pomocy społecznej stałego źródła dochodów (NSA w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 czerwca 2009 r., sygn. I OSK 392/09); skarżący ustawicznie korzysta ze świadczeń z pomocy społecznej (od listopada 2003 r. do lutego 2008 r. uzyskał on pomoc finansową na łączną kwotę 16.991,58 zł) (NSA w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 maja 2010 r., sygn. I OSK 210/10); skarżący nie wykorzystuje własnych możliwości w celu przezwyciężenia swojej trudnej sytuacji, ale w istocie pozostaje na utrzymaniu pomocy społecznej (NSA w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 stycznia 2009 r., sygn. I OSK 342/08); istotną jest również kwestia współdziałania skarżącego z organami pomocy społecznej w rozwiązywaniu swoich problemów bytowych, że skarżący jest właścicielem dużego, jak na samotną osobę, mieszkania. Skarżący nie zamierza jednak zamienić go na mniejsze, co uzasadniałoby starania o uzyskanie dodatku mieszkaniowego (NSA uzasadnieniu w wyroku z dnia 16 stycznia 2009 r., sygn. akt I OSK 344/08).

Skarżący podniósł zarzut, że MOPS sprzeniewierza się ustawie o pomocy społecznej i o postępowaniu administracyjnym, ponieważ po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego nagminnie odmawia rozstrzygnięcia "wniosku do wielokrotnego zastosowania", że organy pomocowe dobrze znają sytuację materialną i zdrowotną skarżącego a pomimo tego wielokrotnie domagają się przedkładania nowej dokumentacji z tym związanej.

W ocenie Sądu pierwszej instancji postępowanie organów jest prawidłowe, albowiem dysponując środkami publicznymi są obowiązane do prowadzenia postępowania zgodnego z zasadami określonymi w przepisach proceduralnych zawartych w Kodeksie postępowania administracyjnego i w samej ustawie o pomocy społecznej, jak i wydawania rozstrzygnięć zgodnych z treścią prawa materialnego zawartego w ustawie o pomocy społecznej. Skarżący, inicjując składanymi wielokrotnie wnioskami takie postępowania musi zdawać sobie sprawę, że stosowne czynności przez organy pomocowe będą podejmowane i nie można z tego powodu tym organom czynić zarzutów. Uwzględniając obowiązek współdziałania osób korzystających z pomocy społecznej można byłoby oczekiwać ze strony skarżącego z uwagi na jego wieloletnie kontakty z MOPS w Krakowie w tym zakresie, do aktywności mającej na celu ułatwienie przeprowadzenia tych czynności.

Przechodząc kolejno do omówienia zaskarżonych decyzji Sąd wskazał, że w sprawie zaskarżonej decyzją nr [...], w której odmówiono przyznania pomocy na uregulowanie długu prawidłowo organy obu instancji wskazały, iż organ pierwszej instancji nie ustalił aktualnej sytuacji życiowej strony, gdyż z uwagi na nieobecność skarżącego w miejscu zamieszkania niemożliwe było przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Uniemożliwianie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego zostało trafnie potraktowane jako brak współpracy w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej. Zasadnie więc organy, wskazując na treść art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej w tej kwestii przywołały wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 września 2008 r., sygn. akt l OSK 1511/2007, w którym stwierdzono, że "uniemożliwienie organowi przeprowadzenia wywiadu środowiskowego jest jedną z postaci braku współdziałania z pracownikiem socjalnym w rozwiązaniu trudnej sytuacji życiowej - w rozumieniu art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. Przepis ten nie formułuje żadnych dodatkowych warunków odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej. Odmowa podjęcia współdziałania z organem poprzez uniemożliwienie mu (odmowę wyrażenia zgody) przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, zobowiązuje organ do negatywnego załatwienia sprawy".

Ponadto organy prawidłowo wskazały, że skarżący nie przedstawił żadnych dowodów zaciągnięcia pożyczek, tj. stosownej umowy pożyczki. Organ pierwszej instancji słusznie wskazał, że nie daje wiary, iż od kilku lat skarżący pożycza bezzwrotnie kwoty pieniężne, nie mając własnego źródła dochodu umożliwiającego ich spłatę. Prawidłowo organy przyjęły też, że zasiłek celowy jest świadczeniem przyznawanym na zaspokojenie niezbędnych potrzeb bytowych natomiast zobowiązania finansowe zaciąga się dobrowolnie, mając na uwadze konieczność ich spłaty i skarżący nie może oczekiwać, że świadczenia z pomocy społecznej uregulują zadłużenie na wskazywaną przez skarżącego kwotę około [...] tysięcy złotych.

Bezpodstawne są zatem argumenty podniesione w skardze, że w związku z pozbawianiem skarżącego pomocy społecznej przez MOPS od 2003 r. został przymuszony za wiedzą i zgodą MOPS do zaciągnięcia pożyczek od osób trzecich o łącznej kwocie [...] 000 zł.

Prawidłowo też organy wskazały na fakt składania przez skarżącego nieprawdziwych oświadczeń, skoro w żadnym ze złożonych oświadczeń majątkowych nie podał, że jest właścicielem działki, a jak wynika z pisma Starostwa Powiatowego w Krakowie w dniu [...] lipca 2009 r. w Kancelarii Notarialnej w Myślenicach skarżący zawarł akt notarialny, na podstawie którego sprzedał działkę położoną w miejscowości B., w gminie Z., należącą wcześniej do jego matki.

Nie mogła przynieść zamierzonego skutku argumentacja podniesiona w skardze, że ponieważ sprawy działki nie chciał przedłużać, "jako prawny właściciel" podpisał w dniu [...] lipca 2009 r. akt notarialny w Kancelarii Notarialnej w M., bowiem od dnia [...] lipca 2007 r. fizycznie, ani moralnie nie miał prawa do działki, co było wykonaniem złożonego przyrzeczenia wobec zmarłych rodziców. Należy zauważyć, że nawet w tych twierdzeniach skarżący nie przeczy, że zbył przedmiotową działkę. Nie można przez umowę sprzedaży, przenieść własności nieruchomości, której własność uprzednio została przeniesiona w drodze darowizny.

Dlatego też, w ocenie Sądu, odmowa przyznania zasiłku celowego na uregulowanie długu wobec wierzycieli była prawidłowa, a organy obu instancji zawarły w uzasadnieniu swoich rozstrzygnięć trafną argumentację podjętych rozstrzygnięć, nie naruszając zasad uznania administracyjnego.

Przechodząc do spraw oznaczonych pod pozycjami 2-6 Sąd wskazał, że ustalono w tych decyzjach, iż skarżący prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, jest osobą chorą, z akt postępowania wynika, że cierpi na przewlekłe schorzenia. Na dochód skarżącego z miesiąca poprzedzającego wniosek o przyznanie świadczenia w tych sprawach składała się renta w wysokości 467,62 zł, która nie przekraczała ustawowego kryterium dochodowego. Niezrozumiały więc jest zarzut skarżącego, że organ drugiej instancji przyjął, iż skarżący nie spełnia kryterium dochodowego.

W decyzji z dnia [...] października 2009 r., nr [...] ustalono, że wniosek o przyznanie pomocy skarżący złożył w dniu [...] grudnia 2007 r. Dochodem skarżącego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku była renta inwalidzka w wysokości [...] zł miesięcznie oraz zasiłek stały w wysokości [...] zł miesięcznie. Łączny dochód skarżącego wynosił [...] zł i tym samym przekraczał kryterium dochodowe wynoszące 477 zł. Ponadto podczas wywiadu przeprowadzonego w dniu [...] grudnia 2007 r. skarżący poinformował, że wynajął jeden pokój studentowi, ale nie uzyskał jeszcze z tego tytułu dochodu.

Wbrew twierdzeniom skarg organy ustaliły dochód skarżącego w powyższych sprawach zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, w szczególności zgodnie z przywoływanym już wcześniej art. 8 ust. 3 ustawy.

Trafnie, zdaniem Sądu, Kolegium wskazało, że organ pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie wyjaśniające, a tym samym odmowa przyznania świadczenia jest uzasadniona. Wykazano bowiem w uzasadnieniu decyzji brak współpracy strony z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej.

Z tych względów, Sąd nie stwierdził naruszenia przez organy przepisów postępowania zawartych w treści art. 7, 77 § 1 i 107 § 1 i § 3 K.p.a., bowiem organy zgodnie z obowiązującymi przepisami, wszechstronnie zebrały i rozpatrzyły cały materiał dowodowy i dokonały prawidłowej oceny tego materiału. Wydane w tych sprawach decyzje w sposób szczegółowy przedstawiły ustalenia stanu faktycznego, wskazały przepisy, które miały zastosowanie w sprawach, prawidłowo interpretując ich treść.

Nie stwierdzono też naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. przepisów ustawy o pomocy społecznej, w tym art. 2 ust. 1, art. 4, art. 7 pkt 1, 5 i 6, art. 11 ust. 1 i 2, art. 12, art. 16 ust. 2 i art. 100. Organy w zaskarżonych decyzjach, odmawiając przyznania wnioskowanych świadczeń, wykazały okoliczności stanowiące podstawę podjętych rozstrzygnięć.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł M. P. Zaskarżając wyrok w całości jako podstawy kasacyjne wskazał na:

I. naruszenie prawa materialnego, tj.:

• art. 2 ust. 1 i 3 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej przez ich błędną wykładnię w szczególności polegającą na błędnym przyjęciu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie incydentalnego charakteru pomocy społecznej, bez względu na sytuację faktyczną skarżącego;

• art. 7 pkt 1, 5 i 6 ustawy o pomocy społecznej przez uznanie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny za prawidłowe decyzji organu pierwszej i drugiej instancji, mimo odmowy udzielenia pomocy przez te organy na rzecz skarżącego spełniającego przesłanki wymienione w powołanym przepisie art. 7 ww. ustawy;

• art. 11 ust. 1 i ust. 2 ustawy o pomocy społecznej przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w postępowaniu sądwoadministracyjnym, albowiem ustalony przez Wojewódzki Sąd Administracyjny stan faktyczny nie stanowi w rzeczywistości realizacji przesłanek opisanych w hipotezie powołanych przepisów;

• art. 100 ustawy o pomocy społecznej przez jego niezastosowanie i niekierowanie się dobrem skarżącego przy ocenie jego sytuacji życiowej i materialnej;

II. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj.:

• art. 145 § 1 pkt 1 lit. a P.p.s.a. przez usankcjonowanie przez Sąd decyzji wydanych z naruszeniem prawa materialnego, w szczególności z naruszeniem powyżej powołanych przepisów ustawy o pomocy społecznej;

• art. 145 § 1 pkt 1 lit. c P.p.s.a., albowiem pomimo wydania przez organ pierwszej i drugiej instancji decyzji z naruszeniem przepisów postępowania, które miały wpływ na rozstrzygnięcie spraw skarżącego, w szczególności wobec naruszenia przez te organy:

1) art. 7 K.p.a. przez niewyjaśnienie stanu faktycznego w postępowaniu administracyjnym,

2) art. 77 K.p.a. przez wydanie decyzji bez całościowego rozpatrzenia zebranego materiału dowodowego,

3) art. 107 § 3 K.p.a. przez faktyczny brak uzasadnienia decyzji organu pierwszej instancji,

4) a ponadto przekroczenie przez organy zasad uznania administracyjnego i niezrealizowania zadań ustawy o pomocy społecznej w sposób celowy.

W konkluzji skargi kasacyjnej wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Przede wszystkim podkreślić trzeba, że Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej (art. 183 § 1 P.p.s.a.), z urzędu zaś bierze pod rozwagę jedynie nieważność postępowania, co oznacza związanie przytoczonymi w skardze kasacyjnej jej podstawami, ogólnie określonymi w art. 174 P.p.s.a. Podstawy te determinują kierunek postępowania Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Wychodząc z tego założenia, należy na wstępie zaznaczyć, że wobec niestwierdzenia z urzędu nieważności postępowania (art. 183 § 2 P.p.s.a.), Naczelny Sąd Administracyjny ogranicza swoje rozważania do oceny zagadnienia prawidłowości dokonanej przez Sąd pierwszej instancji wykładni wskazanych w skardze kasacyjnej przepisów prawa.

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem Sąd pierwszej instancji, wbrew zarzutom w niej podniesionym, nie naruszył żadnego z wymienionych w skardze kasacyjnej przepisów postępowania ani przepisów prawa materialnego.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia prawa procesowego, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) P.p.s.a. oraz art. 7, 77 i 107 § 3 K.p.a., należy przede wszystkim ogólnie podkreślić, że aczkolwiek naruszenie przepisów postępowania może mieć taką samą postać jak naruszenie prawa materialnego, to niemniej jednak stanowi skuteczną podstawę kasacyjną, jeżeli uchybienie przepisom postępowania mogło mieć wpływ na wynik sprawy. A zatem pomiędzy uchybieniem procesowym a wydanym w sprawie orzeczeniem podlegającym zaskarżeniu ma zachodzić związek przyczynowy. Powołanie się w skardze kasacyjnej na naruszenie określonych przepisów prawa procesowego nie może więc przynieść oczekiwanego przez skarżącego efektu, ponieważ nie wykazał w ramach tej podstawy kasacyjnej, aby w ogóle doszło do naruszenia przed organami administracji obu instancji przepisów postępowania administracyjnego: art. 7, 77 i 107 § 3 K.p.a. i że w konsekwencji zachodziła w związku z tym konieczność uwzględnienia skargi przez Sąd pierwszej instancji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) P.p.s.a.

Organy obu instancji należycie bowiem wyjaśniły sprawy, zbierając w sposób wyczerpujący materiał dowodowy konieczny do ich wyjaśnienia. Zakres postępowania dowodowego określiły w oparciu o przepisy prawa materialnego, które stanowiły podstawę do wydania zaskarżonych decyzji. Przede wszystkim, starając się prawidłowo przeprowadzić dowód wskazany w art. 107 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, jakim jest rodzinny wywiad środowiskowy. Jest to szczególny dowód, który pozwala na szczegółowe zebranie informacji o osobie ubiegającej się o świadczenie z pomocy społecznej. Osoba ubiegająca się o świadczenie z pomocy społecznej ma ustawowy obowiązek współdziałania z organami, w tym również przy przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego przez pracownika socjalnego. Może on domagać się od osoby starającej się o pomoc złożenia wyczerpujących oświadczeń o dochodach i stanie majątkowym. Niezłożenie takiego oświadczenia jest podstawą do odmowy przyznania świadczenia (art. 107 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej). Nieusprawiedliwiona nieobecność uniemożliwiająca przeprowadzenie wywiadu lub jego aktualizacji świadczy o braku współpracy strony z organem. Niezależnie od wywiadu środowiskowego, podmiot korzystający z pomocy społecznej jest zobowiązany poinformować organ o każdej zmianie sytuacji osobistej i majątkowej. Wywiad środowiskowy, będący podstawą orzekania przez organ o przyznaniu pomocy społecznej w pełni podlega ocenie jako dowód na podstawie przepisu Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 133).

Prawidłowo zatem Sąd pierwszej instancji przyjął, że Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie w zaskarżonych decyzjach należycie zebrało i rozpatrzyło cały materiał dowodowy w sposób zgodny z przepisami ustawy o pomocy społecznej oraz art. 7 i 77 K.p.a. w zw. z art. 133 ustawy o pomocy społecznej.

Okoliczność, że zdaniem skarżącego decyzje organu pierwszej instancji i utrzymane w mocy zaskarżonymi decyzjami Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie nie zawierały prawidłowego uzasadnienia, nie znajduje potwierdzenia. Z uzasadnienia Sądu pierwszej instancji wynika, że zaskarżone decyzje odpowiadały wymogom z art. 107 § 3 K.p.a. Ponadto organ w zaskarżonych decyzjach nie przekroczył zasady swobodnej oceny dowodów, poczynione ustalenia tworzą ze sobą logiczną całość.

Wbrew temu co zarzuca skarżący w uzasadnieniu skargi kasacyjnej, nie można zarzucić organom dowolności w zakresie ustalenia, że skarżący nie udowodnił faktu zaciągania pożyczek, skoro w aktach sprawy brak jest dowodów na tę okoliczność, zaś gołosłowne i niepoparte dowodami twierdzenia osoby zainteresowanej w uzyskaniu pomocy, argumentowane koniecznością pożyczania pieniędzy nie mogą stanowić miarodajnego dowodu na powyższą okoliczność. W sytuacji zatem, gdy skarżący na żadnym etapie postępowania nie wykazał, że zmuszony był zaciągać pożyczki u innych osób, to dokonana przez organy i podzielona przez Sąd pierwszej instancji ocena, odnośnie tego, że fakt ten nie został udowodniony, nie jest w najmniejszym stopniu dowolna.

Nie można tym samym zarzucać organom przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów w sprawie, w której rozstrzygnięcie podejmowanie jest w ramach tzw. uznania administracyjnego, a wnioskujący o przyznanie pomocy nie dokłada należytej staranności dowodowej w uwiarygodnieniu swojej sytuacji materialnej za pomocą środków mu dostępnych, których przedstawienie nie wiąże się ani z koniecznością poczynienia jakichkolwiek nakładów finansowych, ani też nie wymaga podjęcia działań trudnych, czy niemożliwych do wykonania.

Wydawanie decyzji opartych na uznaniu administracyjnym nie może oznaczać dowolności czy arbitralności, natomiast zakres uznania wyznaczony jest zawsze przepisem prawa, ramy uznania określają normy kompetencyjne, przepisy o postępowaniu administracyjnym i przepisy prawa materialnego. Wydając decyzję o charakterze uznaniowym organ jest związany nie tylko przepisem, ale i celem ustanowionego przepisu oraz normami etycznymi. Uznanie administracyjne nie pozwala zatem organowi na dowolność w załatwieniu sprawy, ale jednocześnie nie nakazuje mu spełnienia każdego żądania obywatela (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 września 2000 r., sygn. akt I SA 945/00).

Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, że organ, wydając w przedmiotowej sprawie zaskarżone decyzje w ich uzasadnieniach zawarł dokładną ocenę zebranego materiału dowodowego i wyczerpujące wyjaśnienie przesłanek dokonanego rozstrzygnięcia, a także szczegółowo wskazał dlaczego nie uwzględnił żądania skarżącego.

Odnosząc się do podstawy kasacyjnej naruszenia prawa materialnego należy przede wszystkim wskazać, że naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie polega na pominięciu obowiązującego przepisu, który powinien być zastosowany w konkretnej sprawie. Wadliwość tej postaci naruszenia prawa sprowadza się więc w istocie do wadliwego wyboru przez sąd orzekający normy prawnej lub mylnej subsumcji. Natomiast naruszenie prawa materialnego będące następstwem błędnej jego wykładni można określić jako nadanie innego znaczenia treści zastosowanego przepisu, czyli polega na mylnym zrozumieniu poszczególnego zwrotu lub treści i tym samym znaczenia przepisu lub też tylko terminu występującego w jego treści.

W skardze kasacyjnej błędną wykładnię zarzuca się co do art. 2 ust. 1, art. 3 ust. 1, art. 7 pkt 1, 5 i 6 orz art. 11 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej.

Dwa pierwsze przepisy wyrażają zasady ogólne ustawy o pomocy społecznej, które stanowią, że świadczenia z pomocy społecznej mają na celu zarówno umożliwienie przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których osoby ubiegające się nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości; jak i zaspokajanie ich niezbędnych potrzeb i umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Należy zatem podkreślić, że pomoc społeczna jest instytucją stosowaną w sytuacjach, w których uprawniony nie jest w stanie samodzielnie podołać okolicznościom życiowym. Powołany art. 2 ust. 1 tej ustawy wskazuje zatem na konieczność ustalenia przez organ, czy wnioskujący o przyznanie świadczenia z pomocy jest w stanie samodzielnie sprostać trudnej sytuacji życiowej, wykorzystując własne możliwości i uprawnienia.

Głównym celem pomocy społecznej jest wspieranie obywateli w przezwyciężeniu trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie sami pokonać, lecz nie powinno się przejmować za nich wykonywania zadań zmierzających do usunięcia trudności życiowych.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie w zaskarżonych decyzjach przeanalizowało cały zgromadzony w każdej sprawie materiał dowodowy, który wskazywał na dysproporcje między udokumentowaną wysokością dochodów skarżącego a jego wydatkami. Skarżący nie wyjaśnił takiego stanu rzeczy, a wskazywane przez niego okoliczności, jak zaciągniecie pożyczek, nie zostało poparte żadnymi faktami ani też dokumentami. Słusznie zatem organ ustalił, że przedmiotowa dysproporcja może wskazywać, iż skarżący jest w stanie samodzielnie przezwyciężyć życiowe trudności. Wobec tego zasadnie również przyjęto, że nie została spełniona przesłanka przyznania pomocy, polegająca na zaistnieniu sytuacji życiowej, której skarżący nie jest w stanie sam pokonać przy wykorzystaniu własnych uprawnień, zasobów i możliwości. Tym samym nie dopuszczono się również błędu w wykładni art. 7 pkt 1, 5, 6 ustawy o pomocy społecznej.

Ustawodawca nałożył na świadczeniobiorcę obowiązek współdziałania, co oznacza brak prostego przyznawania świadczeń. Skarżący obowiązany był wykazać należytą aktywność we współdziałaniu z pracownikiem socjalnym i podjąć właściwą próbę eliminacji źródeł swoich problemów. Brak współpracy skarżącego z pracownikiem socjalnym (m. in. niestawianie się przez skarżącego na wezwanie pracownika socjalnego, nieprzedstawianie żądanych dokumentów na potwierdzenie sytuacji życiowej, wprowadzanie w błąd, a dokładnie zatajenie co do okoliczności mających znaczenie dla oceny położenia skarżącego) w pełni uzasadniają odmowę przyznania skarżącemu żądanych świadczeń z pomocy społecznej na podstawie art. 11 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej.

Wychodząc z powyższych założeń należy uznać, że podstawy skargi kasacyjnej okazały się nieusprawiedliwione, w tym również zarzut naruszenia art. 100 ustawy o pomocy społecznej. Przepis ten nie jest przepisem prawa materialnego, lecz przepisem o charakterze procesowym. Normuje on procedury przyznawania świadczeń z pomocy społecznej z uwzględnieniem dobra osób z niej korzystających. Z przeprowadzonych postępowań administracyjnych zakończonych wydaniem zaskarżonych decyzji nie wynika, aby organy nie stosowały się do normy zawartej w tym przepisie.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 P.p.s.a. orzekł jak w sentencji.

Naczelny Sąd Administracyjny nie rozpoznał wniosku dotyczącego przyznania wynagrodzenia ustanowionemu z urzędu pełnomocnikowi skarżącego, gdyż przepisy art. 209 i 210 P.p.s.a. mają zastosowanie tylko do kosztów postępowania między stronami. Należne natomiast od Skarbu Państwa wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu przyznawane jest przez wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu określonym w przepisach art. 258 - 261 P.p.s.a. po złożeniu przez pełnomocnika stosownego oświadczenia.