Postanowienie z dnia 1968-12-03 sygn. III CRN 100/68

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 100/68

Postanowienie z dnia 3 grudnia 1968 r.

1. Sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami podlegają rozpoznaniu sądu z udziałem ławników.
2. Art. 43 § 2 k.r.o. nie wyłącza możności pozbawienia małżonka całego udziału w majątku wspólnym, jednakże rozstrzygnięcie takie może zapaść tylko w sytuacjach wyjątkowych.

Przewodniczący: sędzia J. Majorowicz. Sędziowie: Z. Masłowski (sprawozdawca), B. Łubkowski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym sprawy z wniosku Józefa I. przeciwko Stefanii I. o podział majątku dorobkowego, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od postanowienia Sądu Powiatowego w Szczecinku z dnia 6 października 1976 r.,

uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Powiatowemu w Szczecinku do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Wnioskodawca Józef I. domagał się dokonania podziału majątku dorobkowego przez przyznanie mu całości tego majątku, zarzucając, że uczestniczka postępowania Stefania I. zamieszkała w ZSRR nie przyczyniła się do jego powstania. We wniosku podkreślono, że majątkowa wspólność ustawowa Józefa i Stefanii I. została zniesiona wyrokiem Sądu Powiatowego w Szczecinku z dnia 2.VIII.1966 r. Zaskarżonym postanowieniem Sąd przyznał Józefowi I. na własność cały majątek dorobkowy, obejmujący gospodarstwo rolne położone w Szczecinku, inwentarz żywy i martwy oraz szczegółowo wymienione ruchomości, w tym przedmioty gospodarstwa domowego.

Powyższe postanowienie, które się uprawomocniło, zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości, wnosząc o jego uchylenie oraz zarzucając naruszenie art. 1 Umowy między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych i karnych, podpisanej w Warszawie dnia 20.XII.1967 r. (Dz. U. z 1958 r. Nr 32, poz. 117), art. 509 w związku z art. 567 k.p.c. oraz art. 3, 232 i 316 k.p.c. w związku z art. 43 k.r.o.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Trafny jest przede wszystkim zarzut naruszenia art. 509 w związku z art. 567 k.p.c.

Z mocy art. 567 § 3 k.p.c. do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności ustawowej stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Sprawy o dział spadku z mocy art. 509 pkt 5 k.p.c. podlegają rozpoznaniu w składzie ławniczym. W niniejszej sprawie tylko ostatnia rozprawa w dniu 6.X.1967 r. przeprowadzona była w prawidłowym składzie. Natomiast poprzednie rozprawy, a w szczególności rozprawa z dnia 26.IX.1967 r., na której przeprowadzono dowód z przesłuchania świadka, odbyła się w składzie jednoosobowym. W aktach brak jakiegokolwiek dowodu mogącego świadczyć, że prezes Sądu wydał odpowiednie zarządzenie przewidziane w art. XII przep. wprow. k.p.c.

Ponieważ wskutek powyższego uchybienia postępowanie w sprawie dotknięte jest nieważnością (art. 369 pkt 4 k.p.c.), przeto już z tej przyczyny zaskarżone postanowienie podlega z mocy art. 422 § 2 k.p.c. uchyleniu, a sprawa przekazaniu do ponownego rozpoznania przez Sąd Powiatowy we właściwym składzie, co zwalnia Sąd Najwyższy od rozważenia pozostałych zarzutów rewizji nadzwyczajnej.

Jednakże należy podnieść, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Powiatowy - zgodnie z wymaganiem art. 3 k.p.c. - dokona szczegółowych ustaleń co do składu majątku dorobkowego oraz - jeśli uczestniczka postępowania istotnie nie przyczyniła się do powstania tego majątku - ustalenia, z czyjej to nastąpiło z winy. Ta ostatnia okoliczność nabiera szczególnego znaczenia w świetle pisma Stefanii I. z daty 31.VIII.1967 r. zawierającego zarzuty, że rozkład pożycia zawinił wyłącznie wnioskodawca, który łudził ją obietnicami powrotu do wspólnoty rodzinnej, a ostatecznie związał się z inną kobietą.

Nadmienić przy tym należy, że art. 43 § 2 k.r.o. w odróżnieniu od art. 27 k.r. nie mówi o możności pozbawienia małżonka w całości udziału w majątku wspólnym, lecz jedynie o ustaleniu udziałów z uwzględnieniem stopnia, w jakim każdy z małżonków przyczynił się do powstania tego majątku. Wprawdzie nie można wyłączyć poglądu, że to szerokie ujęcie dopuszcza również obecnie możność pozbawienia małżonka całego udziału w majątku wspólnym, niewątpliwie jednak rozstrzygnięcie takie zapaść może tylko w sytuacjach wyjątkowych, co obligowało Sąd do szczególnie wnikliwego rozpoznania całokształtu sprawy.

OSNC 1969 r., Nr 11, poz. 205