Postanowienie z dnia 2013-03-20 sygn. II FZ 154/13

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Maciej Jaśniewicz po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2013 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia M. Sp. z o.o. z siedzibą w K. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 14 lutego 2013 r. , sygn. akt I SA/SZ 823/12 w przedmiocie przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi M. Sp. z o.o. z siedzibą w K. na decyzję Dyrektora Izby Celnej w S. z dnia 16 lipca 2012 r., nr [...] w przedmiocie podatku od gier za maj 2010 r. postanawia: oddalić zażalenie

Uzasadnienie

Przedmiotem zażalenia jest postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 14 lutego 2013 r. o sygn. akt I SA/Sz 823/12, mocą którego odmówiono M. Spółce z o.o. w K. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. W uzasadnieniu postanowienia podniesiono, że w formularzu strona wykazała, iż na koniec 2011 r. poniosła stratę w wysokości 3.942.462,91 zł, jej kapitał zakładowy wynosi 1.928.000 zł, a wartość środków trwałych 29.510.764,79 zł. Na koniec września 2012 r. posiadała na rachunku bankowym w B. środki pieniężne w wysokości 1.961,21 zł. Do wniosku zostały załączone bilans i rachunek zysków i strat sporządzone na dzień 31 grudnia 2011 r. oraz wyciąg z wykazanego we wniosku rachunku bankowego z 30 września 2012 r. ze stanem środków w wysokości 1.961,21 zł. Spółka została wezwana do przedłożenia dodatkowych dokumentów dotyczących sytuacji finansowej, w tym m.in. wyciągu z księgi rachunkowej spółki zawierającej zestawienie przychodów, kosztów uzyskania przychodów, dochodów (straty), wykaz aktywów i pasywów (inwentarz), ewidencję stanu środków pieniężnych za ostatnie trzy miesiące prowadzonej działalności gospodarczej (stan środków pieniężnych w kasie przedsiębiorstwa); odpisu rocznego zeznania podatkowego za 2011 r. wraz z potwierdzeniem złożenia w urzędzie skarbowym; wyciągu z prowadzonej ewidencji VAT, ewidencji dla potrzeb podatku akcyzowego oraz ewidencji dla podatku od gier za okres od 24 sierpnia 2012 r. do 9 października 2012 r., a także kopii deklaracji złożonych w rozliczeniu ww. podatków za ostatnie 3 miesiące lub zaświadczeń właściwych urzędów skarbowych i celnych o nieskładaniu takich deklaracji; wyciągów ze wszystkich rachunków bankowych Spółki z ich stanem za okres od 15 lipca 2012 r. do 9 października 2012 r. Skarżąca przedłożyła tylko część z tych dokumentów. Referendarz sądowy postanowieniem odmówił przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym. W sprzeciwie skarżąca podała, że posiadany przez nią majątek nie może zostać spieniężony, gdyż stanowią go w przeważającej części automaty do gier o niskich wygranych, a stosownie do obowiązujących przepisów nowi nabywcy nie mogliby ich eksploatować. Natomiast sprzedaż majątku nieruchomego miałaby dla Spółki charakter nieodwracalny. Pismem z dnia 12 grudnia 2012 r. Spółka została wezwana o nadesłanie dokumentów obrazujących jej kondycję finansową, w tym o: wyciągi z ksiąg rachunkowych, ewidencję stanu środków pieniężnych w kasie, wyciągi z ewidencji VAT, wykaz należności i zobowiązań na dzień 28 listopada 2012 r. oraz wyciągi ze wszystkich rachunków bankowych za okres od 15 lipca do 28 listopada 2012 r. Tego zobowiązania Spółka nie wykonała.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia wskazał, że przyznanie prawa pomocy uzależnione jest od spełnienia przesłanek określonych w art. 246 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270, ze zm.; dalej zwana: "P.p.s.a."). Zgodnie z art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a. osoba prawna może domagać się przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. W ocenie Sądu I instancji z użytego w tym przepisie zwrotu "gdy wykaże" wynika, że ciężar dowodu w zakresie powyższej przesłanki spoczywa na stronie, która powinna należycie uzasadnić i udokumentować okoliczności powoływane we wniosku o przyznanie prawa pomocy. Pochodzące od niej informacje powinny być na tyle szczegółowe, by możliwa była ocena rzeczywistej kondycji finansowej strony. Jeżeli zawarte we wniosku dane okażą się niewystarczające lub budzą wątpliwości, strona ma obowiązek złożyć na wezwanie dodatkowe informacje lub dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego lub dochodów. Niedopełnienie tego obowiązku może w konsekwencji skutkować niewykazaniem, że strona nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania.

W tym stanie rzeczy WSA stwierdził, że Spółka nie wykazała, w sposób przekonujący, że znajduje się w sytuacji, o której mowa w art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a. Przy czym ocena ta uwzględniała okoliczność, że skarżąca przed Sądem I instancji, jak i innymi sądami administracyjnymi w kraju prowadzi liczne spory sądowe. Wskazano, że Spółka prowadzi działalność gospodarczą znacznych rozmiarów (w 2011 r. deklarowane przychody wyniosły 122.792.330,42 zł, koszty uzyskania przychodów w wysokości 126.164.380,33 zł), natomiast wykazana przez stronę strata w 2011 r. stanowi wynik bilansowy nadwyżki kosztów nad przychodem, skutkujący brakiem lub obniżeniem dochodu do opodatkowania i nie świadczy jeszcze o braku środków finansowych pozwalających uiścić należne koszty sądowe. W okresie od 1 stycznia do 31 lipca 2012 r. Spółka uzyskała przychody netto ze sprzedaży w kwocie 68.973.151 zł. Z kopii deklaracji VAT-7 wynika, iż Spółka uzyskuje znaczne obroty z działalności gospodarczej z tytułu świadczonych usług i dokonywanych dostaw: za miesiące lipiec, sierpień, wrzesień 2012 r. deklarowała wielomilionowe obroty, natomiast z deklaracji podatku od gier za miesiące od lipca do września 2012 r. wynika, że uiściła zryczałtowany podatek w łącznej kwocie 8.646.000,- zł. Dodatkowo, z ustaleń poczynionych w innych sprawach Spółki zawisłych przed Sądem wynikało, że kwota podatku od gier od września do listopada 2012 r. wyniosła ponad 13.000.000 zł. Skarżąca posiada także znaczny majątek, z bilansu za okres od 1 stycznia do 31 sierpnia 2012 r. wynika, że jej majątek trwały miał wartość 25.307.793,36 zł (w tym środki trwałe 12.992.410,91 zł). W bilansie sporządzonym na dzień 31 sierpnia 2012 r. Spółka wykazała stan środków w kasie przedsiębiorstwa i na rachunkach bankowych w kwocie 11.114.730,18 zł. Podkreślono, że Spółka nie uprawdopodobniła, że nie posiada innych jeszcze rachunków bankowych, gdyż odnośnie tej kwestii nie złożyła żadnego oświadczenia. Spółka reguluje zobowiązania, które na początku roku 2012 wynosiły 13.580.011,56 zł, a na dzień 31 sierpnia 2012 r. 7.243.489,48 zł. Otrzymuje także należności, które na dzień 1 stycznia 2012 r. wynosiły 1.099.895,05 zł, na dzień 31 sierpnia 2012 r. 959.566,51 zł. Kolejną okolicznością znaną Sądowi z urzędu (sygn. akt I SA/Sz 821/12) jest, iż zobowiązania Spółki na dzień 30 listopada 2012 r. zmniejszyły się do kwoty 5.398.940,77 zł, a jej należności według stanu na ten dzień to 1.164.833,74 zł. O tym, że Spółka obraca znacznymi środkami świadczą zestawienia obrotów i sald za lipiec, sierpień, wrzesień 2012r.

W ocenie Sądu, kwoty, jakie Spółka uzyskuje w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej i jakie wydatkuje, nie pozwalają przyjąć, że Spółka nie jest w stanie pozyskać środków na opłacenie kosztów sądowych. Odnosząc się do argumentów co do braku możliwości niezwłocznego zbycia majątku ruchomego oraz nieodwracalnych skutków zbycia nieruchomości wskazano, że już samo posiadanie przez Spółkę wykazanego majątku ruchomego oraz nieruchomości, zwłaszcza że majątek ten nie jest obciążony prawami osób trzecich, uniemożliwia przyznanie prawa pomocy w żądanym zakresie. Nawet jeżeliby przyjąć – jak twierdzi strona – że automaty do gier, stanowiące znaczną część jej majątku, nie mogą zostać spieniężone z uwagi na brak popytu na tego rodzaju ruchomości, to i tak skarżąca posiada również inne składniki majątku o znacznej wartości (łącznie o wartości 12.992.410,91 zł na dzień 31 sierpnia 2012 r.). Zdaniem Sądu o dobrej sytuacji finansowej Spółki świadczą kwoty wpłacane przez Spółkę tytułem podatku od gier. W ocenie Sądu, jeżeli Spółka generuje comiesięczne koszty w zakresie samego zryczałtowanego podatku od gier w kilkumilionowych kwotach, to nie można uznać, że nie posiada niezbędnych funduszy na pokrycie wydatków związanych z postępowaniem sądowym. Nie zmienia tego twierdzenie Spółki, że kondycja finansowa uległa pogorszeniu ze względu na fakt, że w 2011r. zapłaciła o około 46.000.000 zł więcej podatku niż gdyby opłacała go na zasadach obowiązujących przed zmianą przepisów w 2009 r. Należności publicznoprawne w tym koszty sądowe stanowią dochody budżetu państwa i przez to powinny być traktowane na równi z innymi.

Za zasadnością wniosku nie przemawiała również wykazana wysokość poniesionej straty za 2011 r. Poniesienie straty za ostatni rok obrotowy nie uzasadnia przyznania prawa pomocy jeśli Spółka posiada znaczne środki w kapitale zakładowym, majątku lub środkach finansowych. Spółka na dzień 31 sierpnia 2012 r. posiadała kapitał własny o wartości 30.967.634,52 zł, w tym kapitał podstawowy o wartości równej 1.928.000,- zł. Nadto wykazanie w danym roku straty nie oznacza jeszcze utraty płynności finansowej.

W zażaleniu M. Spółka z o.o. wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych, zarzucając mu naruszenie prawa procesowego, tj. art. 246 § 2 pkt. 2 P.p.s.a. poprzez uznanie, że nie zostały spełnione przesłanki do zwolnienia wnioskodawcy od kosztów sądowych i odmowę udzielenia tego zwolnienia w jakiejkolwiek części. Uzasadniając pełnomocnik Spółki wskazał, że posiadany przez nią majątek nie może zostać spieniężony, gdyż stanowią go w przeważającej części automaty do gier o niskich wygranych, które w wyniku wprowadzenia nowych przepisów ustawy z dn. 19 listopada 2009r. o grach hazardowych mogą być eksploatowane jedynie do czasu wygaśnięcia udzielonej licencji. Z uwagi na fakt, że nowe licencje nie będą wydawane, ewentualni nabywcy nie mogliby eksploatować zakupionych automatów, stąd popyt na ten składnik majątku Spółki jest obecnie zerowy. Posiadanie majątku, co do zasady, wyklucza możliwość przyznania prawa pomocy, ale reguła ta nie odnosi się do sytuacji, w których osoby wnioskujące o przyznanie prawa pomocy nie posiadają możliwości uzyskania z posiadanego majątku jakiegokolwiek dochodu. Sprzedaż majątku trwałego, który w chwili obecnej jest jedynym źródłem dochodu w oczywisty sposób doprowadziłby do jej niewypłacalności, uniemożliwiając dalsze istnienie w obrocie gospodarczym oraz przynajmniej częściowe regulowanie innych zobowiązań publicznoprawnych.

Sprzedaż majątku nieruchomego Spółki miałaby charakter nieodwracalny. W przypadku, gdy w wyniku sądowej weryfikacji zaskarżonej decyzji podatkowej zostałaby ona uchylona, a na rzecz Spółki zostałyby zasądzone koszty sądowe, spowoduje to odzyskanie poniesionych nakładów finansowych, ale odzyskanie posiadanego majątku trwałego nie będzie już możliwe. Ponadto Spółka powołała się na orzeczenia sądów administracyjnych mówiące, że przepisy o kosztach sądowych nie mogą w swych skutkach prowadzić do likwidacji majątku osób dochodzących swoich praw przed sądem, a wymiar sprawiedliwości nie jest formą uprzywilejowanej działalności mającej na celu uzyskiwanie dochodu przez Skarb Państwa przed możnością uzyskania dochodu przez inne podmioty, ale stanowi jedną z podstawowych funkcji Państwa. Dodatkowo wskazano, że postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu w sprawie III SA/Po 382/12, Spółka została zwolniona od wpisu od skargi. Biorąc pod uwagę ilość zarejestrowanych spraw w chwili obecnej na terenie całego kraju i łączną wysokość wpisów we wszystkich sprawach, Spółka nie jest w stanie uiścić wpisu w rozpatrywanej sprawie.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie jest zasadne.

Na wstępie należy wskazać, że zgodnie z art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a., prawo pomocy w zakresie częściowym może być przyznane osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Należy mieć na względzie fakt, że instytucja prawa pomocy stanowi wyjątek od wyrażonej w art. 199 P.p.s.a. zasady ponoszenia przez stronę kosztów postępowania związanych ze swoim udziałem w sprawie. Odstępstwo od tej zasady ma na celu zagwarantowanie prawa do sądu podmiotom, których obiektywnie nie stać na poniesienie kosztów postępowania. Jak wskazuje się w doktrynie oraz w orzecznictwie sądów administracyjnych, prawo pomocy powinno być udzielane przede wszystkim osobom bezrobotnym, samotnym, bez źródeł stałego dochodu i bez majątku. Nie można, stosując prawo pomocy, chronić czy też wzbogacać majątku podmiotów prywatnych, gdyż celem tej instytucji jest zapewnienie dostępu do sądu osobom, którym brak środków finansowych ten dostęp uniemożliwia. (por. Hanna Knysiak - Molczyk, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze, LexisNexis, Warszawa 2005, s.628).

Jak trafnie zauważył WSA w Szczecinie to wnioskodawca ma obowiązek wykazania, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania. Owe wykazanie polegać ma w rzeczywistości na przedstawieniu w sposób przekonywujący przez podmiot będący osoba prawną, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Jednakże, gdy oświadczenie zawarte we wniosku okaże się być niewystarczające do oceny rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych lub budzi wątpliwości, to zgodnie z art. 255 p.p.s.a strona obowiązana jest złożyć na wezwanie Sądu, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego. Tymczasem Spółka, ani na wezwanie referendarza, ani na wezwanie Sądu stosownych dokumentów i oświadczeń nie złożyła. Nie wywiązała się zatem nie tylko z obowiązku współpracy wnioskodawcy z Sądem, ale przede wszystkim nie wykazała, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania w rozumieniu art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a.

W rozpoznawanej sprawie wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych złożyła spółka kapitałowa. W uzasadnieniu powoływała się na swą złą kondycję finansową, o której świadczyć miała strata poniesiona w poprzednim roku obrotowym. Wbrew twierdzeniom skarżącej przedstawionym w zażaleniu, należy zaaprobować konstatację Sądu I instancji, który stwierdził, że spółka nie wykazała, iż jej sytuacja finansowa uzasadnia przyznanie prawa pomocy. Naczelny Sąd Administracyjny podziela ocenę tego Sądu, że w świetle przychodów, jakie uzyskuje skarżąca, a także wartości jej majątku trwałego, niedopuszczalne byłoby przyjęcie, że spełnia ona przesłanki przyznania prawa pomocy. Spółka w istocie nie wykazała, że zmaga się z groźbą niewypłacalności, gdyż przedłożone dokumenty świadczą o prowadzeniu działalności na dużą skalę. Wykazanie w danym roku podatkowym niewielkiego dochodu lub nawet straty nie musi oznaczać utraty płynności finansowej przez przedsiębiorcę. O możliwościach płatniczych Spółki świadczy choćby fakt, że w dalszym ciągu prowadzi ona działalność gospodarczą.

Ponadto, za nieuwzględnieniem wniosku przemawiało porównanie wysokości wpisu, jaki strona zobowiązana jest uiścić w niniejszej sprawie (a także pozostałych sprawach zawisłych przed innymi sądami administracyjnymi) z przychodem netto spółki oraz poniesionymi kosztami działalności operacyjnej. Analiza możliwości płatniczych spółki doprowadziła Sąd I instancji do słusznego wniosku, że nie istnieją przesłanki przemawiające za obciążeniem Skarbu Państwa kosztami prowadzonego przez spółkę postępowania sądowoadministracyjnego. O konieczności uwzględnienia zażalenia nie przesądzał również fakt przyznania Skarżącej prawa pomocy w innej sprawie sądowoadministracyjnej. Podstawą kontroli zaskarżonego postanowienia były bowiem akta danej sprawy i konkretne zaistniałe na gruncie rozpatrywanej sprawy okoliczności.

Ponadto należy zwrócić uwagę na możliwość pozyskania przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością środków finansowych w szczególny sposób, jakim jest zobowiązanie wspólników do dopłat. Zgodnie z art. 177 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r., Nr. 94, poz. 1037 ze zm., dalej: k.s.h.), umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału. Jak podkreśla się w doktrynie, dopłaty mogą być wnoszone w związku z czasowymi trudnościami finansowymi spółki, potrzebą jej dokapitalizowania, koniecznością poniesienia dodatkowych nakładów inwestycyjnych (por. t.1 do art. 177 w A. Kidyba, w Komentarz aktualizowany do art.177 Kodeksu spółek handlowych, publ. LEX/el. 2013). Z uwagi na fakt, że dopłata jest formą wewnętrznej przymusowej pożyczki wspólników na rzecz spółki, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że może być ona wykorzystana także na pokrycie kosztów sądowych w sprawach prowadzonych przez spółkę.

Wobec uznania, że zażalenie nie ma usprawiedliwionych podstaw, Naczelny Sąd Administracyjny zażalenie oddalił na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 1 i 2 P.p.s.a.