Postanowienie z dnia 2013-04-10 sygn. II FZ 28/13

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Sędzia WSA (del.) Beata Cieloch po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2013 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia M. C. – B. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 19 grudnia 2012 r., sygn. akt I SA/Bk 372/12 w przedmiocie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym w sprawie ze skargi M. C. – B. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w B. z dnia 4 września 2012 r., nr [...] w przedmiocie zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych od przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów za 2006 rok. postanawia : oddalić zażalenie.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 19 grudnia 2012 r., sygn. akt I SA/Bk 372/12, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku odmówił przyznania M. C. – B. ( dalej: Skarżąca ) prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od wpisu sądowego, ponad wnioskowaną przez nią kwotę 2000 zł.

Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, że Skarżąca pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym ze współmałżonkiem K.B. – B. oraz trójką małoletnich dzieci. Miesięczny dochód rodziny stanowi jej wynagrodzenie za pracę w firmie B. Sp. z o.o. w N. na stanowisku prezesa zarządu w wysokości 1.500 zł oraz wynagrodzenie małżonka w wysokości 1.200 zł, ponadto współmałżonek uzyskuje dochód z działalności gospodarczej w wysokości 9.000 zł. Posiada ona oszczędności w kwocie ok. 3.000 zł. Ponadto Sąd wskazał, że z oświadczenia Skarżącej wynika, że nie jest ona właścicielką żadnych nieruchomości, nie prowadzi działalności w zakresie wynajmu, nie uzyskuje dochodu z tytułu posiadania udziałów w przedsiębiorstwie B. sp. z o.o., nie posiada też samochodów. Jednocześnie spłaca kredyt hipoteczny za nieruchomość położoną w N. przy. ul. D. , w kwocie ok. 2.690 zł miesięcznie. Skarżąca wskazała też, że przedsiębiorstwo, którego właścicielem jest jej małżonek w roku 2012 wykazało stratę w wysokości 117.069,42 zł, przy przychodzie 368.115,10 zł, podobnie w 2011 r. strata wyniosła 145.400,16 zł przy przychodzie 1.008.472,82 zł.

W związku z powyższym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku uznał, że skoro Skarżąca i jej małżonek osiągają stałe miesięczne dochody z pracy i z działalności gospodarczej w kwocie ponad 11.000 zł miesięcznie, to Skarżąca powinna partycypować w kosztach postępowania. Sąd podkreślił, że o sytuacji finansowej małżonków nie decyduje też wysokość straty wykazywanej przez prowadzone przez K. B. – B. przedsiębiorstwo, bowiem strata powstaje wskutek nadwyżki kosztów uzyskania nad przychodem, a to skutkuje jedynie brakiem dochodu do opodatkowania (brakiem obowiązku zapłaty podatku dochodowego) i nie stanowi automatycznie o braku środków finansowych. Analizując stan prowadzonego przedsiębiorstwa Sąd zwrócił natomiast uwagę na znaczącą wysokość uzyskanego przychodu.

Ponadto Sąd stwierdził, że w trakcie toczących się wobec małżonków M. C.-B. i K. B.-B. postępowań kontrolnych wyzbyli się oni majątku na rzecz najbliższej rodziny. Jak wynika z akt sprawy, na dzień 23 maja 2011 r. M.C. – B. była właścicielką nieruchomości zabudowanej o powierzchni 0,2068 ha położonej w N. oraz wraz z małżonkiem współwłaścicielką mieszkań w B., przy ul. W. o powierzchni 43,40 m², przy ul. W. o powierzchni 47,20 m² oraz przy ul. M. o powierzchni 26,66 m²(k. 75). Dodatkowo K. B.–B. był właścicielem pojazdów Mercedes Sprinter z 2006r., Toyoty Auris z 2008r. oraz ciężarówek Isuzu z 1997r.; Toyoty z 1997 r. i Mercedesa 1999 (k. 76). Obecnie, jak wynika z oświadczenia Skarżącej, małżonkowie M. C. – B. i K. B. – B. nie są właścicielami żadnej nieruchomości, nie posiadają również samochodów. Lokal przy ul. W. w B. oraz nieruchomość przy ul. D.w N. o powierzchni 0,2068 ha stanowią własność matki Skarżącej – M. C. (k. 65). W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego powyższe wskazuje na zamiar ukrycia majątku przez Skarżącą i jej męża. Okoliczność ta miała znaczenie dla oceny wniosku o przyznanie prawa pomocy, albowiem fakt wyzbycia się majątku na rzecz rodziny nie może skutkować przyznaniem prawa pomocy i przerzuceniem ciężaru kosztów postępowania sądowego na ogół społeczeństwa.

W tych okolicznościach Sąd pierwszej instancji uznał, że strona nie wykazała, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, co uzasadniałoby przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. W tym stanie rzeczy Sąd nie znajdując usprawiedliwionych podstaw do przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie w oparciu o art. 245 § 3 w zw. z art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. odmówił przyznania prawa pomocy.

Na powyższe postanowienie zażalenie wniosła Skarżąca, domagając się jego zmiany i przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym częściowe zwolnienie od wpisu od skargi ponad 2 000 zł, ewentualnie uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła :

1.naruszenie art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 dalej określanej jako p.p.s.a.) - z uwagi na fakt, że Sąd pierwszej instancji nie dokonał oceny obecnej sytuacji majątkowej Skarżącej i ograniczył się jedynie do wymienienia dokumentów przez nią dostarczonych oraz poglądów doktryny i orzecznictwa dotyczących zwolnienia od kosztów sądowych,

2.naruszenie art. 141 § 3 p.p.s.a. w zw. z art. 166 p.p.s.a. poprzez brak wyjaśnienia dlaczego dokonane kilka lat temu czynności związane z nieruchomościami i ruchomościami miały wpływ na obecną zdolność płatniczą i stawiania nieuzasadnionego zarzutu wyzbywania się majątku, w sytuacji gdyby majątek nieruchomy i ruchomy stanowił własność skarżących,

3.naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 300 p.p.s.a. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny stanu płatniczego strony w sposób powierzchowny, wymykający się kontroli instancyjnej, przez co uzasadnienie postanowienia narusza art. 328 k.p.c. Ocena dowodów została dokonana z naruszeniem zasad doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania poprzez dokonanie ustaleń sprzecznych z jasną i jednoznaczną treścią dowodów źródłowych załączonych do wniosku, jaki i uzupełnionych w ramach sprzeciwu z których wynika, że skarżąca nie ma zdolności płatniczych do uiszczenia kwoty ponad 16.000 zł tytułem opłaty od skargi, gdyż prowadzi aktywność gospodarczą w niewielkim zakresie co potwierdzono dokumentami źródłowymi i żądana wysokość wpisu przekracza średniomiesięczny dochód całego wspólnego gospodarstwa domowego.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje :

Zażalenie nie ma usprawiedliwionych podstaw, dlatego podlega oddaleniu. Naczelny Sąd Administracyjny podzielił pogląd wyrażony w zaskarżonym postanowieniu. Instytucja prawa pomocy stanowi wyjątek od zasady przewidzianej w art. 199 p.p.s.a., zgodnie z którą strony samodzielnie ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Stosownie do 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej zakresie częściowym następuje gdy wykaże ona, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Oznacza to, że instytucja ta jest stosowana tylko w przypadkach osób charakteryzujących się wyjątkowo trudną sytuacją materialną, które są pozbawione środków do życia, a pozyskanie przez nie kwot na sfinansowanie kosztów udziału w sporze sądowym jest obiektywnie niemożliwe.(por. M.Niezgódka- Medek (w:) B.Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M.Niezgódka- Medek , Prawo o postępowaniu przed sadami administracyjnymi. Komentarz, W-wa 2009, str. 696). Zawarte w art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. sformułowanie "nie jest w stanie ponieść" oznacza okoliczności obiektywne, a więc sytuację, w której przy największej staranności podmiot inicjujący postępowanie sądowe nie może bez uszczerbku utrzymania kosztów ponieść. To, czy wnoszący skargę jest w stanie ponieść koszty, musi być ocenione przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności związanych z gospodarowaniem środkami finansowymi realnie możliwymi do wykorzystania na pokrycie kosztów sądowych, a więc nie tylko występujących w dniu składania skargi. Podkreślenia wymaga bowiem to, że od odpowiedzialnej osoby należycie dbającej o swoje interesy można wymagać, by w przypadku toczącego się wobec niej postępowania podatkowego brała pod uwagę ewentualną konieczność dochodzenia swoich praw przed sądem, a co za tym idzie, zabezpieczenia na ten cel stosownych oszczędności, oczywiście w miarę możliwości nie przekraczających granicy stworzenia ryzyka uszczerbku utrzymania koniecznego strony i jej rodziny.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego w niniejszej sprawie Sąd pierwszej instancji prawidłowo ocenił, że Skarżąca możliwości takie posiadała. Podkreślenia wymaga, że Skarżąca wraz z mężem posiadali majątek znacznych rozmiarów, którego wyzbyli się na rzecz swoich rodziców w trakcie prowadzonych w stosunku do nich postępowań kontrolnych i podatkowych. Wobec tego, że ich posiadanie w chwili obecnej mogłoby umożliwić skarżącej zadośćuczynienie powinnościom związanym z prowadzonym postępowaniem sądowym, za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego należy ocenić usiłowanie obciążenia przedmiotowymi kosztami budżetu państwa, a w ostatecznym rozrachunku jego obywateli. W orzecznictwie sądowym ponadto utrwalony jest już pogląd, że strona, która wyzbywa się zdolności do zapłaty kosztów sądowych, nie może prawnie skutecznie podnosić zarzutu, iż odmowa zwolnienia jej od kosztów sądowych jest ograniczeniem dostępności do realizacji jej praw przed sądem (postanowienia NSA z dnia 15 czerwca 2010 r. sygn. akt I FZ 152/10, z dnia 16 kwietnia 2008 r. sygn. akt II OZ 326/08).

Ocena danych przedstawionych we wniosku o przyznanie prawa pomocy jak i przedstawionych przy sprzeciwie prowadzi do wniosku, że wysokość przychodów osiąganych przez przedsiębiorstwo męża skarżącej świadczy o posiadaniu zasobów finansowych wystarczających na pokrycie wpisu od skargi.

Podobne stanowisko wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 7 lutego 2013 r., sygn. akt II FZ 25/13, orzekający w sprawie ze skargi męża Skarżącej K. B. – B.

Biorąc powyższe pod uwagę Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 184 p.p.s.a. w zw. z art. 197 § 1 i § 2 p.p.s.a.