Wyrok z dnia 1966-01-11 sygn. I CR 378/65

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 378/65

Wyrok z dnia 11 stycznia 1966 r.

Sąd nie ma obowiązku określenia w wyroku zasądzającym rentę daty, do której ta ma być wypłacona, jeżeli dokonane w sprawie ustalenia nie dają dostatecznych podstaw do określenia końcowego terminu renty, zwłaszcza że obowiązujące przepisy (art. 907 § 2 k.c. w związku z art. XLIX § 2 przep. wprow. k.c.) zapewniają stronie zobowiązanej możliwość zwolnienia się od tego obowiązku w razie zmiany okoliczności, która by to usprawiedliwiała.

Przewodniczący: sędzia W. Gross (sprawozdawca). Sędziowie: Z. Masłowski, J. Policzkiewicz.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Wiesława S. przeciwko Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w L. o odszkodowanie, na skutek rewizji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 23 czerwca 1965 r.,

uchylił zaskarżony wyrok w części zasądzającej 469 złotych miesięcznie, poczynając od dnia 1 listopada 1963 r., oraz 225 złotych miesięcznie, poczynając od dnia 1 listopada 1962 r., i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Wojewódzkiemu w Lublinie do ponownego rozpoznania; poza tym rewizję oddalił.

Uzasadnienie

Dnia 21.XII.1960 r. powód Wiesław S., oficer WP, uległ wypadkowi kolejowemu, w następstwie którego, wskutek trwałego kalectwa, uznany został za inwalidę III grupy. Powodowi przyznano w związku z tym inwalidzką rentę wojskową w wysokości 1.642 zł miesięcznie za okres od 1.XI.1962 r. do 31.X.1963 r. oraz 1.172 zł miesięcznie (tj. z potrąceniem 470 zł dodatku dla niepracujących ze względu na przyznanie renty wyrównawczej przez DOKP), poczynając od 1.XI.1963 r. Ostatnie uposażenie, jakie powód pobierał przed wypadkiem jako oficer w stopniu porucznika, wynosiło 2.798 zł miesięcznie, w tym 446 złotych jako zwrot kosztów umundurowania.

Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych w L., uznając swą odpowiedzialność za doznaną przez powoda szkodę, decyzją z 29.X.1963 r. przyznała mu 20.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za cierpienia fizyczne i krzywdę moralną oraz rentą wyrównawczą w wysokości 703 zł miesięcznie, odpowiadającej różnicy między inwalidzką rentą wojskową w kwocie 1.642 zł a kwotą 2.345 zł pobieranego poprzednio przez powoda uposażenia porucznika bez ekwiwalentu mundurowego, wypłacanego po 446 zł miesięcznie.

Wiesław S. wnosił o zasądzenie od Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w L., poza przyznanymi mu powyższą decyzją kwotami:

1) 30.000 złotych jako dalsze zadośćuczynienie za cierpienia fizyczne i krzywdę moralną, 2) 445 zł miesięcznie tytułem ekwiwalentu mundurowego, a od 1.II.1963 r. - ponadto po 470 zł miesięcznie w związku z obniżeniem mu od tej daty o tę kwotę inwalidzkiej renty wojskowej z powodu uzyskania od DOKP renty wyrównawczej, 3) po 225 zł miesięcznie tytułem różnicy kosztów mieszkania spowodowanej zwolnieniem służbowego lokalu wojskowego i objęciem mieszkania spółdzielczego, 4) 1.000 zł rocznie - na czas renty - tytułem zwiększonych kosztów przejazdu kolejami i autobusami powoda oraz jego rodziny,

a nadto 5) o zobowiązanie pozwanej Dyrekcji do zwrotu powodowi efektywnie ponoszonych przez niego kosztów lekarstw na podstawie przedstawianych rachunków oraz do zwrotu kosztów nauki pobieranej przez powoda w zakresie szkoły średniej.

Sąd Wojewódzki w Lublinie wyrokiem z dnia 23 czerwca 1965 r. zasądził od Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w L. na rzecz powoda 19.205 zł 10 gr oraz tytułem tymczasowej renty uzupełniającej po 446 zł miesięcznie za okres od 1.XI.1962 r. do 31.X.1963 r. i 915 zł miesięcznie poczynając od 1.XI.1963 r. z odsetkami, a nadto po 225 zł miesięcznie od 1.XI.1962 r., na czas pobierania renty, tytułem zwiększonych kosztów najmu mieszkania; w pozostałej części powództwo oddalił.

Zasądzona na rzecz powoda kwota 19.205 zł 10 gr obejmuje następujące należności: 16.000 zł tytułem dodatkowego zadośćuczynienia za cierpienia fizyczne i krzywdę moralną, 2.260 zł jako zwrot kosztów przejazdów, 517 zł 10 gr tytułem zwrotu opłat za leki i 428 zł jako zwrot kosztów nauki.

Sąd Wojewódzki uznał za odpowiednie zadośćuczynienie cierpień fizycznych i krzywdy moralnej powoda w łącznej sumie 36.000 zł, biorąc pod uwagę stopień i czas trwania tych cierpień oraz charakter i trwałość doznanych przez powoda w młodym wieku uszkodzeń. Przede wszystkim jednak Sąd uwzględnił okoliczność, że następstwa wypadku przekreśliły trwającą od 1948 r. karierę wojskową powoda i zrujnowały jego ustabilizowane warunki życiowe, stawiając go w sytuacji uniemożliwiającej mu wykonywanie umiłowanego i zaszczytnego zawodu oficera oraz osiąganie stosunkowo wysokich w tym zawodzie zarobków. Sąd zaznaczył przy tym, że powód - po ewentualnym uzupełnieniu wykształcenia - miał możliwość dalszych awansów, zwłaszcza że ostatnio pracował już na stanowisku majora. W obecnej jego sytuacji przestawienie się na inny zawód będzie wymagało zdobycia właściwych kwalifikacji, co uzależnione jest od konieczności uzupełnienia wykształcenia w zakresie szkoły średniej, a to powodowi, jako inwalidzie z jego dolegliwościami, przyjdzie znacznie trudniej, niż gdyby był człowiekiem zupełnie zdrowym.

Dalsze pozycje objęte zasądzoną łączną kwotą 19.205 zł 10 gr. Sąd Wojewódzki uznał za usprawiedliwione szkodą, jaką w zakresie kosztu przejazdów, lekarstw i nauki poniósł powód wskutek zwolnienia go z powodu inwalidztwa ze służby wojskowej.

Sąd Wojewódzki uznał również za usprawiedliwione żądanie powoda co do uwzględnienia w rencie wyrównawczej ekwiwalentu mundurowego wypłaconego przez pozwaną DOKP w kwocie 446 zł, nie podzielając jednocześnie stanowiska strony pozwanej, że dodatek ten był przeznaczony na pokrycie zwiększonych wydatków na odzież, związanych z obowiązkiem pełnienia służby wojskowej w mundurze, i przyjmując, że utrata tego dodatku wyrządziła powodowi szkodę, gdyż żeby być tak dostatnio ubrany jak w wojsku, musi teraz ponosić wydatki w tej samej wysokości z renty.

Zdaniem Sądu, na uwzględnienie zasługuje także roszczenie o 469 zł dodatku do renty inwalidzkiej dla niepracujących, którego powód został pozbawiony z dniem 1.XI.1963 r., gdyż w obecnej sytuacji powód, praktycznie biorąc, jest całkowicie niezdolny do pracy fizycznej, a pracę umysłową z ograniczeniem będzie mógł wykonywać dopiero po zdobyciu kwalifikacji i ukończeniu szkoły średniej.

Wszystkie te kwoty rent uzupełniających Sąd Wojewódzki przyznał jako rentę tymczasową, mając na uwadze, że przy 80% zdolności powoda do pracy umysłowej oraz wobec nieukończenia przez niego szkoły średniej nie da się jeszcze ustalić, do jakiego czasu obowiązek rentowy ma trwać.

Sąd uznał wreszcie także za usprawiedliwione żądanie zasądzenia kwoty 225 zł miesięcznie tytułem zwiększonych wydatków na mieszkanie. Różnica bowiem w tych kosztach stanowi dla powoda efektywną szkodę, a wobec braku realnej możliwości uzyskania przydziału na lokal kwaterunkowy, powód musiał postarać się o mieszkanie spółdzielcze, przy czym jest to mieszkanie typu lokatorskiego, a więc kwoty wpłacone z tytułu spłaty kredytu nie podlegają zwrotowi. Różnica w powierzchni dawnego i obecnego mieszkania, wynosząca 13,66 m², nie powinna, zdaniem Sądu Wojewódzkiego, rzutować na zmniejszenie należności z tego tytułu, bo gdyby nie było wypadku, powód zajmowałby poprzednie, nieco mniejsze wprawdzie, ale za to prawie bezpłatne mieszkanie.

Powyższy wyrok Sądu Wojewódzkiego zaskarżyła pozwana Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych w L. rewizją, w której zarzucając nietrafną ocenę stanu faktycznego sprawy oraz naruszenie prawa materialnego i formalnego, wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa ponad kwotę 9.205 zł 10 gr, tj. co do 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia, jak również co do renty w wysokości po 446 zł, a od 1.XI.1963 r. - po 415 zł miesięcznie, oraz co do sumy 225 zł miesięcznie tytułem różnicy wydatków na mieszkanie albo o uchylenie wyroku w części zaskarżonej i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Wojewódzkiemu w Lublinie do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 165 k.z. przez zasądzenie nadmiernej, zdaniem skarżącego, kwoty tytułem zadośćuczynienia za cierpienia fizyczne i krzywdę moralną, gdyż podstawy, jakie Sąd Wojewódzki przytoczył na uzasadnienie swego rozstrzygnięcia w tym względzie, a zwłaszcza rozmiar krzywdy w postaci przekreślenia realnych perspektyw życiowych powoda wynikających z dotychczasowego przebiegu jego służby wojskowej, charakteryzują określone w zaskarżonym wyroku zadośćuczynienie jako stosowne w rozumieniu art. 165 k.z.

Niesłusznie również zarzuca rewizja, że dodatek w wysokości 446 zł na koszty umundurowania nie powinien być uwzględniony w przyznanej powodowi rencie wyrównawczej. Wbrew bowiem stanowisku rewizji tego rodzaju świadczenia mają istotne znaczenie w budżecie osób uprawnionych do ich pobierania, a ich utrata bynajmniej nie równoważy się brakiem obowiązku noszenia przy pracy munduru, stanowi natomiast uszczerbek, do wyrównania którego zobowiązuje osobę odpowiedzialną za szkodę art. 161 § 2 k.z. Należy przy tym zaznaczyć, że na wykładnię tego przepisu nie może mieć decydującego wpływu odmienne w tej kwestii unormowanie zasad wymiaru wojskowych rent inwalidzkich, na które powołuje się skarżący.

Chybiony jest wreszcie zarzut dotyczący braku określenia daty, do której renta ma być powodowi wypłacona, skoro dokonane dotychczas ustalenia nie dają podstaw do oznaczenia końcowego terminu renty, a obowiązujące przepisy (art. 907 § 2 k.c. w związku z art. XLIX § 2 k.c. przep. wprow. k.c.) zapewniają stronie pozwanej możliwość zwolnienia się od tego obowiązku w razie zmiany okoliczności, które by to usprawiedliwiały.

Nie można natomiast odmówić słuszności pozostałym zarzutom rewizji strony pozwanej.

Dotyczy to zwłaszcza kwoty 469 zł miesięcznie, zasądzonej na rzecz powoda jako ekwiwalent za pozbawienie go od dnia 1.XI.1963 r. dodatku do renty inwalidzkiej dla niepracujących. Przyznanie bowiem tej kwoty wymaga wyjaśnienia, czy powód - mimo upływu stosunkowo znacznego okresu od daty wypadku - nie ma nawet częściowej możności podjęcia pracy odpowiadającej jego kwalifikacjom oraz stanowi zdrowia i uzyskania w ten sposób zarobku w wysokości utraconego dodatku. Oceniając możliwość powoda w tym zakresie, należy jednak uwzględnić również jego obciążenie w związku z dokształcaniem się, którego pilna potrzeba spowodowana jest koniecznością przekwalifikowania się powoda, stanowiącą jedno z następstw wypadku.

Podobnie niedostatecznie wyjaśniona została w toku dotychczasowego postępowania sprawa różnicy kosztu mieszkania zasądzonej zaskarżonym wyrokiem w kwocie 225 zł miesięcznie. Ta pozycja roszczeń powoda wymaga bowiem uzupełniających ustaleń, które pozwalałyby na jej ocenę z punktu widzenia związku przyczynowego pomiędzy wypadkiem, jakiemu uległ powód, a koniecznością zmiany zajmowanego dotychczas mieszkania oraz różnicą w związanych z tym opłatach. W tym zaś zakresie bliższych wyjaśnień w zaskarżonym wyroku brak, gdyż jak to zasadnie zarzuca skarżący, nie zostało nawet ustalone, czy powód jako inwalida wojskowy zmuszony był zwolnić zajmowane poprzednio mieszkanie. Należy jednak zaznaczyć, że nawet brak takiego obowiązku nie wyłączałby możliwości przyjęcia związku przyczynowego, o którym wyżej mowa, gdyby zostało ustalone, że zmiana mieszkania była mimo to konieczna z innych przyczyn, które w sytuacji życiowej powoda nastąpiły w związku z wypadkiem, oraz że wzrost obciążenia powoda kosztami mieszkania został tym spowodowany.

W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy na mocy art. 387 oraz 388 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

OSNC 1966 r., Nr 12, poz. 215