Postanowienie z dnia 2014-02-20 sygn. II FZ 124/14

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Maciej Jaśniewicz po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2014 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia C. Sp. z o.o. z siedzibą w W. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 24 października 2013 r., sygn. akt I SA/Lu 613/13 w przedmiocie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi C. Sp. z o.o. z siedzibą w W. na decyzję Dyrektora Izby Celnej w B. z dnia 18 kwietnia 2013 r., nr [...] w przedmiocie nadpłaty w podatku od gier za styczeń 2010 r. postanawia: oddalić zażalenie

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 24 października 2013 r., I SA/Lu 613/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie odmówił C. sp. z o.o. z siedzibą w W. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia wskazano, że skarżąca wniosła skargę na decyzję Dyrektora Izby Celnej w B. w przedmiocie nadpłaty w podatku od gier za styczeń 2010 r. W skardze zawarto także wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Wypełniając formularz PPPr pełnomocnik Spółki podał, że prowadzi ona działalność gospodarczą związaną z grami losowymi i zakładami wzajemnymi. W chwili obecnej nie posiada żadnych środków finansowych, które pozwoliłyby na pokrycie kosztów sądowych, gdyż decyzjami administracyjnymi została pozbawiona całego swojego majątku. Wyjaśnił, że salony gier należące do spółki zostały zamknięte a znajdujące się w nich automaty wraz z gotówką zostały zabezpieczone. Pełnomocnik wskazał także, że jej kapitał zakładowy wynosi 4.000.000 zł, zaś wartość środków trwałych według bilansu za ostatni rok szacowana jest na kwotę 5.841.741,70 zł. Podał, że ostatni rok obrotowy zakończyła stratą – 4.341.561,56 zł oraz, że posiada dwa rachunki bankowe ze stanem środków 102,13 zł i 65 zł. Dodał, że posiada nieruchomość o podanym numerze księgi wieczystej, która obciążona jest hipoteką na kwotę 1.200.000 zł. Pełnomocnik skarżącej przedłożył również sprawozdanie finansowe za 2012 r., bilans spółki, zestawienie sald i obrotów za 2012 r., wykaz automatów zajętych przez Urząd Celny, wykaz środków trwałych znajdujących się na magazynie oraz będących w użyciu, a także wykaz niezapłaconych zobowiązań oraz dokumenty (tytuły wykonawcze i zawiadomienia o zajęciu praw majątkowych) dotyczące prowadzonych przeciwko niej postępowań egzekucyjnych. Ponadto złożyła oświadczenie o obowiązku czynienia dopłat przez wspólników spółki na jej rzecz, wskazując, że takowe w przeciągu 12 miesięcy nie były dokonywane. Spółka nie przedłożyła natomiast wyciągów z posiadanych rachunków bankowych oraz deklaracji podatku dochodowego od osób prawnych za 2012 r.

Postanowieniem z dnia 11 września 2013 r. referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie odmówił przyznania Spółce prawa pomocy w żądanym zakresie. Spółka złożyła sprzeciw od tego postanowienia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w zaskarżonym postanowieniu, uznając że Spółka nie spełnia przesłanki z art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.; zwana dalej : p.p.s.a.) wskazał, że jeszcze do końca 2012 r. skarżąca prowadziła działalność gospodarczą o dużych rozmiarach. Jej przychody netto ze sprzedaży wyniosły za 2012 r. 209.445.238,25 zł, a środki pieniężne w kasie i na rachunkach wynosiły 2.312.592,45 zł. Już te okoliczności w ocenie Sądu I instancji wskazywały, że brak było racjonalnego uzasadnienia dla przerzucania kosztów postępowania (zarówno w tej jak i w pozostałych sprawach) na podatników, poprzez ich pokrycie ze środków publicznych, gdyż na dzień złożenia wniosku o stwierdzenie i zwrot nadpłaty skarżąca dysponowała czynnymi środkami finansowymi mogącymi stanowić chociażby źródło oszczędności na poczet ewentualnych przyszłych kosztów sądowych. Sąd I instancji zauważył, iż Skarżąca posiadała kapitał zakładowy w kwocie 4.000.000 zł, oraz aktywa trwałe o wartości 4.675.559,51 zł, w tym budynki i lokale (824.749,64 zł) oraz środki trwałe w budowie (268.742,96 zł), a dodatkowo, na koniec tego okresu posiadała aktywa obrotowe w wysokości 332.693,37 zł (na koniec 2012 r. wynosiły one 2.608.180,22 zł), w tym należności krótkoterminowe na dzień 30.06.2013 r. na kwotę 268.608,47 zł, co uzasadniało zdaniem Sądu I instancji stanowisko, że spółka powinna posiadać środki na uiszczenie kosztów sądowych. Nie bez znaczenia w ocenie WSA w Lublinie była także okoliczność, że Spółka mimo trudnej sytuacji finansowej, na którą się powołuje, w dalszym ciągu prowadzi ła działalność gospodarczą. Sąd I instancji wskazał, że co prawda nie była to działalność o tak znacznych rozmiarach, jak wynika z przedłożonych deklaracji VAT za maj i czerwiec 2013 r., niemniej jednak okoliczności te nie skłoniły zarządu Spółki do podjęcia decyzji o zakończeniu działalności. Nawet jednak gdyby zaistniała sytuacja zagrożenia istnienia spółki, z czym- to od zarządu należałoby oczekiwać podjęcia stosownych kroków celem poprawy jej kondycji finansowej np. decyzji o dopłatach, a więc wyczerpania wszelkich możliwości zmierzających do pozyskania niezbędnych środków.

Spółka wniosła zażalenie na powyższe rozstrzygnięcie zarzucając naruszenie art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. poprzez błędną ocenę dołączonych do wniosku dokumentów, co w połączeniu z brakiem należytej analizy sytuacji finansowej i faktycznej Spółki, doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a dotyczących: błędnego przyjęcia, że skarżąca miała i ma możliwość uzyskania środków celem pokrycia kosztów związanych z udziałem w sprawie; bezzasadnego uznania, iż skarżąca dysponuje środkami które może przeznaczyć na uiszczenie wpisu w analizowanej sprawie; bezzasadnego uznania, iż sama wysokość środków trwałych Spółki w oderwaniu od sytuacji finansowej jak i sytuacji gospodarczej i prawnej branży w której prowadzi działalność gospodarczą, wystarcza do przyjęcia że może ona ponieść koszty sądowe; błędnego przyjęcia, że odmowa przyznania zwolnienia od kosztów nie pozbawi skarżącej prawa do sądu. Uzasadniając zażalenie Spółka wywiodła, że Minister Finansów prowadzi szereg postępowań o cofnięcie skarżącej zezwoleń na prowadzenie salonów gier oraz kasyna gry na automatach. Mimo, iż decyzje o ich cofnięciu nie stały się ostateczne, jak i nie nadano im rygoru natychmiastowej wykonalności, urzędnicy odmówili opieczętowania druków raportów dziennych/miesięcznych wpłat, wypłat i rezultatów gier. Skarżąca zwróciła też uwagę na wzrost stawki podatku od gier, wskutek którego jej działalność stała się nieopłacalna. Podkreśliła, że nową stawkę wprowadzono z naruszeniem wymaganych procedur notyfikacyjnych. Skarżąca wskazała, iż poniosła ogromne nakłady na inwestycje w pomieszczenia salonów gier, które wynajmowała od kontrahentów. Nakładów tych nie da się odsprzedać, zaś posiadane automaty są bezwartościowe. Próby ich spieniężenia nie przyniosły rezultatu. Skarżąca podkreśliła, że prowadzona przez nią działalność nie jest "znacznych rozmiarów". Jakkolwiek w latach poprzednich osiągała ona spore przychody, to jednak wskutek zwiększenia podatku od gier działalność ta przynosiła straty. Obecnie przychody ze sprzedaży usług na automatach od kilku miesięcy są równe "0".

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Instytucja prawa pomocy stanowi wyjątek od zasady przewidzianej w art. 199 p.p.s.a., zgodnie z którą strony samodzielnie ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Stosownie do art. 243 § 1 i art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. prawo pomocy w zakresie częściowym może zostać przyznane na wniosek strony, będącej osobą prawną, jeżeli wykaże ona, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Celem instytucji prawa pomocy, która w istocie oznacza dofinansowanie strony postępowania przez Skarb Państwa, jest zagwarantowanie prawa do sądu osobom najuboższym (w tym również osobom prawnym oraz innym jednostkom organizacyjnym), znajdującym się w wyjątkowo złej sytuacji materialnej, które całkowicie nie są w stanie wygospodarować środków na pokrycie kosztów związanych z dochodzeniem swych praw przed sądem. Poza tego rodzaju wypadkami strony postępowania sądowoadministracyjnego muszą samodzielnie ponieść ciężar uiszczenia kosztów sądowych oraz ewentualnie wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika. Nie ulega wątpliwości, iż z brzmienia powołanych przepisów jednoznacznie wynika, że ciężar dowodu w zakresie przesłanek warunkujących zwolnienie od kosztów sądowych obciąża stronę, która powinna wykazać i wyczerpująco uzasadnić okoliczności stanowiące podstawę żądania.

Naczelny Sąd Administracyjny podziela ocenę Sądu pierwszej instancji, że w świetle tak znacznych przychodów, jakie uzyskiwała Spółka, a także wartości jej majątku trwałego, niedopuszczalne byłoby przyjęcie, że spełnia ona przesłanki przyznania prawa pomocy. Spółka nie wykazała, że zmaga się z groźbą niewypłacalności, a przedłożone dokumenty świadczą bowiem o prowadzeniu działalności na dużą skalę, z której uzyskiwane są znaczne przychody. Spółka dysponuje majątkiem trwałym o znacznej wartości, co wynika ze złożonego przez nią oświadczenia o stanie majątkowym. Bezzasadny jest podnoszony w zażaleniu przez Spółkę argument o niemożności spieniężenia automatów do gry, ponieważ nie stanowią one jedynych środków trwałych Spółki. Dokumenty zebrane w aktach sprawy wskazują, że do środków trwałych Spółki zalicza się także inne urządzenia techniczne i maszyny. Ponadto osoba prawna oraz inna organizacja nieposiadająca osobowości prawnej nie może powoływać się tylko na to, że aktualnie nie dysponuje środkami na poniesienie kosztów sądowych, ale musi także wykazać, że nie ma ich, mimo iż podjęła wszelkie niezbędne działania, by zdobyć fundusze na pokrycie wydatków (por. postanowienie NSA z 29 marca 2011 r., I OZ 191/11, dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych – orzeczenia.nsa.gov.pl). Wydatki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej o charakterze cywilnoprawnym (np. z tytułu najmu), które akcentuje Spółka, nie mogą mieć pierwszeństwa zaspokojenia przed zobowiązaniami publicznoprawnymi, a do takich zalicza się koszty sądowe. Z kolei argumentacja skarżącej w zakresie braku wymaganej notyfikacji Komisji Europejskiej zmiany stawki podatku od gier, jako odnosząca się w istocie do przedmiotu zaskarżenia, nie zaś do przesłanki przyznania prawa pomocy, jest bez znaczenia w sprawie.

Ponadto należy zwrócić uwagę na możliwość pozyskania przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością środków finansowych w szczególny sposób, jakim jest zobowiązanie wspólników do dopłat. Zgodnie z art. 177 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r., Nr 94, poz. 1037 ze zm.), umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału. Jak podkreśla się w doktrynie, dopłaty mogą być wnoszone w związku z czasowymi trudnościami finansowymi spółki, potrzebą jej dokapitalizowania, koniecznością poniesienia dodatkowych nakładów inwestycyjnych (por. t. 1 do art. 177 w A. Kidyba, w Komentarz aktualizowany do art. 177 Kodeksu spółek handlowych, publ. LEX/el. 2013). Z uwagi na fakt, że dopłata jest formą wewnętrznej przymusowej pożyczki wspólników na rzecz spółki, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że może być ona wykorzystana także na pokrycie kosztów sądowych w sprawach prowadzonych przez spółkę.

Podkreślenia wymaga, że z treści zażalenia nie wynikają żadne konkretne informacje o sytuacji finansowej Spółki, a ponadto w zasadzie nie nawiązano w nim do argumentacji Sądu pierwszej instancji, która legła u podstaw oddalenia wniosku. Zażalenie sprowadza się do wykazania braku możliwości uzyskania przychodów, spowodowanej czynnikami niezależnymi od Spółki.

Reasumując należy stwierdzić, że w świetle przedłożonych dokumentów zebranych w aktach sprawy na pełną aprobatę zasługuje ocena stanu faktycznego przeprowadzona przez Sąd pierwszej instancji oraz konkluzja, że Spółka nie wykazała zasadności przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Z tych względów, na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a., orzeczono jak w sentencji postanowienia.