Postanowienie z dnia 2014-02-20 sygn. I CZ 124/13

Sygn. akt I CZ 124/13
POSTANOWIENIE
Dnia 20 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Myszka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa Stowarzyszenia na Rzecz Ochrony Praw Konsumentów
i Uczciwej Konkurencji "C." w K.
przeciwko M. M.
o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 20 lutego 2014 r.,
zażalenia strony powodowej na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 września 2013 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.

UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 22 kwietnia 2013 r. Sąd Okręgowy w W. odrzucił
pozew wniesiony przez Stowarzyszenie na Rzecz Ochrony Praw Konsumentów i
Uczciwej Konkurencji „C.” w K. przeciwko M. M. o uznanie postanowień wzorca
umowy za niedozwolone. Stwierdził, że powodowe Stowarzyszenie jest
stowarzyszeniem zwykłym i w związku z tym – zgodnie z art. 40 ust. 1 ustawy z
dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (jedn. tekst: Dz. U. z 2001 r.
Nr 79, poz. 855 ze zm.) – nie ma osobowości prawnej. Powołana ustawa nie
przyznaje też stowarzyszeniom zwykłym zdolności sądowej. Zdolność tę
wywodzono z art. 64 § 2 k.p.c., ale przepis ten został z dniem 3 maja 2012 r.
uchylony. Trzeba zatem przyjąć, że powodowe Stowarzyszenie nie ma zdolności
sądowej, a to oznacza, że zachodzi nieusuwalna przeszkoda procesowa, o której
mowa w art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c., skutkująca odrzuceniem pozwu.
Zażalenie powoda na to postanowienie zostało przez Sąd Apelacyjny
oddalone postanowieniem z dnia 26 czerwca 2013 r.
W skardze kasacyjnej od postanowienia Sądu Apelacyjnego powód,
wskazując na naruszenie przepisów art. 64 § 11 i art. 479[38] § 1 k.p.c., art. 331 k.c.
oraz art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku
publicznego i wolontariacie (jedn. tekst: Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 ze zm.),
zakwestionował stanowisko Sądów orzekających co do braku zdolności sądowej.
Wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia Sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi do rozpoznania.
Postanowieniem z dnia 17 września 2013 r. Sąd Apelacyjny odrzucił
wniesioną skargę jako niedopuszczalną ze względu na brak zdolności sądowej
powoda (art. 398[6] § 2 k.p.c.).
W zażaleniu na postanowienie odrzucające skargę kasacyjną powód wniósł
o jego uchylenie. Zarzucił naruszenie art. 398[6] § 2 k.p.c. i podniósł, że kwestia jego
zdolności sądowej powinna podlegać rozważeniu w postępowaniu kasacyjnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie ulega wątpliwości, że zdolność sądowa, czyli zdolność do występowania
w procesie w charakterze strony (art. 64 § 1 k.p.c.), należy do bezwzględnych
przesłanek procesowych oraz że postępowanie przeprowadzone z udziałem strony
pozbawionej zdolności sądowej jest dotknięte nieważnością (art. 379 pkt 2 k.p.c.).
W niniejszej sprawie Stowarzyszenie na Rzecz Ochrony Praw Konsumentów
i Uczciwej Konkurencji „C.” w K. twierdzi, że jest jednostką wyposażoną
w zdolność sądową i kwestionuje odmienne stanowisko wyrażone przez Sąd
pierwszej instancji i zaaprobowane przez Sąd drugiej instancji. Strona, która według
sądu pierwszej lub drugiej instancji nie korzysta ze zdolności sądowej jest
legitymowana do zaskarżenia niekorzystnego dla niej orzeczenia, mającego
charakter wyłącznie procesowy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
18 grudnia 2013 r., I CZ 106/13, nie publ.).
Na takim stanowisku pierwotnie stanął również Sąd Apelacyjny, który
rozpoznał zażalenie wniesione przez powodowe Stowarzyszenie, pomimo że
według Sądu pierwszej instancji nie korzystało ono ze zdolności sądowej.
Konsekwentnie należało przyjąć, że strona, która według sądu drugiej instancji jest
pozbawiona zdolności sądowej, może zaskarżyć niekorzystne dla niej orzeczenie
sądu drugiej instancji o charakterze procesowym, jeżeli oczywiście w sprawie
przysługuje skarga kasacyjna.
W niniejszej sprawie kwestia zdolności sądowej powodowego
Stowarzyszenia powinna zostać wyjaśniona w postępowaniu kasacyjnym. Trzeba
zatem zgodzić się z zarzutem powoda, że odrzucenie skargi kasacyjnej, jako
niedopuszczalnej ze względu na brak po jego stronie zdolności sądowej, nastąpiło
z naruszeniem art. 398[6] § 2 k.p.c.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy na podstawie art. 394[1] § 3 w związku
z art. 398[15] § 1 zdanie pierwsze k.p.c. postanowił, jak w sentencji.